تأثیر آموزش پرسنل پرستاری بر نحوه ساکشن لوله تراشه

هرگاه دستگاه حیات بخش تنفس دچار انسداد مكانیكی یا احتباس ترشحات و سرفه غیر مؤثر شد برای نجات جان بیمار و ادامه حیات او لوله گذاری داخل تراشه انجام می گیرد و یكی از مهمترین اقدامات پرستاری در بیمارانی كه لوله تراشه دارند تخلیه به موقع و دقیق ترشحات مجاری تنفسی است تا بتوان زندگی این بیماران را از خطر مرگ حتمی نجات بخشید. لذا در این تحقیق تعیین تأثیر آموزش پرسنل پرستاری بر نحوه ساكشن لوله تراشه مورد بررسی قرار گرفت.
▪ روش ها:
این پژوهش یك مطالعه نیمه تجربی است كه در آن ۳۷ نفر از پرسنل پرستاری شاغل در بخشهای مراقبت ویژه سه بیمارستان آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشكی اصفهان به روش آسان شركت كردند.
قبل از آموزش بررسی اولیه از پرسنل پرستاری انجام شد و سپس بررسی ثانویه بعد از برقراری ۲ ساعت كلاس تئوری و عملی و ارائه جزوه آموزشی به فاصله ۱۰ روز بعد از بررسی اولیه انجام گردید. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه و چك لیست مشترك جهت بررسی، قبل و بعد از آموزش استفاده شد. در روش اعتماد علمی از روش تجزیه و تحلیل موردی استفاده شد و اعتبار محتوا نیز انجام گردید. اطلاعات با استفاده از روشهای آماری توصیفی و استنباطی (آنالیز واریانس، آزمون t زوج و آزمون مقایسه میانگین ها) و نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
▪نتایج:
نتایج بیانگر آن است كه قبل از آموزش ۴/۳۲ درصد پرسنل از امتیاز ۱۴-۱۰، بعد از آموزش ۷/۲۹ درصد از امتیاز ۲۹-۲۵ برخوردار بوده اند. میانگین قبل از آموزش ۹/۱۹ و میانگین بعد از آموزش ۳/۳۲ و اختلاف میانگین ها ۴/۱۲ گردید. لذا یافته ها مبین این است كه آموزش در بهبود نحوه ساكشن لوله تراشه تأثیر داشته و در كل امتیاز بعد از آموزش ۶۲ درصد نسبت به قبل از آموزش افزایش یافته است.
بحث: یافته های پژوهش نشان داد اختلاف معنی داری بین امتیازات قبل از آموزش و بعد از آموزش در نحوه ساكشن لوله تراشه وجود دارد. لذا نیاز به آموزش برای افزایش كیفیت مراقبتهای پرستاری درICU ملموس تر گردیده است و می تواند از عوارض بسیاری در این بخشها پیشگیری نماید.
● مقدمه:
با لحظه ای تفكر در پیچیدگی عالم خلقت به این حقیقت میتوان پی برد كه خداوند جهت بقاء موجـودات زنده و كسب انرژی سلولهـای بدن، آنها را نیازمند اكسیژن نموده است. این انرژی از سوخت و ساز موادی در بدن حاصل می گردد و این فرآیند نیـازمند به اكسیژن بوده و تأمـین این ماده حیاتـی از راه تنفس صـورت می گـیرد (۱). تجمع ترشحات در مجرای تنفسی می تواند سبب انسـداد مجاری هوائـی شده و در نتیجـه فشـار اكسیژن كاهش و فشار گازكربنیك خون شریانی افزایش می یابد و باعث تضعیف مراكز تنفسی و اسیدوز مـی گردد و ممكن است باعث نارسائـی تنفس یا قلب شده و منجر به مرگ گردد (۲).
هـرگاه این دستـگاه حیات بـخش دچار انسـداد مكانیكی و یا احتباس ترشحات و سرفه غیر مؤثر شـد، برای نجـات جان بیمـار و ادامه حیـات او لوله گـذاری داخـل تراشـه انجـام می گـیرد (۳). همچنین زمانی كه عمـل سرفه كردن در تخلیـه ترشحـات مجاری هوائی مؤثر واقع نگـردد لازم است بـرای تمیز نمـودن مجاری هوائـی برنامـه مناسب تـدوین و اجرا گردد كه یكـی از بهترین روش های تخلیه داخل راههای هوائی استفاده از لوله گـذاری داخل تراشه می باشد. ساكـشن لوله تراشـه یك روش مناسب برای تخلیـه ترشحات داخل برونش بیمارانی است كه به عللی، رفلكس سرفه آنها دچار اختلال گردیده است (۴).
