مخاطرات شغلی کادر پرستاری اطاق عمل‌ها

پرسنل پرستاری اطاق عمل ها بر خلاف دیگر پرسنل پرستاری دارای مشکلات سخت و خطرات عمده و وسیعی در رابطه با شغل خود می باشند در سال های گذشته از عمر مطالبات صنفی توجه خاصی به این قشر نگردیده و چه بسا به فراموشی سپرده شده اند.
بر اساس اطلاعیه بین المللی در خصوص مخاطرات شغلی کادر پرستاری اطاق عمل ها ، مهمترین خطرات كاری برای پرستاران اطاق عمل ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با عمل جراحی ، بریدگی، زخم، خراشیدگی ها، سوزش و ناراحتی های ناشی از استفاده سرنگها، چاقو و وسایل تیز جراحی ، در معرض قرار گرفتن با گازهای بیهوشی، داروها و اشعه رادیواكتیو ، آسیب رساندن به پوست ، غشاهای مخاطی و سیستم تنفسی بر اثر استفاده از مستمر از مواد ضدعفونی و استریلیزاسیون ، سوختگی بر اثر تماس با سطوح داغ و تجهیزات الكتریكی معیوب ، در معرض استرسها و اضطرابها و خستگی ها به خاطر كار شیفتی، كارشبانه و سایر فاكتورهای روانی و سازمانی ، دچار شدن به مشكلات عضلانی اسكلتی و دردهای پشت (كمر درد) به خاطر حمل و جابجایی بیماران سنگین وزن، كار مداوم و در صورتیكه در حالت ایستاده یا قدم زدن باشد می تواند سبب فرسودگی و مشكلات زانو و ساق شود.
مخاطرات وابسته به شغل کادر پرستاری اطاق عمل ها را می توان به چند دسته تقسیم نمود که عبارتند از :
الف) مخاطرات حادثه ای (سانحه ای):
آسیب به انگشتان و پاها بعلت سقوط اشیاء ابزار آلات پزشكی و غیره ، سرخوردن، پشت پا خوردن و افتادن در روی سطوح خیس مخصوصاً در طول موقعیتهای اورژانسی ، سوراخ شدگی و بریدگی ها از طریق اشیاء تیز و برنده مخصوصاً با نوك سرسوزن و بریدگی ها با تیغه ها ، سوختگی ها و تاول زدن ها از طریق سطوح داغ اشیاء استریل شونده ، شوك الكتریكی از طریق تجهیزات معیوب یا اتصال به زمین غلط یا تجهیزات با عایق كاری معیوب ، كمردرد حاد متعاقب پوزیشن بد بدن یا تحمل فشار زیاد هنگام حمل و نقل و انتقال بیماران سنگین
ب) مخاطرات فیزیكی:
در معرض قرارگیری با اشعه رادیواكتیو بواسطه گرفتن X-Ray و منابع رادیواكتیو که اکنون در اتاق عمل ها دستگاه های رادیوگرافی سی ارم وجود داشته و پرسنل اطاق عمل ها بدون وجود حفاظ و پوشش و حتی بدون معرفی آنها جهت طی دوره حفاظت در برابر اشعه و دریافت حقوق آن به این وضعیت ادامه می دهند.
ج) مخاطرات شیمیایی:
در معرض قرارگیری با داروهای بیهوشی (N۲O ، هالوتان، اتیل بروماید، اتیل كلراید، اتر، متوهگزیل فلوران و غیره) ، حساسیتها، سوزشها، تحریكات و درماتیتهای پوستی بخاطر استفاده مكرر از صابونها، شوینده ها و مواد ضدعفونی كننده و غیره ، آزردگی چشمها، بینی، گلو بخاطر در معرض قرارگیری با ذرات آئروسلها و ذرات مایع معلق در هوا از مایعات شوینده و پاك كننده ، مسمویتهای مزمن بخاطر در معرض قرار گیری طولانی مدت با داروها، مایعات استریلیزاسیون (گلوتارالدئید و غیره) و گازهای بیهوشی و غیره ، حساسیت با لاتكس بخاطر تماس با دستكشهای بالاتكس طبیعی و دیگر منابع لاتكس بكار رفته در وسایل پزشكی
د) مخاطرات زیستی:
عفونتهای ناشی از در معرض قرارگیری با خون، مایعات بدن، یا با نمونه های بافتی كه شاید بتواند بیماریهایی مثل HIV، هپاتیت B و هپاتیت C را منتقل كند ، خطراتی كه می تواند یك بیماری نازوكومیال را به فرد منتقل كند مثلاً به خاطر سوراخ شدگی با سرسوزن (مثل: هپاتیت عفونی، سیفلیس، مالاریا، سل) ، عواملی كه باعث هرپس كف دست و انگشتان می گردند، خطراتی كه بصورت خودبخود، بدون علت مشخص ایجاد میشوند.
