نابغه زمین بر بلندای آسمان

در نیم قرن گذشته و از زمان معرفی نخستین هواپیمای تجاری جت به صنعت حمل ونقل هوایی جهان، تقاضا برای سفرهای هوایی به طور میانگین، سالانه تا ۹درصد افزایش یافته و برآوردهای انجام شده در این زمینه نشان می دهد كه این رشد تقاضا در ۲۰ سال آینده نیز همچنان تداوم خویش را حفظ خواهد كرد، هر چند كه میزان رشد، فقط ۳ تا ۵درصد در سال باشد.
بر اساس آمارهای منتشرشده، گستردگی جابه جایی بار و مسافر از طریق سیستم حمل ونقل هوایی در سالیان اخیر، شامل یك میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر مسافر و ۳۵میلیون تن بار در سال بوده و در این میان، منطقه آمریكای شمالی به تنهایی یك سوم از ترافیك هوایی جهان را به خود اختصاص داده است.
●رشد سریع
آمارهای تازه انتشار یافته از سوی سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی(ICAO)، نشانگر آن است كه انواع مسافرت های هوایی دنیا در سال ۲۰۰۳ میلادی، در مجموع فقط كمتر از یك درصد افزایش یافته و كاهش آهنگ رشد سفرهای هوایی- به ویژه در پی وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱- همچنان محسوس بوده است. بر این اساس، مسافران در سال ۲۰۰۳ به میزان ۲تریلیون و ۹۹۰ میلیارد نفر- كیلومتر در مسیرهای هوایی گوناگون به پرواز درآمده اند.
وقایعی مانند حادثه تروریستی ۱۱ سپتامبر، در كاهش شمار پروازها و مسافران هوایی بسیار موثر هستند و آنچنان كه آمار و ارقام حكایت می كند، سفرهای هوایی در فاصله سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ میلادی تا ۷۳میلیارد نفر- كیلومتر یعنی به میزان ۴/۲ درصد از سطح ۳ تریلیون و ۴۰ میلیارد نفر- كیلومتر كاهش داشته است.
با وجود این افت و خیزها، بازار جهانی حمل ونقل هوایی در منطقه آسیا- پاسیفیك و خاورمیانه، توسعه سریع و شتابانی را تجربه می كند. تقاضا برای حمل ونقل هوایی داخلی در چین به میزان ۱۰درصد در سال در حال رشد است و مقایسه این رقم با رشد ۲درصدی در ایالات متحده آمریكا، عظمت این رشد در كشور چین را به روشنی نمایان می كند.
همچنین در قاره آفریقا نیز بیشتر پروازها به آفریقای جنوبی اختصاص دارد و پروازهای این قاره به طور كلی، بیشتر به توریسم یا صادرات انواع مواد غذایی فاسدشونده به قاره اروپا مرتبط می شود.از ۲۵ هزار هواپیمای جدید در حال ساخت، حدود ۱۷هزار هواپیما برای سفرهای كوتاه ساخته می شوند؛ سفرهای كوتاهی كه بر اساس پیش بینی های انجام شده، ۹۰درصد از كل پروازها را در ترافیك هوایی سال ۲۰۲۳ میلادی به خود اختصاص خواهد داد.
چین با توجه به رشد سالانه ۱۰درصدی تقاضا برای حمل ونقل هوایی داخلی این كشور، برنامه های ویژه ای را برای تجهیز و توسعه ناوگان هوایی خود طرح ریزی كرده است؛ به طوری كه انتظار می رود شمار هواپیماهای این ناوگان از ۷۷۷ فروند در سال ۲۰۰۳ به ۲۸۰۰ فروند در سال ۲۰۲۳ میلادی افزایش یابد. از این میزان، حدود دوسوم هواپیماهای تك راهرو و ساخته شده برای سفرهای كوتاه خواهد بود كه در مسیرهای داخلی كشور چین به پرواز درخواهند آمد.
همچنین آمارهای موجود نشان می دهد تهیه سوخت جت، دومین اقدام پرهزینه شركت های هوایی پس از پرداخت حقوق كارگران و كارمندان خود به شمار می آید كه می تواند حدود ۲۰درصد از كل هزینه های عملیاتی این قبیل شركت های مسافرتی و حمل ونقلی را به خود اختصاص دهد.به این ترتیب، افزایش قیمت جهانی نفت، هزینه شركت های هوایی را به طور چشمگیری بالا می برد؛ به طوری كه برای مثال، بالارفتن قیمت نفت در میانه سال ۲۰۰۴ میلادی، هزینه حمل ونقل هوایی را به طور ماهانه، حدود یك میلیارد دلار افزایش داد.
