نسل جوان امروز در برابر آینه

انسان‌های هر عصر به همنوعان خود در زمان گذشته متفاوت‌اند. البته این تفاوت نه در ماهیت و کلیت آنهانیست بلکه مربوط به گذر زمان و مقتضیات زمانی است. به عبارتی دیگر انسانها همواره در میان امور ثابت و کلی که به واسطه انسان بودنشان وجود دارد از سویی و زمانه و جهانی که در آن می‌زنید از سوی دیگر در نوسانند و زندگی آنها حاصل انطباق و تکامل این دو است.
گرچه آنچه در تاریخ تفکر بشر رخ داده حاکی از عدم توجه به این مساله است. آن چنان که در ترسیم دلیل تفاوت میان منکر شده‌ایم نگاه به کلی مقتضیات زمانه و تغییرات زمانی را نادیده گرفته‌ایم. رویکرد نخست مشخصا در عصر نوزایی در غرب به وقوع پیوست و بعدها به دیگر جغرافیای فکری و فرهنگی سرایت کرد که می توان آن را در کلمه تجدد خلاصه کرد و رویکرد دوم همواره به عنوان خطری در اندیشه و فکر انسانی حضور داشته است که می‌توان از آن به تجربه تعبیر کرد. این در حالی است که نه تجرد و نه تحجر، هیچ یک مسیر صوابی برای تحلیل انسان و سرنوشت و وضعیت او نیست بلکه راه حل مسئله در نظر گرفتن اصول ثابت زندگی و انطباق آن با مقتضیات زمانه است، آن چنان که امیر بیان و راهنمای انسان فرمودند: فرزندانتان را به غیر زمان خود تربیت کنید!
نسل جوان امروز، همچن پدران و اجدادش در فضایی بسته و تک فرهنگی زندگی نمی‌کند و زمانه او به کلی با افکار گذشتگانش متفاوت است. کم شدن فاصله‌های زمانی و مکانی و نفوذ و حضور فرهنگ‌های مختلف و گاه متضاد، چه هدایت شده و چه به صورت طبیعی، فضایی ساخته است که دیگر نمی‌توان انتظار داشت کودک و نوجوان بی هیچ زحمتی با میراث فرهنگی دوران پدران و مادرانشان آشنا شوند و انس بگیرند و هیچ عامل مزاحمی هم این پیوند و روند را تهدید نکند. چرا که هر یک از مصادیق و محصولات فرهنگ‌های بیگانه به نحوی شیفتگی آفرین‌اند و باعث در هم شکستن فضای یکدست محیطی می‌شوند و نیز در اثری ادامه‌دار باعث بروز عصیان‌ها و شکیاتی در انسان نسبت به فرهنگ محیط‌اش می‌شود.
به عنوان نمونه و در جهت عینیت یافتن موضوع می‌توان به بلوغ جوانان امروزی در فضایی مجازی اشاره کرد. در فرایند بلوغ به طور طبیعی اتفاقاتی برای انسان پیش آمد می‌کند که به طور کلی عبارتند از گرایش به ایجاد روابط جدید در گره، گرایش به جدایی از خانواده، نیاز به تخلیه جسمی و روانی و نیز گرایش به خلق اثر. حال این ویژگی‌های کلی که در هم زمان و هم زمین انسان‌ها را به هنگام بلوغ در بر می‌گیرد در جهان امروز و زمانه اکنون شیوه ای دیگر برای ارضا می‌یابند.
به طوری که فضای مجازی و خصوصا اینترنت با مشخصه‌ها و مولفه‌های خاص خود ای محیط طبیعی و واقعی بلوغ را می‌گیرد و جایگزین آن می‌شود. در این فرایند دیگر به جای آن که نوجوان و جوان دوستانی در محیط مدرسه و جامعه و محله بیابد و با آنها معاشرت کند. فرصت می‌یابد تا در محیط مجازی و عرصه اینترنتی دوستانی مجازی‌تر در گستره‌ای وسیع‌تر بیابد و با آنها تشکیل گروه دهد همچنین از آنجا که اینترنت از لحاظ کنترل و نظارت حالت بسیار