نقدی کردن یارانه‌ها ضرورت‌ها و دغدغه‌ها

انقلاب شکوهمند اسلامی با هدف تحقق آرمانهای الهی و رسیدن به جامعه ای برخوردار از توسعه و عدالت به طور همزمان و رفع نابسامانی و تبعیض ها و رسیدن به جایگاهی شایسته در منطقه و جهان شکل گرفت و با وجود همه مشکلات بعد از پیروزی همچون ترورها، جنگ، تحریم اقتصادی و سیاسی، وجود نیروهای ناشایست و ناکارآمد و... به دستاوردهای بزرگی در عرصه اقتصاد، فن آوری، علمی، خدمت رسانی و رفاه عمومی مردم رسیده است اما تا رسیدن به افق مطلوب بایستی مسیری ناهموار را طی کرد و از سد مشکلات عبور نمود طرح تحول اقتصادی که برخاسته از قانون برنامه پنج ساله چهارم توسعه و در راستای رسیدن به افق چشم انداز بیست ساله طراحی شده گام مهمی در راه رسیدن بدین هدف می باشد این طرح با نگاه به مشکلات اقتصادی موجود هفت حوزه را در تحول اقتصادی مدنظر قرار داده است این هفت حوزه عبارتند از یارانه ها- نظام بانکی- نظام مالیات، گمرک، نظام پولی، نظام توزیع کالا و نظام بهره وری. در این میان بخش اصلاح نظام یارانه ها و هدفمند کردن آنها و پرداخت نقدی به اقشار جامعه بر حسب میزان درآمد و ثروت ها از اهمیت خاصی برخوردار است.
آغاز حرکت کشور به سمت هدفمند کردن یارانه ها گامی روشن و امیدوارکننده برای ایجاد دگرگونی اقتصادی در کشور و رسیدن به شکوفایی و بالندگی در اقتصاد کشور است. اکنون ۱۲ هزارمیلیارد تومان یارانه مستقیم در بودجه ۷۰هزار میلیارد تومانی عمومی کشور اختصاص به نان، شیر و دیگر مواد غذایی دارد و نزدیک به ۹۰هزار میلیارد تومان (بیش از کل بودجه عمومی کشور) یارانه پنهان و غیرمستقیم است. یارانه ای که در حقیقت به صورت ارزان فروشی حامل های انرژی (نفت، بنزین، گازوئیل، برق، گاز و حتی آب مصرفی) و به صورت خرید این محصولات از خارج با قیمت واقعی هر تن ۱۲۰۰تا ۱۳۰۰ دلار و اما ارزان فروشی در کشور هر لیتر ۱۶.۵تومان یا ۱۰۰تومان و یا به صورت احتساب ارزان قیمت برق و... پرداخت می شود. در حقیقت هر کسی که بیشتر از این حامل ها استفاده می کند (فرضاً بیش از یک خودرو دارد) بیشتر از یارانه ها برخوردار می شود. اکنون ۱۷میلیون خانوار در کشور بسر می برند درحالی که ۸میلیون خودرو شخصی وجود دارد. این خود آمار روشنی در زمینه تفاوت بهره برداری از سوخت ارزان می باشد.
اکنون دولت نهم تصمیم گرفته با شناسایی میزان درآمد و نیاز خانوارها به تناسب این یارانه را مستقیم به آنها پرداخت کند و درواقع قیمت واقعی انرژی مصرفی را از مصرف کنندگان بیشتر بگیرد و به کسانی که مصرف نمی کنند یا کمتر مصرف می کنند بپردازد و باز توزیع نماید.
البته باتوجه به میزان مصرف بالای حامل های انرژی در نهادها و شرکت های دولتی و نیز حمل و نقل عمومی و ضعف های اساسی در نظام های بیمه عمومی، مالیات، رفاه اجتماعی کندی کار بانکها و عدم امکان شناسایی دقیق و کامل اقشار نیازمند در کوتاه مدت می توان تصور کرد آثار تورمی و گرانی حاصل از تغییر نظام اقتصادی چشمگیر خواهد بود. چنانکه حمل و نقل عمومی با شوک ناشی از بنزین و گازوئیل ۹۰۰تومانی روبرو خواهد شد و کارخانه های صنعتی با هزینه های سرسام آور گرانی برق، آب، گاز و... و تأثیر آن در افزایش قیمت کالاها. بهرحال اجرای هدفمند کردن یارانه ها نیازمند جسارت بزرگ مدیریت در امر تصمیم گیری و اداره کشور می باشد و درصورتی که درآمد حاصل از یارانه ها در جهت اصلاح نظام اقتصادی و نه پرداخت هزینه های دولتی و رفع کسر بودجه دولت بلکه پرداخت جبران حذف یارانه ها به مردم، به خوبی انجام پذیرد و قدرت خرید مردم نسبت به قبل از اجرای طرح حفظ شده و بلکه افزایش نیز پیدا کند، طرح با همراهی خوب مردم روبرو خواهد شد و آثار مثبت چشمگیری نیز در عرصه اقتصادی در نظام مقدس جمهوری اسلامی خواهد داشت.
با اجرای این طرح امید است مشکلات کنونی ناشی از نظام نابرابر تقسیم یارانه ها تا حد زیادی برطرف گردد. بعضی از این مشکلات عبارتند از بالا بودن مصرف انرژی در کشور و اسراف زیاد آن به دلیل پایین بودن قیمت انرژی. اکنون مصرف بنزین در کشور ۷۰میلیونی ما با دارا بودن ۸میلیون خودرو برابر با مصرف کشور چین و یا هند با بیش از یک میلیارد جمعیت است! و هیچ خبری نیز از صرفه جویی، بهینه سازی ایجاد الگوی صحیح مصرف و... نمی باشد. توزیع غیرعادلانه یارانه ها همچنین باعث شده است استفاده اقشار ضعیف از یارانه ها بر خلاف هدف اعلامی کم باشد و ۷۰% مجموع یارانه ها فقط توسط ۳ دهک بالای جامعه جذب شود. یارانه دادن کلی در اقتصاد، تبعات منفی داشته و بیش از ۹۰هزار میلیارد تومان سالانه یارانه داده می شود (پنهان و غیرمستقیم) مبلغی که می تواند فقر و بیکاری را ریشه کن کند و سالی یک میلیون شغل ایجاد نماید اما مشکلات سر جای خودش است و یارانه نیز از حالت یک ابزار مفید خارج شده است. دادن یارانه باعث شده است رقابت پذیری صنایع در عرصه جهانی از دست برود و کیفیت اجناس تولیدی قابل رقابت با کالاهای خارجی نباشد. در حقیقت یارانه ها در جهت عکس هدف اصلی درحال اثرگذاری است و موجب تبعیض طبقاتی و ۱۵ برابر شدن فاصله دهک اول و آخر جامعه، کاهش رشد اقتصادی و ایجاد فشار به اقتصاد جامعه شده است و ادامه چنین وضعی نیز ما را به وارد کننده محصولات نفتی و افزایش مشکلات اجتماعی و... دچار خواهد کرد.
گرچه مشکلات اجرایی این جراحی بزرگ نیز به همان میزان تأثیرگذار خواهد بود. بهرحال می توان امید داشت با اجرای صحیح این طرح و اصلاح سیستم اقتصادی تا چند سال دیگر شاهد اقتصادی رشد یافته همراه با تحقق عدالت اجتماعی باشیم.

محمدحسن ربانی

منبع : روزنامه کیهان