●آثار اقلیمی
خطوط هوایی جهان، سالانه حدود ۲۰۵میلیون تن سوخت هواپیما یا نفت سفید را مصرف و انواع گازهای گلخانه ای و آلاینده ها شامل دی اكسید كربن(‍CO۲)، اكسیدهای نیتروژن(NOx)، ازن، دی اكسید گوگرد و متان را در اتمسفر زمین منتشر می كنند.
برآوردهای كارشناسان بیانگر آن است كه صنعت هوانوردی و سیستم حمل ونقل هوایی، مسئول انتشار ۲درصد از كل دی اكسید كربن منتشر شده به وسیله انسان در جو زمین به شمار می رود، اما این صنعت به طور تقریبی منشأ تمام اكسیدهای نیتروژن یافت شده در ۸ تا ۱۵ كیلومتری بالای سطح زمین است.
هواپیماها در سال ۱۹۹۲، مسئول ۵/۳درصد از آثار و پیامدهای اقلیمی و آب و هوایی فعالیت های بشری بوده اند و همچنان كه مجمع بین دولتی تغییر اقلیم(IPCC) تخمین می زند، تأثیر منفی صنعت هوانوردی بر اقلیم و الگوهای آب و هوایی این سیاره تا سال ۲۰۰۵ میلادی، به ۱۱ برابر سطح مورد اشاره در سال ۱۹۹۲ خواهد رسید.به این ترتیب، سازمان هوانوردی غیرنظامی(ICAO) برای همكاری و تطابق به منظور كاهش میزان انتشار آلاینده ها از طریق احتراق سوخت هواپیماها (كه از سوی پروتكل كیوتو كه در فوریه ۲۰۰۵ اجرایی شد، پوشش داده نشده) مورد فشار قرار گرفته است. انتشار گازها از هواپیماها همچنین سبب ایجاد ابرهایی از بخار آب می شود كه می توانند در ارتفاعات بسیار بالا متراكم شوند و این پدیده نیز خود، آثار گلخانه ای قابل توجهی به همراه خواهد داشت.
برای مثال، پس از واقعه تروریستی سپتامبر ۲۰۰۱ كه چند روز به طور تقریبی توقف كامل پروازهای هوایی را در ایالات متحده آمریكا به دنبال داشت، این امر سبب شد كه اختلاف دمای روز و شب به طور میانگین، بیش از یك تا ۲ درجه سانتیگراد از میانگین طبیعی آن در این كشور بالاتر رود.
این امر به روشنی نشان می دهد كه فقدان ابرهای متراكم شده در اثر بخار آب خروجی از هواپیماها در ارتفاعات بالا، موجب راه یابی نور بیشتری از خورشید به درون اتمسفر زمین می شود و همچنین عایق و مقاومت كمتری در برابر خنك شدن زمین در شب وجود خواهد داشت.
●پروازهای كوتاه
هواپیماها بیشترین سوخت را به هنگام تیك آف یا بلندشدن از سطح زمین مصرف می كنند و در این هنگام نیز زیان آورترین آلاینده ها را در جو زمین رها و منتشر می سازند. بر اساس سنجش های انجام شده، در پروازهای كوتاه هواپیماها ۲۵درصد از كل سوخت مورد نیاز، به هنگام برخاستن از زمین به مصرف می رسد.
امروزه، به طور تقریبی سه چهارم مسیرهای هوایی جدید در اروپا و آمریكای شمالی كمتر از ۲هزار كیلومتر طول دارند، در حالی كه به گفته كارشناسان، كارآمدترین طول مسیر پرواز از منظر مصرف سوخت، حدود ۴هزار و ۳۰۰ كیلومتر(مسافتی در حدود فاصله اروپا تا ساحل شرقی ایالات متحده آمریكا) است. همچنین حدود ۴۵درصد از كل پروازها در اتحادیه اروپا درمسیرهای كمتر از ۵۰۰ كیلومتر انجام می شوند.
بر اساس تخمین های ارائه شده از سوی شبكه جنبش اقلیمی اروپا (CANE)، یك مسافر در حال سفر میان آمسترادم و لندن، ۳ برابر بیش از مسافری كه با قطار این مسیر را می پیماید، دی اكسید كربن تولید و در جو زمین منتشر می كند.
به این ترتیب، كارشناسان بر این نكته تأكید دارند كه دولت ها می توانند با بهبود سیستم حمل ونقل ریلی كشور خود، جانشین پایدارتری برای سفرهای هوایی فزاینده در مسیرهای كوتاه فراهم آورند.
منبع: علائم حیاتی زمین ۲۰۰۵
موسسه دیده بان جهان
ترجمه: فرهاد رضایی

منبع : روزنامه همشهری