مرگ و میر حاصل از عفونت هـای تنفسی بیمارستانی بین۵۰-۳۰ درصد متغیر است و این ارقام هنگام دستكاری مجاری تنفسی به مراتب افزایش می یابد كه علت آنرا روشهای غیر اصولی و كمبود وسایل و امكانات جهت تخلیه ترشحات تنفسی میدانند (۵). یكی از مهمترین اقدامات پرستاری در بیمارانی كه لوله تراشه دارند تخلیه به موقع و دقیق ترشحات مجـاری تنفسی است. بنابراین جهت مراقبت از اینگونه افراد واحد مراقبتهای ویژه با تكنولوژی جدید مورد نیاز است تا بتوان زندگی این بیماران را از خطر مرگ حتمی نجات بخشید و بیماران را در وضعیتی مناسب نگهداشت (۶). طبق بررسی هـای انجام شده در ایالت متحده آمریكا هزینه روزانه هر بیمار در بخش مراقبتهای ویژه تقریباً حدود ۷۶۱ دلار می باشد در حالیكه در بخشهای دیگر حدود ۱۸۷ دلار برآورد گردیده است (۷).
متأسفـانه در ایران آمار دقیقی جهت هزینه بخش مراقبت های ویژه موجود نیست مهمترین و حساس ترین كار پرسنـل پرستـاری در بخشهـای مراقـبت ویـژه، مراقـبت صحیح و به موقع مـی باشد و هرگـونه سهل انگاری و كمبود وسایل و امكانات می تواند صدمـات جبران ناپذیری ایجاد نمـاید از این رو پرسنل پرستاری این بخشها باید بتوانند سریعاً از آگاهی و مهارتهـای خود در جهت نجـات جان بیمـاران استفاده نموده و همواره بر علم و دانش و مهارتهـای خود بیفزاید. باید در نظر داشت كه مهارتهای اساسی پرستاری نیاز به آموزش مداوم تئوری و عملی دارد (۸).
بنابراین آموزش ضمن خـدمت بسیار مهـم و حائز اهـمیت مـی باشد و موجب تقـویت روحیـه و كاردانـی پرسنـل در موقعیت های مختلف می گردد. در تحقیق اسمیت (Smith) ۱۹۹۲ نتایج نشان داد، پرسنلـی كه از مهارتهـای تئوری و عملی بصورت توأم استفاده مـی نمایند قادر به تشخیص اصول علمی و عملـی در مهارتهای پرستاری می باشند (۹).
پژوهشگر طی چند سال تجربه بالینی و آموزشی خود در بخشهای مراقبت ویژه مراكز پزشكی شاهد آن بود كه برخی از پرسنل پرستاری نیاز بیشتری به داشتن علم و آگاهـی در مورد ساكشن لوله تراشـه و عوارض حاصل از آن را دارا می باشند تا بتوانند اقدامات مؤثر و اصولـی تری را در جهت بهبود وضـعیت تنفس بیماران برقرار سازند. پژوهشگر بر آن شد كه پژوهشـی با هدف تعیین نحوه ساكشن كردن لوله تراشه و امكانات موجود قبل و بعد از آموزش و مقـایسه آنها انجام دهـد. فرضیه هـای پژوهش عبارتند از نحوه ساكشن لوله تراشه در بخشهای مراقبت ویژه قبل و بعد از آموزش تفاوت خواهد داشت، نحـوه ساكشن لوله تراشه در بخشهـای مراقـبت ویژه قبل و بعد از آموزش با امـكانات موجود، مدرك تحصیلـی و سن پرسنل ارتبـاط دارد.
● مواد و روشها:
این پژوهـش یك تحقیق نیمه تجربـی است. متغیر مستقل آموزش و متغیر وابسته نحوه ساكشن لوله تراشـه توسط پرسنل پرستـاری قبل و بعـد از آمـوزش مـورد مطالعـه قـرار گرفتـه اسـت. خصوصیـات واحدهـای مورد پژوهـش شامـل پرسنـل پرستـاری با مدرك لیسـانس پرستـاری، دیپلم بهیـاری شاغل در بخشهـای مراقبت ویژه بیمارستان هـای آموزشـی شهر اصفهـان بعنـوان جامعه پژوهش در نظر گرفته شده است. به علت كـم بودن تعداد واحدهـای مورد پژوهش كلیـه افراد جامعـه پژوهش بعنوان نمونه مطالعـه مورد بررسـی قرار گرفته است. نمونه گـیری به روش آسان و مبتنی بر هدف صورت گرفت در مجموع كل نمونه های مورد پژوهش ۳۷ نفر بودند.
