پرواز را به خاطر نسپارید

طی سال های اخیر همواره از توسعه صنعت گردشگری در داخل كشور صحبت شده است و مسئولان ذی ربط از تدوین برنامه های بلندمدت برای نیل به این مهم سخن گفته اند اما عملاً در جذب گردشگران به كشورمان توفیق قابل ملاحظه ای حاصل نكرده ایم، ولی سایر كشورها هموطنان ما را برای دیدار از كشورهایشان روز به روز بیشتر جذب كرده و می كنند.
افزایش تعداد آژانس های مسافرتی، خود گواهی بر این مدعاست؛ چنانچه تعداد آژانس های مسافرتی در كشور در ابتدای دهه ۷۰ به یكصد عدد هم نمی رسید، اما هم اكنون در سطح كشور حدود ۹۰۰ آژانس مسافرتی وجود دارد كه اغلب در تهران، اهواز و بندرعباس مستقر شده اند؛ آژانس هایی كه چندان هم از نظر عملكرد مورد بازرسی و نظارت قرار نمی گیرد.
افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی بهای تورهای مسافرتی اعم از داخلی و خارجی در ایام نوروز و سایر ایام تعطیل نسبت به مواقع عادی و حتی ایام تابستان نسبت به زمستان، خود یكی از موارد عدم نظارت كافی بر عملكرد این قبیل آژانس هاست.
جالب اینجاست كه اكثر صاحبان آژانس های مسافرتی با خردكردن بهای نهایی تورهایشان مثلاً به ۴۵۶هزار تومان یا ۳۹۹هزار تومان در صدد جذب متقاضیان بیشتری هستند. در این میان نیز متقاضیان سفر كه به دنبال رفتن به سفر با قیمتی ارزان تر هستند مسلماً آژانسی را برمی گزینند كه برای یك سفر توریستی، بهای كمتری را از آنها دریافت كند، اما در عین حال به آنچه كه در مورد نوع سفر گزارش می كند(اعم از نوع هتل، گردش، ترانسفر و...) پایبند بوده و همان چیزی كه وعده داده شده است را در اختیار متقاضیان قرار دهد. حال آنكه بسیاری از آژانس های مسافرتی به علت عدم نظارت دقیق بر عملكردشان، زمینه ساز نوعی سوداگری و ارائه خدماتی كه گاه در نوع خود بدترین هستند، به متقاضیان شده و می شوند.
عدم وجود تدابیر و قوانین مناسب كه امكان رقابت علمی میان آژانس های مسافرتی را فراهم كند به نوعی باعث شده است تا در جذب توریسم داخلی و خارجی با مشكل مواجه شویم. این در حالی است كه ایران با داشتن قدمت تاریخی و آثار باستانی بسیار دیدنی در اكثر شهرهایش می تواند یكی از بهترین كشورهای جهان برای جذب توریسم و كسب درآمد ارزی قابل ملاحظه از این ناحیه باشد.
متأسفانه به علت عدم ارائه خدمات مناسب در طول سفر در داخل و همچنین گران تمام شدن برخی از سفرهای داخلی، هم اكنون گرایش عمومی به سفرهای خارجی افزایش یافته است. در چنین شرایطی است كه شاهد افزایش تقاضای مسافران از آژانس های مسافرتی به ویژه برای سفرهای خارجی می شویم و مسئولان اكثر آژانس ها نیز با توجه به فقدان نظارت مطلوب برای كسب سود بالاتر به هر نحوی كه مایلند مسافران را به ساز خود حركت می دهند. در این میان ایام نوروز به اصطلاح «بره كشان» آژانس های مسافرتی برای اخذ سود بالاتر است؛ آن هم بدون ارائه خدمات متناسب با آنچه وعده داده اند.
●پرده اول
متقاضی سفر نوروزی برگه های روزنامه های مختلف را ورق می زند. جست وجو در سایت را هم از نظر دور نمی دارد. نهایتاً قیمت مناسب تر پیدا می شود و بعد فقط یك تماس تلفنی: «بله، چند نفر هستید؟ برای سفر ۷روزه به... هتل ۳ستاره تاپ با ترانسفر، صبحانه و یك روز گشت رایگان را به اضافه ورودی های نقاط دیدنی حضورتان تقدیم می كنیم. نرخ نهایی ۳۸۵هزار تومان».
●پرده دوم
متقاضی خوش خیال با تهیه پول مورد نظر و مدارك لازم در ترافیك سرسام آور تهران راهی آژانس مربوطه می شود. مسلماً وقتی خسته و كلافه از دقایق از دست رفته به آژانس مورد نظر می رسد و با این گفته كه «تور ۳۸۵هزار تومانی پرشده و هم اكنون فقط تور ۴۸۵هزار تومانی موجود است» مواجه می شود، دیگر حوصله طی مراحل فوق و شنیدن تكراری همین جمله را نخواهد داشت. متقاضی، وجه را ظرف ۳روز از زمان نام نویسی تماماً تقدیم آژانس مربوطه می كند و با خیالی آسوده با سپردن امور به آژانس ذی ربط، در اندیشه سفری خوب توشه سفر را می بندد.
