امراض امتحان

سندرمی كه به گفته «اردا كیانی» پزشك متخصص داخلی، یكی از رایج ترین نمودهای جسمی استرس در بین مردم است كه به شكل عوارضی چون اسهال، یبوست، نفخ و دل درد خود را نشان می دهد. این سندرم نوعی از نبود تعادل در عملكرد روده است و هرچند كه گاهی می تواند درد زیادی را ایجاد كند اما بیماری جدی نیست. استرس و فشارهای عصبی از شایع ترین علل بروز آن است و با رفع شدن عامل استرس زا علایم هم از بین می روند.
• بزرگ تر ها، الگوی دردهای كودكان
انسان ها در مقابل استرس عكس العمل های جسمی دیگری هم نشان می دهند. برخی از آنها به قدری غریب و دور از ذهن هستند كه تا از نزدیك با آن روبه رو نشوید باور نمی كنید. وقتی از «كیانی» در مورد دردهای رایج كودكان دبستانی در شب های امتحان می پرسم علاوه بر اسهال و دردهای سندرم روده تحریك پذیر از «دردهای قفسه سینه، قلب و ناراحتی های گوارشی» نام می برد. كودكان با این بیماری ها كم تر سر و كار دارند. اما «كیانی» معتقد است كه استرس سبب می شود تا كودكان دبستانی، هنگام امتحانات دردهایی را از خود نشان دهند كه معمولاً در خانواده می بینند. او می گوید: «بچه ها در سنین پایین تر از بزرگ ترها الگوبرداری می كنند، به همین دلیل در شب های امتحان بیماری هایی چون درد در ناحیه قلب، پا و كمر زیاد می شود.»دردهای استخوانی كه پدربزرگ ها و مادربزرگ ها را در سن ۷۰ سالگی زمین گیر می كند، در ایام امتحان به سراغ بچه های كلاس اولی و دومی هم می رود. بسیاری از بچه ها در این سن، شب های امتحان، از دردهای استخوانی خواب شان نمی برد.به اعتقاد «كیانی» شدت این علایم بسته به شخصیت كودكان متفاوت است و كودكانی با شخصیت منفعل، بیشتر این علایم را از خود نشان می دهند. علایم عمومی تری هم وجود دارد، مانند «افزایش فشار خون، كوفتگی، خشكی دهان، سبكی سر، گزگز كردن و مورمور شدن بدن» و تقریباً از همه رایج تر «دل آشوبه در ناحیه شكم» است.تمامی دانش آموزان در شب امتحان درجاتی از استرس دارند اما در بعضی ها این علایم شدیدتر است. این علایم در میان دخترها و پسرها مشترك است و تنها تفاوت های شخصیتی افراد بر آن تاثیر می گذارد، نه جنسیت.
• شتری كه در خانه همه می نشیند
فكر نكنید استرس امتحان تنها برای شماست. پزشكان هم دچار این استرس می شوند. «محسن» پزشكی است كه قرار بود در امتحان دستیاری یا همان آزمون تخصص در رشته پزشكی سال ۸۴ شركت كند. او به خاطر استرس امتحان، شناسه كاربری سایت پزشكان ایران را فراموش كرد و مجبور شد نظرش را در مورد زمان برگزاری این امتحان، در قسمت كامنت ها بنویسد و اضافه كند: «یوزر و پسوردم را به خاطر استرس امتحان فراموش كرده ام. لطفاً نظرم را منعكس كنید. ممنون می شوم.» نكته جالب در مورد «محسن» این است كه هنوز ۱۶ روز به برگزاری امتحان مانده بود و او این چنین مضطرب بود كه حتی شناسه كاربری خود را فراموش كرده بود.بسیاری تصور می كنند كه دلشوره های شب امتحان تنها برای ما ایرانی هاست. دلیل آن هم بسیار ساده است: «فرهنگ نمره پسند خانواده ها».ارزش گذاری خانواده ها به عملكرد فرزندانشان در درس بیشتر بر اساس نمره ای است كه در امتحان كسب می كنند. با نگاهی گذرا به خبرها، می توان دریافت كه تقریباً در تمامی كشورها این استرس برای دانش آموزان وجود دارد. در كشورهای پیشرفته مدیران و مسئولان نظام آموزشی برای كم كردن این استرس تلاش های زیادی كرده اند. مثلاً بالا بردن تعداد امتحانات با رویكرد پخش كردن نمره در طول سال یا دادن امتیاز بیشتر به فعالیت های كلاسی. نتیجه جست وجوی exam stress در گوگل تعداد زیادی از سایت های مدارس است كه بخش های ویژه ای برای آموزش راهكارهای مقابله با این استرس به دانش آموزان دارند. در این بخش، پزشكان متخصص، راهكارهای مقابله با استرس شب امتحان را به دانش آموزان آموزش می دهند و به آنها می گویند كه چگونه علایم این استرس را كاهش دهند.