بررسی اولیـه به صورت مصـاحبه و چك لیست انجـام گردید و سپس بررسی ثانویه بعد از برقراری دو ساعت كلاس آموزشی بصورت تئوری و عملی و ارائـه جزوه آموزشی به فاصلـه ده روز بعد از بررسی اولیه انجام گردید. ابزار گرد آوری داده ها در این پژوهش چك لیست و مصاحبه مـی باشد كه جـهت بررسـی قبل و بعد از آموزش مـورد استفاده قرار گرفته است. اطلاعـات در ۵ بخش جمـع آوری شد. بخش اول شامـل مشخصـات دموگرافیك (سن، جنس، میزان تحصیلات، سابقه كار در بخش ویژه، گذراندن دوره بخش ویژه)، بخش دوم سئوالات در رابطه با وسایل و امكانات بصورت همیشه (۲)، گاهی (۱)، هیچگاه (۰) امتیاز بندی شد. سئوالات بخش سوم و چهارم و پنجم چك لیست كه در رابطه با عملكرد نحوه ساكشن لوله تراشـه بود بصورت بلی (۲) تا حدودی (۱) خیر (۰) امتیاز بندی كه توسط پژوهشگر مشاهده و علامت زده شد.
اعتبار علمـی ابزار گردآوری داده هـا از روش سنجش اعتبـار محتوا و اعتمـاد علمـی ابزار گردآوری داده هـا از روش تجزیه و تحلیـل مـوردی استفـاده گردید. شرایـط ورود واحدهـای مورد پژوهش در مطالعـه عبارتند از: واحدهـای مورد پژوهش دارای مدرك لیسـانس پرستـاری و دیپلـم بهیـاری بوده انـد، در هنـگام جمع آوری اطلاعـات در یكی از سه شیفـت در بخشهـای مراقبت ویژه بیش از ۳ ماه بوده است. با استفاده از آزمونهای آماری توصیفی و استنباطی (آزمـون t، ضـریب همبستگی پیرسون و آنالـیز واریانس) تجزیه و تحلیل انجام شد و از نرم افزار SPSS استفاده گردید.
● نتایج:
یافته های حاصل از پژوهش نشان داد اكثریت پرسنل پرستاری مذكر در بخشهای مراقبت ویژه را بهیاران (۲/۶۹ درصد) و اكثریت پرسنل پرستاری مـؤنث را پرستاران لیسانس (۷۵ درصد) تشكیـل داده اند. در بین نمونه های مورد پژوهش در بخش جراحی قلب ۳۰ درصد و در بخش ویژه جراحی مغـز و اعصـاب ۶۰ درصـد و در بخـش تنفـس ۳/۸ درصد پرسنل پرستاری مرد بودند در حالی كه در بخش ویژه جراحـی قلب ۷۰ درصد و در بخش ویژه جراحی مغز و اعصاب ۴۰ درصد و در بخش ویژه تنفس ۶/۹۱ درصد پرسنل پرستاری را زنان تشكیـل داده اند پس بنـابراین مـردان در بخشهای مراقبت ویژه جراحی مغز و اعصاب به نـسبت بخشهـای مراقبت ویژه دیگـر نـسبت بیشتری را به خود اختصاص داده است.
در ارتباط با تعیین مقایسه نحوه ساكشن لوله تراشه قبل و بعد از آموزش میانگین قبل از آموزش ۹/۱۹ و میانگین بعد از آموزش ۳/۳۲ پس از انجام آزمـون t زوج اختلاف معنـی داری بین امتیازات قبل و بعد از آموزش در نحوه ساكشن لوله تراشه مشاهده گردید (۰ p) یافته ها مبین این است كه آموزش در بهبود نحوه ساكشن لوله تراشه تأثیر بسزائی داشته است و در كل امتیاز بعد از آموزش حدود ۶۲ درصد نسبت به قبل از آموزش افزایش یافته است (جدول شماره ۱).
