راهکارهایی جهت کاهش استرس ناشی از جراحی قلب

● مقدمه:
فرایند بستری شدن در بیمارستان و اجرای مداخلات تشخیصی و درمانی منجر به بروز استرس و اضطراب در کودک و والدینشان میگردد.بررسی ها نشان میدهد کنترل این استرس در ارتقاء نتایج اعمال جراحی و کاهش مشکلات ناشی از آن نقش اساسی دارد.
▪ روش کار :
این یک مطالعه مروری است که با بررسی ۱۴ مقاله منتشر شده طی سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۷ در زمینه روشهای کاهش استرس و اضطراب در کودکان و والدینشان در طی اعمال جراحی قلب بدست آمده است.
▪ بحث:
ارائه اطلاعات و آموزش روشها و مهارتهای از عهده برایی در برابر فشار روحی و درد و تزریقات با کمک فیلمهای ویدئویی و مشاوره به صورت تمرکز به شمارش و نواختن و خواندن و ریلاکسشن و تصویرهای ذهنی سبب بهبود سازگاری کودک با فرایند بستری و مداخلات پزشکی میشود و این کودکان عملکرد بهتری نسبت به سایر کودکان در مواجهه یا موقعیتهای مربوط به وضعیت سلامتی خود در مدرسه و سایر بخشهای جامعه نشان میدهند. مطالعات همچنین نشان میدهد والدین این کودکان نگرانی کمتری نیز در ارتباط با وضعیت کودک خود تجربه میکنند .
درگیر کردن والدین در امر مراقبت از کودک با شرکت در غذا دادن و حمام دادن و بازی کردن و کتاب خواندن و آموزش روشهای از عهده برایی و سازگاری به کودک به همراه ارائه اطلاعات بر اسا س نیاز اموزشی والدین در زمینه تستهای تشخیصی و روتینها و پروسیجرها و بیهوشی و جراحی و ارتباط نزدیک با مراقبین بهداشتی سبب میگردد والدین احساس بهتری نسبت به حمایت خود از کودک در محیط بیمارستان داشته باشند واحساس گناه کمتری در ارتباط با بیماری کودک و جراحی و پروسیجرهای دردناک و ترس از مرگ در کودک تجربه نمایند.
▪ نتیجه گیری :
به منظور نتایج بهتر در اعمال جراحی کاهش استرس و اضطراب والدین و خود کودک از طرق مختلف پیشنهاد میگردد. در این میان آموزش روش از عهده برایی به کودکان کاندید جراحی قلب و درگیر کردن والدین در امر مراقبت ازکودکان خودراهکارهایی مفید جهت کاهش استرس ناشی از جراحی محسوب میگردد.
● مقدمه:
تولد کودک همیشه از شیرینترین لحظه هایی است که زوجهاآن را تجربه میکنند .اما تولد نوزادی با بیماری مادرزادی قلبی میتواند این خوشحالی را مبدل به ترس- خشم- غم و عصبانیت نما ید و والدین و حتی کودک را در زمینه های مختلف دچار استرس نماید (۱)
▪ بحث:
مطالعات نشان میدهد از هر ۱۰۰۰تولد زنده ۸ کودک مبتلا به بیماری مادرزادی قلبی هستند که از این میان ۲ تا۳ کودک نیاز به جراحی و کاتتریزاسیون پیدا میکنند .(۲)مطالعه hoehn( ۲۰۰۴) نشان داد والدینی که قبل از تولد از ناهنجاری قلبی کودک خود مطلع شده بودند نسبت به والدینی که پس از تولد مطلع شده بودند میزان استرس کمتری راتجربه میکردند.در هر صورت تشخیص بیماری مادرزادی قلبی به عنوان یک استرسور اثر مخربی بر کودک و خانواده میگذارد و همواره خانواده را با چالشهایی روبرو میسازد (۲).فرایند بستری شدن در بیمارستان و اجرای مداخلات تشخیصی و درمانی منجر به استرس و اضطراب در کودک و والدینش میگردد.کنترل این استرس و اضطراب در کودک منجر به ارتقاء نتایج اعمال جراحی و کاهش مشکلات ناشی از آن میگردد(۳).