پایان توزیع غیرهدفمند یارانه ها

اجرای طرح هدفمند کردن یارانه ها نیازمند جسارتی بزرگ در تصمیم گیری است، اگر مشکل شناسایی دهک های پایین جامعه رفع شود این طرح از جمله مواردی است که با داشتن مزیت هایی چون دارا بودن حق انتخاب، افزایش سطح درآمدی و افزایش قدرت خرید افراد، می تواند اقتصاد ایران را متحول سازد
به تازگی طرح پرداخت نقدی یارانه به عنوان یکی از مفاد طرح تحول اقتصادی، از سوی دولت مطرح شده است. مبحثی که نخستین بار در سال ١٣٧٠ در دولت هاشمی رفسنجانی به میان آمد و در برخی موارد نیز اجرایی شد، اما گویا با گذشت ١٧ سال از این موضوع، این بار دولت محمود احمدی نژاد با عزمی راسخ قصد دارد به توزیع غیرهدفمند یارانه ها پایان دهد.
این در حالی است که اجرایی شدن چنین طرحی به مثابه دیگر فعالیت ها و اقدامات، موافقان و مخالفانی را با خود همراه کرده است.
عرصه ارایه یارانه ها توسط کشورهای مختلف دنیا به صنایع، تولیدات و سایر اقلام استراتژیک هم اکنون به یک نبرد نابرابر و پنهانی مبدل شده است؛ به نوعی می توان گفت جنگ یارانه های آشکار و غیرمستقیم برای یافتن دست برتر در تجارت بین المللی بین دولت ها جریان دارد، اما پرداخت آن در جهان به صورت هدفمند دنبال می شود. این در شرایطی است که ایران نیز در حال برداشتن نخستین گام ها برای پیوستن به خیل عظیم کشورهایی است که با پرداخت هدفمند یارانه ها، قصد حضور پرقدرت تر در اقتصاد جهان را دارد.
در این میان، بسیاری از تحلیلگران و دست اندرکاران اقتصادی، توزیع یارانه به صورت غیرهدفمند را ظلمی آشکار در کشور قلمداد می کنند، چرا که بر اساس آمار موجود، انرژی و نان در ردیف کالاهایی جای دارند که بیشترین یارانه را به خود اختصاص می دهند. به استناد این آمار، سالانه ٩٠ هزار میلیارد تومان یارانه به بخش انرژی یعنی بنزین، گاز خانگی و برق پرداخت می شود، اما خانواده های مرفه و ثروتمند به دلیل بهره مندی از وسایل رفاهی بیشتر، دست کم چندین برابر اقشار آسیب پذیر از این یارانه استفاده می کنند. حتی در شرایط پلکانی کردن قیمت حامل های انرژی، بخش اعظم مبلغ مندرج در قبوض مشمول دریافت یارانه می شود. بنابراین می توان گفت با هدفمند کردن یارانه اقشاری که مستحق دریافت یارانه نیستند، از جرگه یارانه بگیران حذف می شوند و یارانه با سرانه بیشتر در اختیار قشر آسیب پذیر جامعه قرار می گیرد. البته این تنها یکی از مواردی است که با اجرایی شدن طرح هدفمند کردن یارانه ها، مساوات و برابری در جامعه حاکم می شود.
البته نباید این نکته را نیز از یاد برد که هدفمند کردن یارانه برای هر کالایی راهکار مخصوص به خود را می طلبد. به اعتقاد برخی از صاحبنظران اقتصادی حذف یکجای یارانه در حال حاضر و پرداخت آن به صورت نقدی با آسیب پذیری اقشار کم درآمد و متوسط جامعه همراه می شود، زیرا قیمت این نوع کالاها بیش از مبلغ پرداختی یارانه دولت افزایش خواهد یافت. به بیان دیگر، امکان حذف یارانه کالاهای خوراکی برای قشر متوسط و کم درآمد وجود ندارد و دولت نمی تواند به طور مستقیم اقدام به حذف این یارانه ها کند، ولی حذف یارانه های کالاهایی که مورد مصرف این قشر از جامعه نیست، می تواند زمینه سرمایه گذاری در تولید این کالاها را برای بخش خصوصی فراهم کند.
به نظر می رسد که اجرای طرح هدفمند کردن یارانه ها نیازمند جسارتی بزرگ در تصمیم گیری است، اما نکته حایز اهمیت در این موضوع چگونگی مدیریت دوره گذار است بدین معنا که باید آثار وضعی آزاد شدن یارانه ها را در هر بخش مورد نگرش قرار داد و تبعات آن را به درستی محاسبه کرد.
آزاد شدن یارانه ها در مواردی می تواند آثار تورمی و افزایش قیمت در پی داشته باشد. به عنوان مثال در بخش یارانه های انرژی، امروز اگر یارانه حامل های انرژی آزاد شود، حتماً اثر وضعی افزایش قیمت را به دنبال خواهد داشت و نمی توان این دوره گذار را بی هیچ برنامه ای سپری کرد.
به اعتقاد کارشناسان، دولت به طور طبیعی با این پرداخت سعی می کند به افرادی که در جامعه از شرایط مطلوب درآمدی برخوردار نیستند کمک قابل توجهی ارائه دهد، اما در اینجا مهم ترین مساله ای که مورد بحث است، شناسایی قشر فقیر، محروم و دهک های پایین جامعه است. البته دولت در جهت هدفمند کردن هر چه بهتر یارانه ها و به منظور دست یافتن به اطلاعات اقتصادی خانوارها به کمک مرکز آمار ایران درصدد اجرای طرحی است تا دهک های گوناگون جامعه را از یکدیگر تفکیک کند.
اگر مشکل شناسایی دهک های پایین جامعه رفع شود این طرح از جمله مواردی است که با داشتن مزیت هایی چون دارا بودن حق انتخاب، افزایش سطح درآمدی و افزایش قدرت خرید افراد، می تواند اقتصاد ایران را متحول سازد.

فاطمه عبدالعی پور

منبع : هفته نامه آتیه