جدول شماره ۱: توزیع فراوانی نمونه های مورد پژوهش برحسب امتیازات مراقبتهای ساكشن لوله تراشه قبل و بعد از آموزش
بعد از آموزش/ قبل از آموزش/ امتیازات قبل و بعد از آموزش
درصد/ درصد
۰ / ۷/۲ / ۱۰<
۰ / ۴/۳۲ / ۱۴-۱۰
۷/۲ / ۷/۲۹ / ۱۹-۱۵
۷/۲ / ۵/۱۳ / ۲۴-۲۰
۷/۲۹ / ۷/۲ / ۲۹-۲۵
۰/۲۷ / ۰ / ۳۴-۳۰
۰/۲۷ / ۵/۱۳ / ۳۹-۳۵
۱/۸ / ۴/۵ / ۴۴ -۴۰
۷/۲ / ۰ / ≤ ۴۵
۱۰۰ / ۱۰۰ / جمع
تعیین امكانات موجود قبل و بعد از آموزش بر حسب امتیاز وسایل و امكانات بخشهای مراقبت ویژه جهت واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از آموزش، میـانگین قبل از آمـوزش (۳۵/۱۲) و بعـ از آمـوزش (۳/۱۱) و آزمون t زوج نشانگـر اختلاف معنـی داری بین امتیـازات قبل و بعد از آموزش در ارتباط با وسایل و امكانات بخشهای مراقبت ویژه می باشد (۰۰۱/۰=p). در ارتباط بین نحوه ساكشن لوله تراشه و امكانات قبل و بعد از آموزش در رابطه با آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون محاسبـه شد (۰۸۵۱/۰=r) و معلـوم شد كه بین نحوه ساكشن لوله تراشه و امكانات قبل و بعـد از آموزش رابطه معنـی داری وجود ندارد.
(۶۱۶/۰=p) در رابطـه با تعیین ارتباط بین تأثـیر آموزش و برخی از مشخصـات دموگرافیك پس
از آزمون ضریب همبستگی پیرسون (۲۰۵/۰=r) معلـوم شـد بین سـن و تـأثیر آموزش بر نحـوه ساكـشن لولـه تراشـه رابطه معنـی داری وجـود ندارد (۲۳۳/۰=p) و همچنین بین سابقه كار و تأثیر آموزش بر نحوه ساكشن لوله تراشه (۰۶۷۲/۰=rو ۶۹۳/۰=p) ارتباط معنـی دار نیست. در ارتبـاط با جنس و تأثـیر آمـوزش ساكـشن لولـه تراشـه (۴۳۴/۰=p) مـبین آن اسـت كه بیـن دو جـنس تفاوت معنـی داری وجود نداشته و تأثیر آموزش در زنان و مـردان به یك نسبـت بوده اسـت. در زمینـه مدرك تحصیلـی و تأثیر آموزش بر نحوه ساكشن لوله تراشه با استفاده از محاسبات آماری تأثیر آموزش بین بهیاران و پرستاران یكسان بوده است (۵۳۳/۰=p).
● بحث:
براساس اطلاعات بدست آمده اكثر واحدهای مورد پژوهش در گروه سنی ۳۴-۳۰ سال بهیار در حالی كه پرستاران لیسانس در گروه سنی ۲۹-۲۵ سال و قرار داشتند. برادلی (Bradley) در این زمینه می نویسد: یكی از فعالترین كاركنان بخش مراقـبت ویژه پرستـار لیسانس است و او مسئـولیت كلـی مراقبت از بیمـاران را بر عهـده دارد و شخصاً هر تغـییری را در بیمار مشاهده و همیشه پیش بینی های لازم را بعمل می آورد و نقش او تا حدی است كه باعث نجات افراد گردد(۱۰).
یافته های این پژوهش بهبود ساكشن لوله تراشه را پـس از آمـوزش نشـان داد تحقیـق فرتـول
(fret well) نیز نشان داد كه كه بعد از آموزش۷۰ درصد سطح آگاهی پرستاران افزایش داشته است و همچنین اسمیت در تحقیق خود و بدین نتیجـه رسید افـرادی كه از مهارتهـای تئـوری و عملی توأم استفاده مـی نمودند قادر به تشخیص اصـول علمی و عملـی در مهارتهـای پرستـاری بوده اند (۹، ۱۱، ۱۲).
هر پرستار مراقبت هائی كه جهت بیماران انجام می دهد یك الگوئی برای كلیه پرسنل مادون خود می باشد بنابراین پرستاران بر اثر ارتقاء معلومات حرفـه ای نه تنها قادرنـد از پیشرفت عـوارض و عفونت های بیمارستانی كه ممكن است به قیمت جان بیماران تمام شود و یا موجب طولانی شدن دوره بیماری و در نتیجه باعث خسارت مادی و مـعنوی گردد پیشگیـری نماینـد بلكه تأثـیر این آموزش بر سایر كاركنـان بخش ویژه اثر مستقیم داشتـه و در بالا بردن كیفیت خدمـات پرستاری اثر واضحی خواهد داشت.
