پرداخت نقدی یارانه ها؛ثروتمندها پولدارتر می شوند؟

طبیعی است که هر تصمیم اقتصادی اگر تورم زا باشد، بیشتر طبقات ثروتمند جامعه را منتفع می سازد و به طبقات فقیرتر صدمه می زند.
به طور طبیعی افراد ثروتمند چون دارای املاک و دارائی ها ی مختلف هستند، از افزایش قیمت این نوع دارائی ها که در نتیجه تورم حاصل می شود، نفع خواهند برد.
دسته دوم که از تورم آسیب نخواهند دید افرادی هستند که امکان انتقال بار تورم را دارند که این گروه بیشتر شامل کسانی می شود که در بازار فعال هستند و با تورم قیمت فروش را افزایش داده و چه بسا سود بیشتری را هم نسبت به قبل عاید خود سازند.
در شرایط تورمی رانت خواران نیز فعال شده و سعی می نمایند تا از رانتهای مختلف بهره مند گردند . به طور مثال افرادی که با ایجاد رابطه بتوانند وام دریافت نموده و آن را جائی سر مایه گذاری کرده و یا کالائی با دوام خریداری نمایند به دلیل تورم آینده ، سود زیادی خواهند داشت.
در مقابل افراد با درامد های ثابت مانند کار مندان و کارگران و یا افرادی که تولید کننده کوچک هستند و مازادی برای فروش نداشته باشند، از تورم آسیب می بینند. زیرا در این شرایط هزینه زندگی آنها به مراتب افزایش یافته و چیزی برای جبران آن را ندارند.
ماحصل بحث اینکه در شرایط تورمی به طور طبیعی فاصله درآمدی طبقات ثروتمند با طبقات فقیر روز به روز بیشتر و بیشتر می شود. برای همین است که حفظ ثبات قیمت ها بهترین کاری است که هر دولتی می تواند با هدف کمک به اقشار آسیب پذیر انجام دهد .
این موضوع خصوصا در کشور های در حال توسعه از جمله کشور خود ما از اهمیت برخوردار است. علی رغم اینکه شعار دولت بر قراری عدالت و رسید گی بیشتر به فقرای جامعه بوده است ، لیکن به نظر می رسد که این هدف تحقق پیدا نکرده باشد و دلیل اصلی آن هم به سیاست های نامطلوب پولی و مالی بر می گردد که در کنار عدم نظارت بر روند هزینه های دولت، سبب بروز تورم شدید در اقتصاد کشور شده است.
بحث هدفمند سازی یارانه ها اگر چه می تواند دارای جنبه های مثبت برای سالم سازی اقتصاد باشد، ولی به دلائل متعددی از طرف اقتصاد دانان مورد سوال است که بیشتر بر این مسئله تاکید می شود که اجرای عجولانه این طرح بدون توجه به پیچیدگی های خاص آن به شدت تورم زا خواهد بود.
به طور طبیعی قیمت کالا هائی که یارانه آنها حذف می شود چندین برابر خواهد شد که البته دولت بنا دارد تا این بخش از افزایش قیمت را با پرداخت مستقیم جبران کند.
نباید فراموش کنیم که تورم ایجاد شده فقط محدود به این بخش نمی شود و قیمت سایر کالا ها هم افزایش خواهد یافت، خصوصا کالا هائی که به نوعی مرتبط با کالاهای یارانه ای هستند .برای نمونه با افزایش قیمت انرژی ،قیمت همه کالا ها و یا خدماتی که انرژی در تولید آنها مصرف می شود نیز افزایش می یابد .
با توجه به پایه ای بودن انرژی در تولید اغلب کالا ها و نیز نقش کلیدی آن در هزینه های حمل و نقل ، یک موج تورمی از این جهت بوجود آمده و قیمت اغلب کالا ها و خدمات مصرفی را بالا خواهد برد.
چون دولت بنا دارد حذف یارانه ها را با پرداخت نقدی جبران کند طبیعی است که "نقدینگی آزاد شده در نتیجه حذف یارانه ها" نیز با افزایش مصرف و خصوصا مصرف در خانواده های کم درآمد که تقاضای پاسخ داده نشده زیادی دارند، موج دیگری از افزایش تورم را بدنبال خود داشته باشد.
در کشور های در حال توسعه و خصوصا در اقتصادهای بی ثبات از لحاظ اقتصادی یک عامل دیگر هم در چنین وضعیتی نقش منفی را بازی می کند و آن انتظارات تورمی است که مردم را به تقاضای بیشتر در زمان کنونی تشویق می نماید تا به خیال خود از افزایش قیمت ها در آینده در امان باشند.
بار ها دیده شده که نقش این نوع انتظارات تورمی حتی از پدیده های اقتصادی مربوطه در ایجاد تورم بیشتر بوده است.
اگر همه موارد اشاره شده را در کنار هم قرار داده و فرض کنیم که دولت اقدام به حذف تمام یارانه ها نماید و بخواهد با پرداخت نقدی آن را جبران نماید ، به نظر می رسد میزان تورم ایجاد شده به میزان قابل توجهی درآمد واقعی طبقات متوسط و یا پائین جامعه را کاهش دهد و وضعیت رفاهی این گروه از افراد جامعه بدتر گردد.
در مقابل می توان انتظار داشت این اقدام به نفع طبقات پر درآمد جامعه تمام شود که هم بخشی از یارانه را دریافت می نمایند و هم از افزایش ارزش دارائی ها بهره مند خواهند شد و نتیجه آن تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی نخو اهد بود.
در پایان به دولت توصیه می گردد با تشکیل کار گرو ههای تخصصی تر، کار کارشناسی بیشتری کند و در این زمینه عجله ننماید ، زیرا تبعات نامطلوب اجرای ناموفق یک طرح، تا مدتهای طولانی می تواند اقتصاد کشور را دچار شوک هائی نماید که به دلیل ارتباط نزدیک و پیچیده متغییر های اقتصادی ، در شرایط فعلی اقتصاد ما قابل توجیه نمی باشد.
تورم شدید می تواند روند سر مایه گذاری در کشور را صدمه بزند و در نتیجه در سالهای آتی کشور را وارد رکود تولیدی نماید.
به نظر می رسد بهتر است دولت با اجرای سیاست های مناسب ابتدا سعی نماید تورم را پایئن آورد و سپس به طور مرحله ای طی یک دوره حد اقل ۵ ساله یارانه ها را حذف نماید.
همچنین تلاش گردد تا از گزینه های دیگر جبرانی به غیر از پرداخت نقدی از جمله توسعه تامین اجتماعی و افزایش بهر ه وری تولید با هدف کنترل بلند مدت قیمت ها استفاده نماید.
اگر دولت اصرار بر پرداخت نقدی یارانه دارد حد اقل بایستی مبلغ پرداختی به طبقات مختلف به طور دقیق کارشناسی شود و تا حد امکان صدمه وارده به گرو ههای کم درآمد را تقلیل دهد. مواردی همچون میزان مصرف کالا های یارانه ای در طبقات مختلف جامعه و میزان اثر پذیری درآمد واقعی مردم از تورم ایجاد شده تنها برخی از مواردی هستند که به نظر می رسد چندان مورد توجه قرا نگر فته اند و بایستی به دقت توسط خبرگان اقتصادی بررسی گردند.

دکتر رضا صداقت

منبع : پایگاه خبری ـ تحلیلی فرارو