مرور بر مطالعات حاکی از آنست که شایعترین دلایل استرس در کودکان بستری جهت انجام رویه های تشخیصی و یا عمل قلب مربوط به ترس از صدمات فیزیکی -آسیب بدنی –درد -مرگ -ترس از جدایی از والدین-ترس از ناشناخته ها و بلاتکلیفی و از دست دادن قدرت و اختیار و آرامش و راحتی است(۴-۵).اثرات جانبی این استرس به صورت اختلالات جسمی وعاطفی و شناختی و رفتاری ومشکلاتی در روابط بین فردی تجربه میشود(۶). استرس سبب اختلال در وضعیت همودینامیک شده و بدنبال فعال سازی سمپاتیک وافزایش سطح کاتکولامینها باعث بالا رفتن ضربان قلب و تنفس و فشار خون ودرجه حرارت میشود.در بعد عاطفی استرس منجر به پاسخهایی مانند خشم وافسردگی وترس در کودک میشود.تغییرات شناختی و رفتاری بدنبال استرس بصورت جویدن یامکیدن انگشت بیدار و گوش به زنگ ماندن و نخوابیدن ولجبازی وناتونی در تمرکز واختلال در برقراری ارتباط با اطرافیان بروز میکند.بررسی ها نشان میدهد کودکانی که در PICU به هر دلیلی مانند جراحی قلب بستری شده بودند اختلالات رفتاری وعاطفی و تحصیلی و یادگیری را به میزان بالاتری از سایر کودکان تجربه میکنند(۷). مطالعهconolly ۲۰۰۴ نشان داد کودکان بستری در PICU در معرض خطر پیشرفت PTSD میباشند. امروزه آموزش روشهای از عهده برایی به عنوان تکنیکی مفید در زمینه کاهش استرس در مرحله قبل و بعد از جراحی قلب مطرح میباشد(۸) . آموزش مهارتهای از عهده برایی به کودک سبب میگردد که کودک هماهنگی و تطابق بهتری با مشکلات حین درمان داشته باشد واحساس افسردگی کمتری نماید وتطابق بهتری با شرایط خود در خانه و پس از ترخیص داشته باشد .مطالعه وی نشان داد این روش منجر به عملکرد بهتر بچه در مدرسه شده و حتی سرعت بهبودی را در کودک تسریع می بخشد و والدین احساس نگرانی کمتری در ارتباط با وضعیت کودک خود تجربه مینمایند (۲).
ارائه اطلاعات و آموزش روشهای از عهده برایی در برابر فشارهای روحی –درد-تزریقات و بعد از عمل به کمک فیلمهای ویدئوئی و مشاوره و بصورت تمرکز به شمارش ونواختن و تصویرسازی ذهنی منجر به بهبود تطابق و سازگاری کودک با فرایند بستری و مداخلات پزشکی میشود .فرایند تشخیص بیماری وبیهوشی و مانیتورینگ در بخشهای ویژه وانجام پروسیجرهای تشخیصی و درمانی و ریکاوری و مراقبتهای بعد از عمل در منزل بسیار برای والدین استرس زا است.برخورد والدین با این مسائل بصورت احساس گناه –غم-عصبانیت و نگرانی و استرس میباشد(۸).مهمترین عوامل استرس زا در مادرانی که کودکان تحت عمل جراحی قلب دارند شامل:نگرانی از آسیب بدنی –درد و مرگ کودک –اختلال در نقش والدی –کمبود اطلاعات – ترس از محیط بخشهای ویژه –تغییرات رفتاری و ظاهری و رفتاری در کودک پس از عمل – ترس از آژیرها و دستگاههای ناشناخته در بخشهای ویژه –کاهش محیط خصوصی- اختلال در الگوی خواب و تغذیه مادر و کودک میباشد(۹-۱۰).پذیرش کودک در PICUبعد از جراحی قلب برای والدین استرس زا است و والدین نیاز به روشهای کمکی برای مقابله با استرس دارند.شدت تطابق مادر با استرس پس از جراحی بستگی به خصوصیات اعضاءخانواده واحساس بلاتکلیفی و ساختار عملکردی خانواده و شدت بیماری کودک و میزان استرسهای درونی خانواده دارد(۱۱).اغلب شرکت فعال والدین در امر مراقبت از کودک در کاهش میزان استرس تجربه شده نقش دارد.