ه) مخاطرات ارگونومیك، روانی – اجتماعی و فاكتورهای سازمانی :
خستگی، كرفتگی و كمردرد خفیف ناشی از نقل و انتقال بیماران سنگین، كار طولانی مدت در پوزیشن ایستاده - استرسهای روانی ناشی از احساس مسئولیت سنگین در قبال بیماران ، استرسها و فشارهای مناسبات و روابط با خانواده و سختی ناشی از شیفت و كار شبانه، اضافه كار و تماس با افراد ناخوش و بیمار مخصوصاً با بیمارانی كه از عمل جراحی بهبود نمی یابند، مسائل مربوط و مرتبط با روابط و مناسبات بین فردی با جراحان و دیگر اعضاء تیم جراحی ، در معرض قرار گیری با بیماران ترومایی شدید و وخیم، قربانیان زیاد از یك حادثه یا واقعه فاجعه آمیز و مصیبت بار و یا برخورد با بیماران شدیداً وخیم كه ممكن است دچار سندرم Post – Traumatic stress شوند.
در عرض یک سال گذشته بیش از چند نفر از همکاران اطاق عمل ما قبل از بازنشستگی دچار فوت یا از کار افتادگی شامل مشکلات قلبی ، ریوی ، از دست دادن بینایی و دهها مشکل دیگر گردیدند که این آمار تکان دهنده و نگران کننده در هیچ جایی مورد توجه قرار نگرفته و در جهت رسیدگی به آن تلاشی نگردیده است در صورتیکه مسئولین محترم امر در جهت رسیدگی به این حادثه دیدگان که شرایط سختی را در خصوص درمان و بازگشتن به روال طبیعی زندگی خود طی می نمایند را نیاز بدانند این مرکز حاضر به همکاری در خصوص معرفی و ارائه اطلاعات را دارد.
همچنین بر اساس آمار های موجود در بین پرسنل پرستاری اطاق عمل ها هر کدام دارای تمام یا چند مشکل جسمی و روحی ناشی از کار در اطاق عمل هستند و عدم رعایت استانداردهای حرفه ای و اقدامات پیشگیرانه ، نبود خدمات مشاوره ای برای كاركنان و معظل کمبود نیروی انسانی شاغل در اتاق عمل ها فشار سنگین کار در اتاق عمل ها را برای پرسنل پرستاری آن چند برابر کرده است .
کار و تماس مستقیم پرسنل اطاق عمل ها که با جان و حیات بیماران پیوند خورده است و نقش کلیدی در چرخه درمان بیماران را در بیمارستانها ایفا می نمایند و بخاطر این مساله است که با سختی به کار خود ادامه می دهند تا مبادا جان انسانی به خطر بیفتد ولی این قضیه نباید منجر به به این گردد که نادیده گرفته شده و به فراموشی سپرده شوند چرا که رسیدگی به امور و مشکلات پرسنل پرستاری اطاق عمل سبب می گردد که از بروز مشکلات و خطرات حین عمل برای بیمار و پرسنل پرستاری اطاق عمل جلوگیری بعمل آید .
مهارت ویژه پرسنل پرستاری اطاق عمل ها را در اعمال جراحی ، ارتوپدی ، زنان ، ارولوژی ، گوش و حلق و بینی و حنجره ، توراکس و ..... که اضافه بر مهارت های عمومی و حرفه ای پرستاری آنان را در شناخت و بکارگیری تجهیزات و ابزار گسترده جراحی که شاید از دهها هزار وسیله و دستگاه نیز تجاوز کند از آنها حرفه ای ترین نیروی پرستاری و پرستاری بحران را بوجود آورد که هیچ حقی را بابت مهارت های حرفه ای خود دریافت نمی نمایند و کارانه و دستمزد های آنها همانند دیگر کادر پرستاری است که در صورتیکه دستمزد و پرداخت های کارانه ، ویژه و غیره آنها را متناسب با خدماتشان پرداخت گردد می توان سطح رضایتمندی را در بین آنها بالا برد و انگیزه پرستاری را در میان آنها ارتقا داد.
از دیگر مشکلات این قشر عدم امکان شرکت در کلاس های بازآموزی ، همایش های تخصصی و سمینارها بر اثر اشتغال در اتاق عمل می باشد که باعث گردیده است بیش از نود درصد این پرسنل از امکان شرکت در این قبیل موارد آموزشی باز مانند و مورد دیگر عدم پیگیری طرح ارتقای تحصیلی بهیاران اطاق عمل می باشد که سالهاست در اطاق عمل ها مشغول بوده و تغییر عنوان آنها به کاردان اطاق عمل بعد از یک آزمون علمی می تواند پاداشی باشد به سالها تلاش آنها در نجات جان بیماران .
عدم وجود حق استراحت در بین اعمال جراحی ، عدم وجود سهمیه تغذیه بالاخص شیر بخاطر ایستادن های طولانی و بوجود آمدن مشکلات استخوانی و هزاران مشکل دیگر که بصورت لاینحل باقی مانده است.
این سبزپوشان که تمام مدت خدمت خود را در محیط بسته ای به نام اطاق عمل سپری می کنند و سخت ترین فشارها را تحمل می کنند اکنون چشم به یاری مسئولین پرستاری و بهداشت و درمان کشور بالاخص مسئولین سازمان نظام پرستاری و وزارت بهداشت و درمان دوخته اند تا عاقبت خود را در فوت و از کارافتادگی ناشی از کار پرستاری خود در اطاق عمل نبینند.

احمد عامری