●پرده سوم
مسافران زیادی در پرواز چارتر گنجانده شده اند؛ ۳ساعت و ۳۰ دقیقه پرواز. مسافران در سالن ترانزیت انتظار اصطلاحاً گایدهای تور را می كشند. لیدرهایی بدون هیچ نام و نشانی در گوشه ای از سالن ایستاده اند و انتظار دارند مسافرانی كه هیچ گاه نه آنان را دیده و نه نامشان را می دانند به سمتشان بیایند. جالب اینجاست كه وقتی هم مسافران آنان را می یابند با صحبت های ضد و نقیض، آنان را به یكدیگر پاس می دهند. بالاخره متقاضی مربوطه كه فقط نام یك هتل را از آژانس ذی ربط در ایران در اختیار دارد سوار بر اتوبوسی كه نام آن هتل بر رویش درج شده به امید خوابی راحت پس از طی مسیر سفر راهی هتل می شود غافل از آنكه...
●پرده چهارم
مسافران به هتل رسیده اند. لیست اسامی مسافران در دست اصطلاحاً گایدتور قرار دارد، اما نام عده ای از مسافران اصلاً در لیست نیست. اتاقی هم برای آنان رزرو نشده است. به صحنه فوق باران شدید و سرمای هوا را نیز با چمدانی در دست و چهره هایی نگران اضافه كنید. عده ای از مسافران كه اسامی خود را در لیست می بینند خوشحال و راضی كلید اتاقشان را تحویل گرفته و به درون طبقات می روند و نیمی از مسافران سردرگم در لابی هتل به امید آنكه بتوانند كلیدی دریافت كنند منتظر می مانند و نهایتاً با پرداخت وجوهی اضافه بر وجه پرداختی خود در ایران می توانند صاحب اتاق شوند!
●پرده پنجم
از بحث پرداخت اضافه بر برنامه پول جهت اقامت در هتل كه بگذریم بحث بازدید از نقاط دیدنی، خود حكایت دیگری دارد. صاحبان آژانس های مسافرتی به مسافران خود نوید می دهند كه حداقل یك روز گشت كامل نقاط دیدنی برای آنان در كنار صرف ناهار تدارك دیده شده است. جالب اینجاست كه وقتی راهی این گشت می شوید فقط با یك مركز دیدنی كه ورود به آن مستلزم پرداخت هیچ وجهی نیست و یك رستوران نسبتاً بی ستاره با غذایی بسیار ارزان روبه رو می گردید. در این میان هم برای حضور در هر گشت دیگری باید مبلغی معادل ۳۵ تا ۵۰ دلار بپردازید(به جز هزینه ای كه در تهران آژانس های مسافرتی از شما دریافت می كنند) حال آنكه هزینه ای كه تور برای گشت شما می پردازد، شاید به ۱۰دلار هم نرسد.
●نظارت موازی
یك كارشناس سازمان حمایت از تولید كنندگان و مصرف كنندگان در همین زمینه می گوید: وظیفه سازمان حمایت، حفظ حقوق مردم و رسیدگی به شكایات مطرح شده از سوی آنان است. به گفته وی، شاید از آنجا كه اكثر مسافران از افراد بالنسبه متمول یا از افراد شاغل و درگیر به شمار می روند لذا تاكنون چندان شكایتی در خصوص عملكرد آژانس های مسافرتی به ویژه برای سفرهای خارج از كشور دریافت نكرده ایم.
وی با اشاره به اینكه در صورت اعلام شكایت از سوی مردم بلافاصله همانند رسیدگی به افزایش قیمت های سایر كالاها وارد عمل می شویم، تاكید می كند: البته سازمان هواپیمایی كشوری و اتحادیه های مركزی مربوط به هر سازمان و نهادی هم وظیفه نظارت و كمك در این عرصه به سازمان حمایت را دارند. به عبارت دیگر مسئولان اتحادیه آژانس های مسافرتی نیز باید بر عملكرد آژانس های ذی ربط نظارت داشته باشند و مثلاً با تنظیم ضوابط معین و مشخصی همگان را تشویق به ادامه فعالیت در چارچوب قوانین نمایند و یا با اعمال سیستم های تشویقی و تنبیهی، آنان را به طرف انجام برخی امور و نهی از برخی امور دیگر سوق دهند.
وی در عین حال معتقد است از آنجا كه آژانس های مسافرتی از نظر تامین درآمدی خودكفا هستند، لذا به تناسب هزینه ها و درآمدها در پروازهای چارتر تعرفه هایی به متقاضیان اعلام می كنند. در این میان نیز هر آژانسی كه قیمت پایین تر و كیفیت خدمات بهتری داشته باشد، متقاضی بیشتری خواهد داشت.
وی می افزاید: در حقیقت آژانس های مختلف به نوعی، خود باعث می شوند تا از حجم مسافرانشان كاسته شده و بر فرض، مسافر ناراضی برای سفرهای بعدی به آن آژانس مراجعه نكند.
