مقصر کیست؟

شبکه جاده ای کشور مشتمل بر حدود ۱۸۷۰۰۰ کیلومتر راه شوسه می باشد که حدود ۱۰۷۰۰۰ کیلومتر آن آسفالتی و مابقی حدود ۸۰۰۰۰ کیلومتر با رویه شنی است.
از طول راه های فوق الذکر حدود ۸۲۰۰۰ کیلومتر آزاد راه و بزرگراه و راه های اصلی، فرعی و مابقی نیز شامل راه های روستائی است.
حجم بسیار بالا ئی از جابه جایی کالا و مسافر از طریق شبکه جاده ای صورت می گیرد و علا وه بر این، نقش شبکه راه ها در مسائل اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی غیر قابل انکار بوده و بیانگر اهمیت گسترش و توسعه شبکه راه های کشور است.
در حال حاضر حدود ۹۰ درصد جابجایی بار و ۹۵ درصد جابه جایی مسافر از طریق جاده صورت می گیرد.
براساس آمار منتشره کل کالا ی حمل شده در سطح کشور حدود ۲۵۰ میلیون تن و مسافر حمل شده نیز حدود ۲۲۰ میلیون نفر در سال است.
با توجه به آمار فوق بار سنگین حمل و نقل مسافری و باری بر دوش راه ها وارد می شود و راه ها عملا تبدیل به ستون فقرات ترابری کشور شده اند. درحال حاضر تراکم راه های موجود اعم از ملی و فرعی و استانی و روستائی کمتر از ۱۱ کیلومتر در ۱۰۰ کیلومتر مربع است، که این عدد قابل قبولی نمی باشد و حتی کمتر از اغلب کشورهای در حال توسعه می باشد.
شاخص تراکم در کشورهای توسعه یافته بالا ی ۵۰ است. برای این که در برنامه ساخت و توسعه راه ها یک واحد به این شاخص اضافه شود می بایست ۱۶۵۰۰ کیلومتر راه جدید احداث گردد.
در حال حاضر سالیانه حدود یک میلیون وسیله نقلیه در کشور تولید و توزیع می گردد و این تقاضا سالیانه ساخت و عرضه زیربنای جاده ای جدید را به دستگاه اجرایی تحمیل می نماید. لذا افزایش این حجم خودرو مصداق روشنی از لزوم تقویت سرمایه گذاری در این بخش می باشد.
از سوی دیگر هر سال قسمت عمده و قابل ملا حظه ای از محورهای شریانی کشور به حد اشباع ظرفیت خود نزدیک شده و وضعیت آنها به حد بحرانی می رسد و قسمتی از شبکه نیز مضمحل می گردد که نیاز به توسعه و بهسازی دارد.
جاده های ایران از نظر نرخ تصادفات و تلفات انسانی دارای رتبه بالا یی در دنیا هستند به طوری که طبق آمار سالا نه حدود ۲۰۰ هزار تصادف در جاده های کشور رخ می دهد و در هر ۲۰ دقیقه یک نفر در تصادفات جاده ای کشته می شود.
یکی از کارشناسان در این خصوص می گوید: با این که سال هاست که کارشناسان حمل و نقل ترافیک، نسبت به بالا بودن آمار تلفات جانی ناشی از تصادفات رانندگی در جاده های کشور هشدار می دهند، ولی هر سال منحنی مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی در جاده های کشور بالا می رود و اوضاع بهتر که نشده هیچ، چه بسا بدتر هم شده است تا آنجا که ایران در جهان رتبه اول را کسب و سه برابر استاندارد جهانی این معضل در ایران به وقوع می پیوندد. آن هم در شرایطی که سرانه اتومبیل در ایران در قیاس با دیگر کشورها بسیار ناچیز است (البته زمان رانندگی افراد در ایران بسیار بالا تر است).
وی گفت: کارشناسان حمل و نقل عمدتا عامل تصادفات رانندگی را به دو عامل انسانی (راننده) و غیر انسانی (جاده و خودرو) تقسیم می کنند.
وی با بیان این که سه عامل مهم در تصادفات مشکلا ت جاده ای، نقص فنی خودروها و عامل انسانی است افزود: طبق آمار و نظرات کارشناسی ۲۰ درصد تصادفات به دلیل مشکلا ت جاده ای و ۱۰ درصد به دلیل نقص فنی خودروها و ۷۰ درصد مربوط به عامل انسانی است.