یافته هـای پژوهـش نشـان داد كـه اختـلاف معنی داری بین امتیازات قبل از آموزش و بعد از آموزش در نحوه ساكشن لوله تراشه وجود دارد و آموزش در بهبود ارائه خدمات پرستاری در این بخش مؤثر واقع گردید. بنابراین پیشنهاد می شود در كلیه بخشها بخصوص بخشهای مراقبت هـای ویژه مهارتهای پرستاری مورد نیاز جهت آموزش ضمن خدمت از طریق نیاز سنجی پرسنل مشخص گردد و دوره های آموزشی مدون برای بهبود خدمات آنان برگزار گردد.

بتول بیغمیان
رضوان زركشان
محسن رفیعیان
منابع:
۱) Brunner Littian, Suddarth Dortis smith. Text Book of Medical Surgical Nursing. philade lphia J.B. Lippincott co;۱۹۸۸. P: ۳۹۹.
۲) Taylor, Robert w, Civetta. Joseph M and Kirby, Robert R. Critical care. Philadelphia: J. B. Lippincott Co; ۱۹۹۰. P: ۲۹۰.
۳) Telan, Iynne A, Davie, Joseph K, Unden Lindo. Critical car Nursing. Mosby Co; ۱۹۹۰. P: ۴۷۲.
۴) Daily, Barbara J. Intensive car Nursing. Medical examination Publishing. Co; ۱۹۸۵. P: ۴۵۸.
۵) Horgiss, Claris and Larson D. Guide Lines For Prevention of Hodipial acquired infection. American Journal of Nursing. ۱۹۸۱: ۶۸.
۶) Rippe, James. Internsive care Medicine. Boston. Co; ۱۹۹۱. P:۹۸.
۷) Millar, Ronaldo. Anesthesia. Newoyork. Churchill Livingstone; ۱۹۹۰. P: ۳۲۵.
۸) Fairman, Tuli. Watchful Vigilance. Nursing care Technology ans The development of in tensive care units. Nursing reseach Jan/Feb۱۹۹۲: ۵۶.
۹) Smith, Blenda E. Linking Theory and practice in teaching Basic Nursing skills. Journal of Nursing Education ۱۹۹۹: ۱۶-۲۲.
۱۰) Bradley D. Accident and emergency Nursing. Current Nursing Practice Bailliere Tindall;۱۹۸۴. P: ۶۲-۶۹.
۱۱) Goldiac, Sarah. Continuing education a must for maintaining competence. American journal of nursing. ۱۹۸۰: ۱۷۱.
۱۲) Fret well, jean. Creating a word environment the sister role-nursing times; ۱۹۸۳. P: ۵۸-۶۹.
Abstract
Title: The effect of nursing education in endotracheal tube suctioning.
Authors: B, Bighamian.R, Zarkeshan. M,Rafieean.
Introduction: Secretion collection in patient&#۰۳۹;s airways can block them. Decreased po۲ and increased pco۲ can weaken the respiration system and cause acidosis. This can also cause cardiopulmonary failure and drive the patient to death. When there is an obstruction in respiratory system, collection of secretions or even non efficient cough, intubations should be quickly administrated to save the life of the patients. One of the most important nursing cares in these patients is to suction airways in order to save the patient from a likely death. This research shows nurses the effect of education in endotracheal suctioning.
Methods: This is a quasi-experimental study in a group of ۳۱ nursing personnel working in ICUs of Medical University hospitals. They were selected and given a pretest and a post test ten days after having an educational class (theoretic, practical). The data were collected by interviews and analysis check lists before and after education.
Content validity and reliability were made by case analysis. The data were analyzed by descriptive statistics including frequency distribution, mean, SD, T-paired test, T test, Pearson correlation index and variance analysis.
Results: The result showed subjects’ scores were ۱۰-۱۴ before personnel’s education with mean of ۱۹.۹.
The scores were ۲۵-۲۹ with mean score of ۳۲.۳ after education.
Therefore, the education can affect suctioning.
Discussion: The findings of the research showed a significant relationship between scores before and after education of suctioning. Therefore Education and complication prevention are recommended to promote the quality of care in ICUs.
Keywords: Education, nursing personnel, suction manner.

منبع : مجله دانشکده پرستاری و مامایی