●سهولت اعطای مجوز تأسیس آژانس مسافرتی
از سوی دیگر یك صاحب آژانس مسافرتی نیز در این زمینه می گوید: طی چند سال گذشته فقط به اشخاص خاصی كه كاملاً در عرصه گردشگری اطلاعات كافی داشتند و از هر نظر صاحب صلاحیت بودند مجوز تاسیس آژانس های مسافرتی اعطا می شد. تهرانی می افزاید: هم اكنون متأسفانه متقاضیان درخواست مجوز راه اندازی آژانس مسافرتی فقط با طی مراحل اداری از سوی سازمان هواپیمایی كشوری مجوز دریافت می كنند و به همین دلیل هم تقریباً در برخی مناطق تهران گاه تا ۳۰ آژانس مسافرتی با فواصل كوتاه می توانید ببینید.
●نیروی ثابت نداریم
سرپرست سازمان هواپیمایی كشوری در این زمینه می گوید: به منظور رسیدگی به عملكرد آژانس های مسافرتی به صورت ادواری، بازرسانی در قالب مشتری به این آژانس ها می فرستیم، اما نیروی ثابت برای كنترل فعالیت آژانس های مسافرتی نداریم.نورالله رضایی نیاركی می افزاید: از اوایل سال ۱۳۸۴ مجوزی جهت تأسیس آژانس های مسافرتی در تهران و شهرهای بزرگ صادر نشده است.
وی با اشاره به اینكه بیشترین درخواست ها برای تأسیس آژانس های مسافرتی به تهران، بندرعباس و اهواز مربوط می شود، اظهار می كند: در سطح تهران فقط ۴۵۰ آژانس مسافرتی وجود دارد.
وی شرایط لازم جهت اخذ مجوز آژانس مسافرتی را داشتن مدرك لیسانس یا پایان نامه گذراندن دوره های كترینگ و داشتن مكانی مناسب می داند و می گوید: مجوز تاسیس آژانس های مسافرتی در شهرهای كوچك ظرف ۲ هفته صادر می شود.
نیاركی در پاسخ به این پرسش كه چرا در پروازهای چارتر به نسبت دریافت مبالغ، ارائه خدمات مناسب از سوی آژانس های مسافرتی انجام نمی گیرد، تأكید می كند: ما بر پروازهای چارتر هم نظارت داریم، اما به صورت عملیاتی؛ چرا كه این قبیل پروازها بر اساس توافق بین متقاضیان و مسئولان آژانس ها انجام می گیرند.
وی می گوید: تعرفه مشخصی برای بهای بلیت به آژانس ها ارائه می شود كه آنان به تناسب فروش ۵ تا ۶ درصد كمیسیون، از شركت های هواپیمایی دریافت می كنند.
به گفته وی، هیچ آژانسی حق تغییر قیمت تعرفه مشخص شده را ندارد و در این صورت با آژانس مذكور به شدت برخورد خواهد شد. وی در عین حال تأكید می كند: قیمت تعرفه ها طی ۳سال اخیر تغییری پیدا نكرده است.
به عبارت دیگر وی می افزاید: سازمان بر اساس گزارش های واصله به شكل خاص با آژانس های مسافرتی برخورد خواهد كرد و در كنار سازمان نیز سازمان حمایت از تولیدكنندگان و مصرف كنندگان به شكل عام از حقوق مسافران در خصوص ضایع شدن حق شان از سوی آژانس های مسافرتی حمایت به عمل می آورد.
●كوتاهی می شود
به هر حال به نظر می رسد حتی اگر فرض توافق بین فروشنده و خریدار را در خرید یك تور چارتری مدنظر قرار دهیم، مسلماً هر خریداری كه بداند در ازای مبلغی كه می پردازد خدمات مناسبی كه عنوان می شود به وی ارائه نخواهد شد، تمایلی به حضور در آن سفر نخواهد داشت. به عبارت دیگر با فرض این موضوع نمی توانیم اصل عدم نظارت كافی بر عملكرد آژانس های مسافرتی را از نظر دور بداریم. هم اكنون برخی از آژانس های مسافرتی موجود در سطح استان تهران با خیالی آسوده از عدم حضور دائم بازرسان و در عین حال عدم اطلاع عموم از این موضوع كه شكایات خود را به چه نهاد مستقلی ارائه كنند، با تضییع حقوق شهروندان، در عین آن كه مبالغ قابل توجهی سود نصیب خود می كنند به اصطلاح عامیانه افراد را در مقابل عملی انجام شده قرار می دهند چرا كه مسافران تا به مقصد نرسند از آنچه در انتظارشان است بی اطلاع هستند و در كشور دیگر نیز تا زمان بازگشت به وطن دستشان به جایی و فردی برای اعتراض و احقاق حق نمی رسد. تلاش كردیم تا برای سرعت بخشیدن به تهیه این گزارش، نقطه نظرات محمدحسن كرمانی- رئیس اتحادیه آژانس های مسافرتی- را هم از طریق تماس تلفنی به دست آوریم كه كاغذبازی های متداول اداری، این امكان را میسر نساخت.

افروز پورهاشمی

منبع : روزنامه همشهری