دقیقی دارد می‌تواند عرصه‌ای مستعد برای تخلیه هر آن چه از احساس و عاطفه و فکر و خیال که در روح و روان یک نوجوان می‌گذرد فراهم سازد. نیز اگر جایگاه‌هایی که این امکان را به مخاطب می‌دهند تا در اینترنت به نشر افکار و تولید موضوعات و محصولاتش بپردازد توجه کنیم، بعد دیگری از گرایشات هنگام بلو که مبتنی بر گرایش به خلق اثر و تولید محصول است پوشش می‌یابد. جهان که در کنار همه این عوامل اینترنت و رایانه‌ با فضایی مجازی که ایجاد می‌کنند بهترین گزینه برای فرار از محیط خانواده از سویی و ماندن در محیط خانواده از سوی دیگر به شمار می‌رود. چه این که والدین همیشه نگران آن زمانهایی هستند که فرزندانشان در خارج از محیط خانواده سپری می‌کنند، در حالی که دنیای مجازی می‌تواند فرزندان را از شر این کنترل حفظ کند و در عین حال زمینه‌ساز پاسخگویی به سایر نیازهای بلوغ آنها باشد.
با این تعاریف هر چند فضای مجازی گزینه‌ای فوق‌العاده برای گذران دوران بلوغ به حساب می‌آید اما باید توجه داشت که قدرت فضای مجازی دقیقا نقطه ضعف آنها نیز هست. به این صورت که هر چند اینترنت می‌توان محملی برای دوستیابی، آثار و جدایی از خانواده و استقلال طلبی باشد اما در حقیقت تنها کار کرد آن ایجاد فضای رویایی و دنیایی خیالی است که فقط و تنها و فقط سرابی از دنیای واقعی را پیش روی مخاطبانش ترسیم می‌کند.
نسل جوان امروز در فضایی رشد و زندگی می‌کند که نه تنها نحوه پاسخگویی به نیازها، استعدادها و عواطفش تغییر یافته بلکه حتی خود نیازها، استعدادها و گرایشات او دستخوش تحول شده و سرزمین‌های تازه‌ای پیش روی آن گسترده شده است. این زمانه پرسرعت و شتابزده باعث شده تا جوان امروز ویژگی‌های منحصر به فردی و البته ناگواری داشته باشد. برخورداری از اطلاعات گسترده، تنوع، پراکنده و بدون عمق که از اقیانوسی یک میلی متری ساخته است و باعث شده در همه عرصه‌های دانش،اطلاعات و نه صرفا بینشی عمیق داشته باشد یکی از مهمترین این ویژگی‌هاست. هم چنین بحران تفکر و سطحی نگری که معلول بی هدفی اوست سبب گردیده تا جوان امروز نتواند معانی بلند و متعالی را درک کند و در نتیجه به آرمان‌های کوچک قانع شود. پریشانی و سردرگمی ویژگی دیگری است که آن را میتوان معلول دو ویژگی تحت دانست.
همچنین نسل امروزین بشر بسیار منتقد و پرسشگر است حال آن که این پرسشگری بر پیاه سوال و تحقیق بنا نشده بلکه ناشی از همان سطحی نگری و بهانه‌جویی اوست. پر عجلگی و شتابزدگی این نسل مانع از این می‌شد تا واقعیات زندگی آن گونه که باید درک شوند و موجی از آرزوهای یک شبه سر برآورند. کارکردگرایی طلبکار بودن، مسئولیت گریزی و نگاه یک سویه به جریان حق و تکلیف که تنها حقوق خود را می‌بیند و مطالبه می‌کند از دیگر ویژگی‌های این نسل است. تازه اگر مدگرایی و تنوع طلبی، نازپروردگی و علاقمندی به حذف حریمهای جنسی را در نظر بگیریم بعد دیگری از ابعاد شخصیتی این نسل نمایانگر می‌شود؛ نسلی که به شدت دچار تناقض میان آرمانها و واقعیت‌هاست.

یاسر آئین

منبع : نشریه الکترونیکی ساعت صفر