تحول اقتصادی یا از چاله به چاه

بالاخره پس از مدت‌ها وعده و وعید جناب آقای رئیس‌جمهور طرح تحول اقتصادی مورد نظر خود را اعلام کردند. مهم‌ترین بخش این طرح حذف یارانه کالاهای اساسی و حامل‌های انرژی و پرداخت نقدی یارانه‌ها با عنوان هدفمند کردن یارانه‌هاست.
هرچند همه نیات و اهداف جناب آقای رئیس‌جمهور از طرح این موضوع آن هم در سال پایانی دولت هنوز مشخص نشده است لکن دو هدف عمده قابل درک و فهم است. اولین هدف آقای احمدی‌نژاد از طرح این موضوع نوعی فرار به جلو و طفره رفتن از پاسخگویی به ده‌ها سوال در مورد کارکردهای دوران ریاست‌جمهوری خود است. به‌طور طبیعی جناب رئیس‌جمهور در پایان سه سال تصدی ریاست‌جمهوری و در آستانه انتخابات آتی ریاست‌جمهوری باید پاسخگوی موضوعات مهمی باشند. مسئله تورم لجام‌گسیخته و فشار سنگین روز‌افزون بر اقشار آسیب‌پذیر، مسئله مسکن، موضوع غنی‌تر شدن اغنیا و فقیر‌تر شدن فقرا به‌رغم شعارهای پررنگ و عدالت اجتماعی در سه سال اخیر، وضع منابع بانک‌ها و طرح‌های زودبازده، نرخ بهره در کشور، وضع تولید داخل و واردات بی‌رویه و... و ده‌ها و ده‌ها موضوعی که باید احمدی‌نژاد پاسخگوی آنها باشد. جناب رئیس‌جمهور به‌جای پاسخگویی به همه سوالات گریزناپذیر، با طرح یک موضوع بحث‌انگیز و جدید قصد دارد افکار عمومی و محافل سیاسی را منحرف کند. هدف دوم جناب رئیس‌جمهور، نوعی خرید رای برای انتخابات آتی تلقی می‌شود. ایشان انتظار دارد در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آینده حجم وسیع یارانه‌ها را به سه یا چهار دهک پایین جامعه اختصاص داده و یک رای مطمئن را برای خود تثبیت کند. و اما موضوع یارانه‌ها چیست؟‌
پرداخت یارانه در همه اقتصاد‌ها کم و بیش وجود دارد. به عنوان مثال یکی از اقلام مهم یارانه در کشورهای صنعتی پرداخت یارانه به بخش کشاورزی است.
حجم عمده یارانه‌ها در ایران به حامل‌های انرژی و نیز نان تعلق می‌گیرد. انتقادهای عمومی وارده بر پرداخت یارانه در ایران عبارتند از:
۱ ) حجم یارانه‌ها به مراتب بیشتر از مالیات‌های دریافتی توسط دولت از مردم است.
۲ ) یارانه‌ها هدفمند نیست بدین مفهوم که پرداخت یارانه به تحقق یک آرمان ملی مهم منجر نمی‌شود.
۳ ) یارانه‌ها در اقتصاد ایران مصرف بی‌رویه انرژی و اسراف بزرگ در اقتصاد ملی را در پی داشته است.
۴ ) بر خلاف اهداف نظام جمهوری اسلامی که حمایت از اقشار ضعیف جامعه است یارانه‌ها بیشتر به طبقات پرمصرف جامعه تعلق می‌گیرد.
با توجه به مطالب فوق اصل تغییر در نحوه تخصیص و پرداخت یارانه‌ها مورد قبول و پذیرش است. لکن موضوع هدفمند کردن یارانه‌ها از همه موضوعاتی که تاکنون دولت نهم با ساده انگاری وارد آنها شده و ناموفق از آنها بیرون آمده است، بسیار وسیع‌تر و پیچیده‌تر است. اولین نکته در مورد حذف حامل‌های انرژی پذیرش نظام شناور در قیمت حامل‌های انرژی در کشور است. برای فهم بهتر موضوع اشاره به این نکته ضروری است که حجم یارانه‌ها طی سه سال اخیر از سی‌هزار میلیارد تومان به نود هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. افزایش اخیر ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی نفت از یک‌سو و ثبات نسبی قیمت‌های انرژی در بازار داخلی ایران است. حال اگر یارانه‌ها حذف شد و نفت همچنان سیر صعودی خود را طی کرد، آیا جامعه ایران توان و تحمل افزایش پی‌درپی قیمت‌های بنزین و گازوئیل و گاز را خواهد داشت؟ و آیا حذف یارانه‌های سوخت برای بخش تولید ایران در بخش کشاورزی، صنعت و حمل و نقل مفید است؟ آیا بخش کشاورزی ایران بدون یارانه سوخت و یارانه حمل و نقل می‌تواند به حیات خود ادامه دهد؟
تجربه سه سال اخیر نشان داده است که دولت و جناب‌ آقای رئیس‌جمهور در برخورد با موضوعات حوصله مطالعه و تحقیق و توجه به نظرات کارشناسی را نداشته و با ساده‌انگاری غیرقابل وصف تصمیم می‌گیرند و متاسفانه با سکوت مجلس و سایر نهادهای نظام راه‌حل‌های خود را به جامعه تحمیل و در انتها هم به‌جای پذیرش مسوولیت به طرح مافیایی جدید پناه می‌برند.
حذف یارانه‌ها در اقتصاد ایران و پرداخت نقدی به آحاد جامعه ساده‌ترین و اتفاقا بدترین راه‌حل برخورد با مهم‌ترین چالش اجتماعی و اقتصادی ایران است. پرداخت یارانه باید هدفمند شود، هدفمند شدن با پرداخت نقدی و سرانه‌ای یارانه‌ها متفاوت است آنچه که جای تامل دارد برخورد مسوولان عالیرتبه نظام و مجلس محترم است. چرا و به چه دلیل در مقابل چنین تصمیمی که حتی ممکن است امنیت ملی را به خطر اندازد سکوت اختیار کرده‌اند؟

سیدحسین مرعشی

منبع : روزنامه کارگزاران