در کشورهای توسعه یافته و صنعتی با بهبود و مشخصات هندسی و کیفیت جاده ها و استفاده از خودروهای پیشرفته و ایمن و پیش بینی تمهیدات کافی ایمنی در جاده ها سهم عامل انسانی را به ۹۵ درصد رسانیده اند و لذا فقط ۵ درصد تصادفات ناشی از عامل خودرو و جاده می باشند. لذا جهت تامین تقاضای حمل و نقل و کاهش نرخ تصادفات که علت عمده آن عامل انسانی است و خسارت های ناشی از آن نیز سالیانه چندین میلیارد تومان می شود و همچنین برای تامین ایمنی و سرعت مناسب حرکت باید نسبت به احداث محورهای جدید و توسعه و بهسازی و افزایش ظرفیت محورهای موجود اقدام شود.
یکی از رانندگان، وجود جاده های پرپیچ و خم و کم عرض و همچنین کمبود علا یم راهنمایی و رانندگی به ویژه در راه های روستایی را عامل اصلی تصادفات جاده ای ذکر می کند.
یک کارشناس هم می گوید: متاسفانه وضعیت اغلب جاده های کشور به گونه ای است که با کوچک ترین خطا و اشتباه حوادث دلخراشی رخ می دهد.
وی می افزاید: ظرفیت جاده ها محدود است و هر ساله بر تعداد خودروهای در حال تردد افزوده می شود که بی احتیاطی رانندگان نیز مزید بر علت شده است تا آمار تصادفات افزایش یابد.
یک کارشناس حمل و نقل در خصوص جاده های مواصلا تی می گوید: راه های مواصلا تی یکی از تاثیرگذارترین زیرساخت های توسعه اقتصادی است و تاثیری که سرعت حمل و نقل می تواند در جابه جایی کالا های صادراتی و وارداتی داشته باشد، چشمگیر است.
احداث جاده های وسیع و چهاربانده، استفاده از دوربین های مداربسته برای کنترل جاده ها و تخصیص اعتبارات مناسب به بخش حمل و نقل زمینی در کشور حائز اهمیت است.
وی می افزاید: اگر چه ممکن است این فکر در ذهن ایجاد شود که هزینه گسترش ساخت و ترمیم جاده ها ممکن است هزینه بر باشد اما این هزینه با توجه به پتانسیلی که در این حیطه وجود دارد به تدریج جبران شده و پس از آن جاده ها تنها احتیاج به مراقبت دائمی خواهند داشت. یکی از عوامل مهمی که در جاده ها از بروز سوانح و تصادفات جلوگیری می کند ارتقای فرهنگ رانندگی است. جاده های وسیع آسفالته مناسب، استفاده تجهیزات و تکنولوژی روز هنگامی مفید فایده است که راننده ها در جاده ها تردد می کنند و در واقع گروه هدف مد نظر، از فرهنگ مناسب رانندگی برخوردار باشند و به مقررات راهنمایی و رانندگی بی توجه نباشند.
به گفته وی در حال حاضر با توجه به افزایش طول جاده ها به خصوص جاده های روستایی باز هم نیاز به جاده های استاندارد بیشتری وجود دارد.
یکی دیگر از رانندگان نیز دلیل ۷۰ درصد تصادفات را عامل انسانی و ۳۰ درصد را جاده و نقص وسایل نقلیه عنوان می کند و می افزاید: متاسفانه دو طرفه بودن جاده های اصلی موجب ۵۰ درصد تصادفات رخ به رخ شده است.
به گفته وی راه های فرعی و روستایی نیز در افزایش تصادفات جاده ای تاثیر زیادی دارند زیرا این جاده ها در گذشته به سبک جاده های اصلی ساخته نشده است.
سالانه هزاران نفر کشته و ده هزار نفر مجروح پیامدهای حاصل از تصادفات رانندگی در سطح کشور است که به دلایل مختلف در شهرها یا جاده ها رخ می دهند میزان تلفات و شدت تصادفات در حال حاضر در حدی است که ایران در صدر کشورهای تصادف خیز به شمار می رود.
یکی از کارشناسان با اشاره به این مطلب تصریح کرد: بررسی های به عمل آمده در زمینه فعالیت های ایمنی در کشورهای موفق جهان این موضوع را روشن می سازد که می توان با به کارگیری روش های علمی و اهمیت دادن به موضوع ایمنی در حمل و نقل جاده ای بخش قابل توجهی از ضایعات را کاهش داد. برای رسیدن به هدف فوق ضرورت دارد که عوامل موثر در تصادفات مورد بررسی قرار گرفته و میزان نحوه تاثیر عوامل مختلف در بروز تصادفات به صورت دقیق و کارشناسی مورد ارزیابی قرار گیرد که این امر مستلزم شناخت عوامل بروز آنهاست.