والدین تحت نظارت مراقبین بهداشتی و پرستاران فرصتی پیدا میکند که توانایی ارزیابی وضعیت کودک خود و چگونگی ارائه خدمات خاص راپیدا نماید .در این فاز زمانی والدین تشویق به لمس کودک وتعویض کهنه و مراقبتهای دهانی و غذا دادن و مراقبت از انسیزیون ودادن دارو و کنترل علائم در کنار تشویق به لمس و نوازش و بوسیدن کودک میشوند.به والدین بر اساس نیاز آموزشی در زمینه تستهای تشخیصی –روتینهای مراقبتی –پروسیجرها – بیهوشی –چگونگی ارتباط با مراقبین بهداشتی – حمام دادن –انتقال کودک- تماس با مراکز حمایتی- کنترل و پیشگیری از عفونت پس از عمل –نحوه تغذیه کودک –ریکاوری –حدود فعالیت کودک بعد عمل –ایمنی سازی – کنترل درد و ختنه و مسافرت اطلاعات کافی داده میشود. هم اتاقی بودن کودک و مادر در کاهش اضطراب جدایی ار مادر نقش دارد. (۱۲) والدینی که در امر مراقبت ازکودک خود شرکت داده میشود احساس بهتری نسبت به حمایت خود از کودک در محیط بیمارستان داشته و احساس گناه کمتری در ارتباط با بیماری کودک و جراحی و پروسیجرهای دردناک ودارند (۱۳) .شرکت فعال والدین در امر مراقبت ازکودک از قبل از عمل بصورت برگذاری کلاسهای آموزشی –فیلمهای ویدئوئی – توضیحات پرستار – جلسات مشاوره وتورهای بیمارستانی انجام میگیرد.به والدین روشهای رفتاردرمانی شناختی و تکنیکهای کاهش درد –آرامسازی –انحراف فکر –گوش دادن به موسیقی – تقویت مثبت – تصویرسازی ذهنی –آموزش تفکر مثبت –تنفس ریتمیک –بیوفیدبک داده میشود که به منظور کاهش استرس و اضطراب در خود والدین و اجرای آن توسط والدین برای کودکان بکار میروند. (۱۴)
▪ نتیجه گیری:
به منظور کسب نتایج بهتر اعمال جراحی قلب در کودکان کاهش استرس و اضطراب در کودک و والدین توصیه میگردد. در این میان آموزش روشهای از عهده برایی به کودک و درگیر کردن والدین در امر مراقبت از کودک از جمله راهکارهای مفید و کاربردی در کاهش این استرس واضطراب محسوب میگردد.

احمد عامری
(شراره ضیغمی محمدی .عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.
رفرنسها:
۱-CLARRK SM,MILES MS."CONFLICTING RESPONSES:THE EXPERIENCES OF FATHERS OF INFANTS DIAGNOSISED WITH SEVERE CONGENITAL HEART DISEASE" .J SOC PEDIATR NURS .۱۹۹۹;۴:۷-۱۴.
۲-CAMPBELL LA,KIRKPATRICK SE,BERRY CC,LAMBERTI JJ,&#۰۳۹;PREPARING CHILDREN WITH CONGENITAL HEART DISEASE FOR CARDIAC SURGERY "J PEDIATR PSYCHOL.۱۹۹۵ JUN;۲۰(۳):۳۱۳-۲۸
۳-ABBOT K",THERAPEUTIC USE OF PLAY IN THE PSYCHOLOGICAL PREPARETION OF PRESCHOOL CHILDREN UNDERGIONG CARDIAC SUYGERY"ISSUES COMPR PEDIATR NURSE,۱۹۹۰,OCT-DEC,۱۳(۴):۲۶۵-۷۷.
