حرکت به جلو در زمینه صادرات نرم‌افزار

بحث در مورد صادرات نرم‌افزار، در محافل نرم‌افزاری ایران از سال ۱۳۷۶ شروع شد. در آن تاریخ آهسته‌آهسته اخبار مربوط به توفیق هندی‌ها در جذب كار از كشورهای خارجی (به‌خصوص آمریكا) به گوش می‌رسید.
هراس ناشی از فرارسیدن سال ۲۰۰۰ میلادی و نگرانی از اینكه مبادا رایانه‌ها در تاریخ مزبور با مشكل روبه‌رو شده و در نتیجه در میلیون‌ها فعالیتی كه آن زمان به‌صورت خودكار انجام می‌شدند، اخلال ایجاد شود، تب‌وتاب فراوانی را ایجاد كرده بود. در اثر این تب‌وتاب، همه سازمان‌های بزرگ كه برنامه‌های كاربردی خود را اغلب به زبان COBOL و در محیط رایانه‌های بزرگ اجرا می‌کردند، با شتاب فراوان در صدد اصلاح تاریخ و موارد مربوط به آن در برنامه‌های خود برآمدند. كمبود نیروی انسانی مسلط به COBOL و تكراری و ساده اما در عین حال طولانی و خسته‌كننده بودن این كار، این شركت‌ها را واداشت تا ابتدا از نیروی كار هندی در پروژه‌های خود استفاده كنند و سپس كار را كلا به آن‌ها واگذار کنند. این امر باعث مشهور شدن هندی‌ها در امر صادرات نرم‌افزار در آن زمان شد.
سال‌های ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ سال‌های همكاری انجمن شركت‌های انفورماتیك ایران و شورای عالی انفورماتیك در خصوص صادرات نرم‌افزار بود و نتیجه این همكاری تاسیس شركت ثنارای با ماموریتی ویژه در خصوص صادرات نرم‌افزاری بود. این سال را می‌توان سال آغاز مرحله اول حركت كشور به سمت تحقق صادرات نرم‌افزاری در نظر گرفت.
از سال ۱۳۷۷ تا به امروز اتفاقات زیادی در حوزه صادرات نرم‌افزاری رخ داده كه در زیر به بیان برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
۱-مطالعات مختلفی در ارتباط با صادرات نرم‌افزار صورت گرفت كه نتایج آن‌ها مبنای برداشتن گام‌های عملی در این حوزه بود.
۲-حضور پیوسته و آبرومند ایران در مهم‌ترین نمایشگاه‌های منطقه و جهان باعث شد تا دید مثبت‌تری نسبت به توان علمی نرم‌افزاری ایران ایجاد شود.
۳-موفقیت چند شركت نرم‌افزاری در خصوص صادرات نرم‌افزاری در شرایط موجود و تحت تحریم شدید اقتصادی آمریكا (و حتی كسب عنوان صادركننده نمونه توسط برخی از آن‌ها) نشان داد كه صادرات نرم‌افزار امری است ممكن و شدنی.
۴-رونق و ركودهای پیاپی كه اگرچه در هر صنعت و اقتصادی امری طبیعی محسوب می‌شوند، اما در ایران از شدت بیشتری برخوردار هستند، نشان دادند كه شركت‌های نرم‌افزاری نمی‌توانند تنها به بازار داخلی اتكا داشته باشند.
● مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره هفت ساله (از ۱۳۷۷ لغایت ۱۳۸۴) را می‌توان موارد زیر دانست:
۱-توجه اندك دولت به امر صادرات نرم‌افزار. اگرچه دولت همواره در جهت توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی گام برمی‌داشت، اما از اهمیت فوق‌العاده نرم‌افزار و تاثیری كه رشد صادرات آن می‌تواند بر كل اقتصاد بگذارد ، غافل بود. در نتیجه، در این دوره تنها حمایت‌های جدی به‌عمل آمده از صادرات نرم‌افزار، ابتدا توسط شورای عالی انفورماتیك كشور و سپس با ابعاد، دامنه و تداوم بیشتری توسط مركز صنایع نوین صورت گرفت.
۲-كشور فاقد چشم‌انداز ملی، استراتژی مناسب و در نتیجه برنامه منسجم برای توسعه صادرات نرم‌افزار بود.
۳-به‌دلیل رونق نسبی بازار داخلی كه در اوایل دهه هشتاد شمسی با تصویب طرح تكفا به اوج خود رسید، به‌جز در موارد استثنا بخش خصوصی توجه خاصی به صادرات نرم‌افزار نداشت.
۴-عدم وجود تجربه و الگوی موفق داخلی در حوزه صادرات نرم‌افزار و تفاوت فاحش ایران با سایر كشورها، امر برنامه‌ریزی برای صادرات را بسیار دشوار می‌کرد.
اما ركود جدی و به نسبت شدیدی كه از سال ۱۳۸۴ تاكنون بر صنایع فناوری اطلاعات و به‌خصوص صنعت نرم‌افزار ایران حاكم شده از یك طرف و نگاه متفاوت مدیران دولت جدید نسبت به مسایل اقتصادی از جمله صادرات نرم‌افزار، فصل جدیدی را در تاریخ تلاش‌های ایران برای دست‌یابی به سهمی از بازار جهانی نرم‌افزار گشوده است. مهم‌ترین ویژگی‌ها و علامت‌های آغاز این دوره (كه آن را می‌توان مرحله دوم حركت به سمت صادرات نرم‌افزار نامید) را می‌توان موارد زیر دانست:
۱-توجه بیشتر شركت‌های نرم‌افزاری ایرانی به بازارهای خارج كه نمود آن را می‌توان در تشكیل كنسرسیوم افغانستان و عضویت تعداد قابل توجهی از شركت‌ها در آن دانست.
۲-توجه بیشتر مسؤولان و متولیان حوزه فناوری اطلاعات به صادرات نرم‌افزار كه (البته به‌جز مركز صنایع نوین) هنوز منجر به اقدام عملی خاصی نشده است.
۳-وجود داشتن نمونه‌ها و الگوهای موفق داخلی كه می‌توان با تكیه بر آن‌ها اقدام به برنامه‌ریزی کرد.
۴-اقدام عملی مركز صنایع نوین با همكاری شركت ثنارای در ارتباط با تدوین استراتژی صادرات نرم‌افزار و مشخص كردن چشم‌انداز ملی در این حوزه
۵-هم‌آهنگی نسبی بین مسؤولان مختلف در ارتباط با تنظیم اقدامات در حول برنامه در دست تدوین
به‌نظر می‌رسد در دوره دوم حركت به سمت صادرات نرم‌افزار كه احتمالا چهار تا پنج سال طول خواهد کشید، بتوان به نتایجی ملموس و قابل توجه در خصوص صادرات نرم‌افزار دست یافت.

نویسنده: پرویز ناصری

منبع : پایگاه اطلاع رسانی تخصصی فن‌آوری اطلاعات