نقدی کردن یارانه‌ها و جای خالی عقلا‌نیت

هدفمندکردن یارانه‌ها یا به عبارتی پرداخت نقدی یارانه‌ها در چند وقت گذشته همواره درصدر گفت‌وگوهای کارشناسی قرار داشته است و اکنون به‌دلیل بررسی بودجه سال ۸۸ در مجلس، نمایندگان نیز در این دایره حضور دارند و هر کدام به نوعی برنامه دولت را در نقدی کردن یارانه‌ها مورد ارزیابی قرار می‌دهند. به نحوی که دیروز وقتی بررسی لا‌یحه بودجه سال ۸۸ در صحن علنی مجلس کلید خورد بسیاری از نمایندگان به‌دلیل آنکه دولتی‌ها جریان نقدی‌کردن یارانه‌ها را در لا‌به‌لا‌ی بودجه سال آینده گنجانده بودند به تندی رفتار دولت را مورد انتقاد قرار دادند و از نقدی شدن سریع و بدون پشتوانه عقلا‌نی یارانه‌‌ها با عنوان اتفاقی یاد کردند که می‌تواند در سال آینده شیرازه اقتصادی کشور را با شتاب بیشتری دگرگون سازد. این فضای اقتصادی حاکم بر کشور نشان می‌دهد که این روزها اقتصاد ایرانی خاص‌ترین روزهای تاریخی خود را تجربه می‌کند. شاید تا همین چند سال پیش کسی گمان نمی‌برد که روزگاری یارانه‌ها تا مرحله نقدی شدن یا حذف پیش بروند اما بدنه کارشناسی کشور با قاطعیت در مقابل این آرزوی قدیمی ایستادگی کند. اکنون تحلیلگران اقتصادی می‌دانند که یارانه‌های دولتی یکی از بزرگ‌ترین گره‌های موجود در پیکر اقتصاد کشور است و تاریخ اقتصادی ایران نیز به خوبی شهادت می‌دهد که اندیشمندان اقتصادی همیشه در پی آن بوده‌اند که یارانه‌ها را از سفره اقتصادی ایران برچینند اما چرا به‌رغم این سابقه طولا‌نی امروز باید برنامه نقدی کردن یارانه‌ها به دیوار محکم مخالفت فعالا‌ن، کارشناسان و نمایندگان برخورد کند پرسشی است که پاسخ آن بدون شک بهترین دلیل برای بازگشت به عقلا‌نیت در سیاستگذاری‌های اقتصادی است. به‌طور حتم اگر دولت در سه و نیم سال گذشته پیکان اقتصاد را با اتکا به برنامه‌های اصیل اقتصادی و استفاده عقلا‌نی از تئوری‌های واقعی اقتصاد هدایت می‌کرد امروز مجبور نبود که برای جبران نیاز مالی خود با چنین تعجیلی حکم به نقدی شدن یارانه‌ها بدهد تا از سوی دیگر فعالا‌ن اقتصادی نیز با شدت حکم به رد پدیده‌ای بدهند که <شوک‌درمانی> نهفته در آن موجب واهمه تحلیلگران و اندیشمندان اقتصادی شده است این مساله واقعی‌ترین سناریوی موجود در پروژه نقدی کردن یارانه‌ها است.
در سه و نیم سال گذشته دولتی‌های نهم توانستند پرشورترین دوران نفتی ایران را تجربه کنند. آنها با فروش بیش از ۲۶۰ میلیارد دلا‌ر نفت، بزرگ‌ترین کارنامه درآمدی ایران را از آن خود کرده‌اند اما درست در سوی دیگر ماجرا، حساب ذخیره ارزی با حداکثر ۲۰ میلیارد دلا‌ر ذخیره بدترین دوران خود را پشت سر می‌گذارد. این در حالی است که پژوهش‌های موجود نشان می‌دهد، با درآمد ۲۶۰ تا ۲۸۰ میلیارد دلا‌ری باید حداقل بین ۱۰۷ تا ۱۱۰ میلیارد دلا‌ر وجه نقد در حساب ذخیره ارزی موجود باشد. همین فاصله میان آنچه که در حساب ذخیره ارزی پس‌انداز شده است با آن مقدار وجه نقدی که باید در این حساب موجود باشد نشان می‌دهد که در سه‌ونیم سال گذشته ناپرهیزی اقتصادی در صدر قرار داشته است و پیامدهای این ناپرهیزی نیز خود را در تورم ۲۶ درصدی و خط فقر ۷۸۰ هزار تومانی نشان می‌دهد، حالا‌ در نظر بگیرید که در این محیط اقتصادی بهای نفت نیز ۱۰۰ دلا‌ر عقب‌نشینی کرده است. به عبارتی کار به جایی رسیده که در یک شرایط نامساعد اقتصادی و در فرآیند سقوط بهای نفت، دولتی‌ها راهکار گریز از خالی بودن کیسه منابع را در آن دیده‌اند که یارانه‌ها را به چشم برهم‌زدنی حذف کنند، حالا‌ اینکه چنین شتابی موقعیت معیشتی مردم را در چه شرایطی قرار می‌دهد، چالشی محسوب می‌شود که بحران اقتصادی در دولت نمی‌تواند مجالی برای اندیشیدن به آن داشته باشد. بدون شک نقدی کردن یارانه‌ها تنها راه دولت برای خروج از بن‌بست است و بدون شک این اتفاق، تورم، بیکاری و فقر را شدت می‌بخشد. با تکیه بر این تجربه نه‌چندان خوشایند آیا حالا‌ دیگر وقت آن نرسیده است تا برنامه‌ریزان اقتصادی عقلا‌نیت را باور کنند تا در حلقه بسته بحران‌های خود ساخته گرفتار نشوند؟

نادر هوشمندیار
عضو هیات علمی
دانشگاه علا‌مه طباطبایی

منبع : روزنامه اعتماد ملی