۴-HARBECK-WEBER C,MCKEE D H ,"PREVENTION OF EMOTIONAL AND BEHAVIOR DISTRESS IN CHILDREN EXPERIENCEING HOSPIALIZATION AND CHRONIC ILLNESS.HANDBOOK OF PEDIATRIC PSYCHOLOGY.۲ND ED. NEW YORK,NY: GUILFOURD PRESS;۱۹۹۵:۱۶۷-۱۸۴
۵-KAIN ZN, MAYES LC,CONNOR T Z,PREPARATION ANXIETY IN CHILDREN:PREDICTORS AND OUTCOMES.ARCH PEDIATR ADOLOSC MED.۱۹۹۶;۱۵۰:۱۲۳۸-۱۲۴۵.
۶-LEROY S,ELIXON M,"RECOMMENDATIONS FOR PREPARING CHILDREN AND ADOLESCENTS FOR INVASIVE CARDIAC PROCEDURES",CIRCULATION,۲۰۰۳;۱۰۸:۲۵۵۰.
۷-BASILI A,MOKHTAR S,DABOUSE N,"CONGENITAL HEART DISEASE AMONG SCHOOL CHILDREN IN ALEXANDRIA,EGYPT"AN OWERVIEW ON PREVEALENCE AND RELATIVE FREQUENCIES.JOURNAL OF TROPICAL PEDIATRICS,۲۰۰۰,۴۶(۶),۳۵۷-۴۴۷.
۸-CONOLLY D,MCCLOWLY S,HAYMAN L,"POSTTRAUMATIC STRESS DISORDER IN CHILDREN AFTER CARDIAC SURGERY",J PEDIATR ,۲۰۰۴,APR,۱۴۴(۴),۴۸۰-۴۰.
۸-PYE S,GREEN A, "PARENT EDUCATION AFTER NEWBORN CONGENITAL HEART SURGERY"ADV NEONATAL CARE,۲۰۰۳,۳(۳),۱۴۷-۱۵۶.
۹-BOARD R,RYAN-WENGER N"STATE OF SCIENCE ON PARENTAL STRESS AND FAMILY FUNCTIONING IN PRDIATRIC INTENSIVE CARE UNITE,AMERICAN JOURNAL OF CRITICAL CARE,۲۰۰۰,۹(۲),۱۰۲ ۱۲۲;QUIZ ۱۲۳-۱۰۴.
۱۰-BOSSO R.S,ANGELO M,"THE FAMILY IN INTENSIVE CARE UNIT:LIVING THE POSSIBILITY OF LOSTING A CHILD,JOURNAL OF FAMILY NURSING,۲۰۰۳,۹(۲),۲۱۲-۲۲۱.
۱۱-TOMLINSON P S,KIRSCHBAUM M,HARAUGH B,"THE INFLUENCE OF ILLNESS SEVERITY AND FAMILY RESOURCES ON MATERNAL UNCERTAINTY DURING CRITICAL PEDIATRIC HOSPITALLIZATION".AMERICAN JOURNAL OF CRITICAL CARE,۱۹۹۶,۵(۲),۱۴۰-۱۴۶.
۱۲-BEUTLER L E,MOOS R H,LANE G,"COPING ,TREATMENT PLANNING ,AND TREATMENT OUTCOME:DISSCUTION." JOURNAL OF CLINICAL PSYCHOLOGY ,۲۰۰۳,۵۹(۱۰)۱۱۵۱-۱۱۶۷.
۱۳-LAWOKO S,SOARESJ "QUALITY OF LIE AMONG PARENTS O CHILDREN WITH CONGENITAL HEART DISEASE ,PARENTS OF CHILDREN WITH OTHER DISEASE AND PARENTSO HEALTHY CHILDREN",QUALITY OF LIFE RESEARCH,۲۰۰۳,۱۲,۶۵۵-۶۶۶.
۱۴-DAVIS C C,BROWN R T,BAKEMAN R,"PSYCHOLOGICAL ADAPTATION AND ADJUSTMENT OF MOTHER CHILDREN WITH CONGENITAL HEART DISEASE :STRESS,COPING,AND FAMILY FUNCTIONING,JOURNAL OF PEDIATRIC PSYCHOLOGY,۱۹۹۸,۲۳(۴),۲۱۹-۲۲۸.