• علایم فیزیكی و درمان روانی
راهكارهای مقابله با استرس شب امتحان به دو دسته تقسیم می شوند: «پیش از امتحان و در سر جلسه امتحان». كیانی پیشنهاد می كند كه برای كاهش استرس شب امتحان، بیشتر از روش های غیرشیمیایی استفاده شود و می گوید: «در كشورهای پیشرفته تا جایی كه امكان پذیر است از داروهای شیمیایی برای حل مشكلات اینچنینی استفاده نمی كنند تا بعدها درگیر عوارض ناخواسته این داروها نشوند.»به تازگی نتیجه تحقیقات گروهی از دانشمندان نشان داد كه دوزهای كم داروی آمی تریپتیلین در كاهش علایم سندرم تحریك پذیر روده (IBS) موثر است. «آمی تریپتیلین» داروی ضد افسردگی سه حلقه ای است و بیشترین اثراتش بر كسانی است كه استرس سندرم روده تحریك پذیر آنها را تشدید می كند و دچار دل درد و یبوست می شوند. استفاده از «آمی تریپتیلین» و داروهای مشابه باید زیر نظر پزشك و بر اساس الگوی مصرف خاصی باشد تا بر این استرس ها تاثیر گذارد.اما به اعتقاد كیانی، استفاده از داروهای شیمیایی با عوارض جانبی در زمانی كه می توان از روش های كاملاً بی ضرر استفاده كرد، عقلانی نیست. او روش هایی چون مدیتیشن و ماترا را بسیار موثرتر می داند و می افزاید: «در برخی موارد حتی استفاده از روش هایی چون هیپنوتیزم هم مفید است.» در خانواده ها كسانی هستند كه اعتقاد دارند می توانند هیپنوتیزم انجام دهند، اما باید توجه كرد كه این روش بدون بهره گیری از روش های اصولی و تحقیق شده ممكن است اثرات ناخوشایندی را بر ذهن بگذارد و به قولی به جای درمان، بیمار را «كور» كند.پیشنهاد این متخصص برای استفاده از هیپنوتیزم، مراجعه به كلاس های معتبر و پزشكانی است كه در این زمینه فعالیت می كنند.اما این كه شب قبل از امتحان چه باید كرد را از زبان او بشنویم: «تغییر ندادن روش عادی زندگی و خوابیدن سر ساعت بیولوژیك بدن از اصول اولیه ای است كه باید رعایت شود.»«وسایل مورد نیاز در امتحان باید از شب قبل آماده شود. شام به یك غذای ساده اكتفا كنند.»كیانی می گوید كه آشنایی با سئوالات می تواند كمك زیادی به كاهش استرس كند. مثلاً «اگر می خواهید در جلسه كنكور حاضر شوید، حتماً از قبل با چگونگی تست زدن و سئوالات تستی آشنا باشید.»حس سرما در سر جلسه امتحان، یكی از مشكلاتی است كه خیلی ها با آن درگیرند كه با توجه به افزایش فشار خون بر اثر استرس، عجیب به نظر می رسد زیرا فشار خون بالا گر گرفتگی می آورد نه حس لرز. كیانی دلیل آن را چنین توضیح می دهد: «اپی نفلین كه در هنگام استرس ترشح می شود، همان ماده ای است كه در سرمازدگی هم ترشح اش در بدن افزایش پیدا می كند. یكی از پیامدهای ترشح این ماده، احساس لرز و سرماست.» این ماده، علاوه بر ایجاد لرز، ضربان قلب را افزایش می دهد، سبب می شود موهای بدن سیخ شود و میزان عرق كردن افزایش یابد.بهتر است سر جلسه امتحان یك لایه بیش از معمول لباس پوشید تا این احساس سرما مانع از تمركز روی سئوالات نشود. عرق كردن زیاد باعث می شود كه نیاز بدن به مایعات افزایش پیدا كند اما باید توجه داشت كه برای كمك به استفاده كمتر از سرویس های بهداشتی، بهتر است مایعات زیاد نوشیده نشود. به كار بستن این توصیه ها می تواند استرس را كاهش دهد اما رفع كامل آن اگر كه ممكن باشد درست نیست زیرا بسیاری از پزشكان معتقدند كه: «كمی استرس نه تنها مضر نیست بلكه فایده هم دارد.»

نگین شیرآقایی

منبع : روزنامه شرق