وی خاطرنشان ساخت: امید است که با بررسی تصادفات و ارائه راهکارهای لازم برای پیشگیری از آنها قدم های مثبت در راه ارتقای سطح ایمنی و کاهش تلفات جاده ای برداشته شود، چرا که به تعبیر قرآن مجید:
«من قتل نفسا بغیر او فساد فی الارض فکانها قتل الناس جمیعا و من احیا» فکانها احیا الناس جمیعا»
کسی که فردی را بی گناه بکشد گویا تمام مردم را کشته است و کسی که فردی را زنده کند گویا تمام جامعه را زنده کرده است.
عواملی که موجب تصادف می شود به سه گروه تقسیم می شوند:
گروه اول) عوامل انسانی
گروه دوم) عوامل فیزیکی
گروه سوم) ضعف و نارسایی در قوانین و نظارت بر اجرای آن
عوامل انسانی مهم ترین عامل بروز تصادفات انسان بوده، تحلیل های انجام شده بیانگر این است که منشا» بیش از ۷۵ درصد از سوانح جاده ای عوامل انسانی هستند بی احتیاطی و بی مبالاتی، عدم مهارت، بی دقتی و عدم توجه رانندگان به مقررات، خطاهای رفتاری و عمدی نظیر: سرعت یا سبقت غیرمجاز، عدم رعایت حق تقدم، استفاده نامطلوب و بی جا از نور چراغ، لجباری رانندگان و عدم تسلط بر اعصاب و روان، ایجاد موقعیت های خطرناک برای همدیگر در طول مسیر، بی توجهی عابران پیاده به مقررات، مصرف مواد الکلی و داروهای خوابآور، خستگی مفرط، رانندگی در سنین بالا و یا سنین جوانی عوامل عمده وقوع سوانح جاده ای در بعد انسانی هستند.
دو عامل فیزیکی جاده و وسایط نقلیه عواملی هستند که در تصادفات قابل محاسبه اند که هر کدام به تنهایی می تواند از عوامل تصادف بوده یا درصد تصادف را افزایش دهد.
مسائلی که در جاده موجب بروز تصادف یا شدت و افزایش نرخ تصادف می شوند عبارتند از: عرض جاده، خرابی جاده، مهندسی جاده و علائم.
کیفیت نامناسب سطح سواره رو بخش عمده ای از راه ها، گنجایش کم، تجاوز به حریم راه ها، افزایش ساخت و ساز در حریم راه ها، عدم سازماندهی راه های ورودی و خروجی از مسیرهای اصلی به ویژه در ورودی شهرهای واقع در طول مسیر، عدم رعایت اصول هندسی در پاره ای از راه ها و عدم وجود علائم راهنمایی در مکان های مورد نیاز، نبود خط کشی واضح، نبود جان پناه نظیر گاردیل و دیوار حفاظتی در پرتگاه ها، دسترسی های متعدد از کناره راه ها به سطح راه ها، مجزا نبودن مسیرهای رفت و برگشت در اکثر راه های کشور و عدم نگهداری اصولی و به موقع از راه از جمله عواملی هستند که باعث بروز بخشی از سوانح جاده ای و تلفات انسانی و مالی فراوانی می گردند که براساس تحلیل های موجود تنها ۱۰ درصد سوانح را این عامل به خود اختصاص داده است.
بخش دیگری از ایجاد وقوع سوانح جاده ای مربوط به نواقص فنی، کمبود تجهیزات ایمنی، عدم بازبینی وسایط نقلیه قبل از سفر توسط راننده و استفاده از وسائل نقلیه قدیمی و فرسوده می باشد.
با عنایت به گستردگی و پراکندگی جمعیت و اولویت دادن به حداقل نیازهای جامعه و زمان زیادی که امر آموزش نیاز دارد تا انسان ها را در کل جامعه آشنا به فرهنگ ترافیکی کند. لذا قوانین شاید که مهم ترین عامل به حساب آیند، چرا که قانون خود می تواند بهترین آموزش را در جامعه اعمال کند. امید است از یکسو مسوولان مساله تصادفات را به عنوان یک موضوع مهم تلقی و با هماهنگی و برنامه ریزی و اقدام قاطع و از سوی دیگر با رعایت نکات ایمنی از سوی شهروندان شاهد کاهش تصادفات و تلفات ناشی از آن باشیم.

منبع : روزنامه مردم سالاری