ضرورت ها و ملاحظات نقدی کردن یارانه ها، کاهش فقر و نابرابری

نقدی کردن یارانه ها به دنبال آن است که از یک طرف ناکارایی موجود در زمینه تولید کشور و مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد را حل کند و از طرف دیگر برای اینکه حلال مشکلات مصرف کننده و اقشار آسیب پذیر جامعه باشد، صددرصد آن یارانه ای که وجود دارد را به شیوه ای متفاوت به مصرف کننده یا تولیدکننده پرداخت نماید. به عبارت دیگر نگاه دولت درآمدزایی نیست بلکه هدفمند کردن موردنظر است.
هدف پرداخت یارانه
- پرداخت یارانه در ایران ده ها سال است که تبدیل به کاربرد شده، مهمترین اهداف آن را می توان کاهش فقر و نابرابری به حمایت از اقشار آسیب پذیر و جلوگیری از افزایش حساب قیمتها (تورم) حمایت از تولید و صادرات، تأمین امنیت غذایی و دیگر موارد دانست.
ضرورت نقدی کردن یارانه ها
- تداوم پرداخت یارانه به روش کنونی علی الخصوص در سالیان اخیر علاوه بر بار مالی فزاینده که به نوبه خود موجب افزایش هزینه دولت، کسری بودجه و تورم شده هزینه های هنگفت دیگری را به اشکال مختلف بر اقتصاد کشور تحمیل نموده است از جمله با افزایش بی رویه مصرف که تبعات آن در مورد کالاهای اساسی به صورت ضایعات بالا و درمورد حاملهای انرژی بالا بودن مصرف در مقایسه با سایر کشورهای جهان، پدیده قاچاق، آلودگی محیط زیست می توان مشاهده کرد.
- در برخی اقلام نظیر بنزین، این یارانه عمدتاً نصیب اقشار غنی می شود و از سوی دیگر ایجاد بازارهای موازی، قاچاق، کاهش رشد اقتصادی و آلودگی محیط زیست ناشی از مصرف بی رویه انرژی، تحریف قیمتها و جلوگیری از سرمایه گذاری در فناوریهای نوین تولید کالا و مصرف بهینه انرژی، افزایش واردات حاملهای انرژی و نیز ضربه پذیر شدن اقتصاد کشور از دیگر تبعات هدفمند نبودن یارانه ها است.
- پرداخت یارانه بصورت غیرمستقیم یا کالایی، به ظاهر آثار تورمی کمتری خواهد داشت و در زمینه امنیت غذایی نیز آثار مثبت بیشتری بر آن مترتب است. اما در مقابل بهینه سازی مصرف این کالاها مورد توجه قرار نخواهد گرفت و به دلیل تفاوت الگوهای مصرف و توزیع کالاهای یارانه ای کماکان مسائلی چون وجود بازار موازی و هزینه بالای توزیع وجود خواهد داشت.
شاید بهترین نوع یارانه ای که موجود است بتوان یارانه نان دانست که از میزان ۵۰۰۰۰میلیارد تومان یارانه کالاهای اساسی حدود ۷۵درصد آن را به خود اختصاص داده است. این یارانه بطور مستقیم در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد و درعین حال هیچ محدودیتی ندارد و هرکس می تواند از این نان با قیمت ارزان استفاده کند اما در ارتباط با برخی موارد دیگر که با اغماض می توان گفت در محدوده کالاهای یارانه ای هستند نحوه استفاده فقراء و ثروتمندان متفاوت است که مصداق آنها خصوصاً درمورد بنزین بارها مطرح گردیده است.
بنابراین پرداخت یارانه ها به شکل فعلی نتوانسته به اهداف اصلی خود دست یابد و برای رفع مشکلات مذکور، هدفمندسازی یارانه ها از جمله نقدی کردن آنها امری اجتناب ناپذیر است.
فواید نقدی شدن یارانه ها:
۱) کاهش بار مالی دولت (حذف برخی از هزینه های اضافی)
۲) کسب سهم بیشتری از یارانه توسط اقشار آسیب پذیر
۳) حرکت به سمت واقعی شدن قیمتها
۴) اصلاح الگوی مصرف (کاهش ضایعات و مصرف بی رویه)
۵) جلوگیری از قاچاق کالای یارانه ای و رانت جویی
۶) کاهش آلودگی زیست محیطی
۷) کاهش واردات خصوصاً در گروه فرآورده های سوختی
۸) افزایش انگیزه سرمایه گذاری در تولید کالاهایی که انرژی کمتری مصرف می کنند.
چالش های موجود
- اینکه میزان افزایش قیمتها چقدر است؟
- آیا با استفاده از جداول داده ستانده می توان این افزایش قیمتها را در مورد کالاهای مختلف محاسبه کرد؟
- آیا منابعی که در طرح نقدی کردن یارانه ها عنوان می شود به اندازه ای است که بتواند افزایش قیمتها را برای دهکهای حمایتی جبران کند؟
- آیا باتوجه به خاطراتی که مردم در ذهن دارند، این اطمینان شکل خواهد گرفت که دولت قصد درآمدزایی ندارد؟
- میزان تأثیر آن در افزایش تورم از ناحیه تقاضا یعنی انتظارات تورمی چقدر است؟
و موارد دیگر که در طرح تحول اقتصادی دولت محترم می بایست تلاش شود تا ضمن ایجاد باور عمومی در موفقیت طرح از طریق اتخاذ سیاستهای منظم پولی و مالی چالشهای فراروی طرح به حداقل رسیده و از آنجایی که دولت نهم به لحاظ بهره گیری از درآمدهای نفتی شاخص ترین دولت پس از انقلاب اسلامی است، این منابع عظیم مالی بصورت صحیح مورد استفاده قرار گیرد تا زمینه های رشد بخشهای مختلف اقتصادی مانند تولید، صنعت و کشاورزی را مهیا کند.

علی اکبر پورکاوه

منبع : روزنامه کیهان