از جنجال تا تولید خبر

نمی دانم چقدر می شود درباره نظر سنجی رادیو جوان نوشت و متهم به سیاسی کاری نشد. اما به هر حال در این هفته ها مهم ترین اتفاقی که در حوزه رادیو روی داده است، همین نظر سنجی است که رادیو جوان انجام داده و سر و صداهایی هم به راه انداخته است.
قضیه این است که این شبکه رادیویی روزی نظرسنجی راه انداخت تا از محبوبیت رئیس جمهور ایران مطلع شود. البته در همان تنها روزی که آنونس های این نظر سنجی از رادیو پخش شد هم اعلام کرده بودند که در صورت صلاحدید مدیر شبکه جوان، نتیجه نظرسنجی از رادیو پخش می شود. این نظرسنجی علمی نبود و نمی دانم که مسوولان این شبکه این قید را در آنونس های خود به کار برده بودند یا نه.
نظرسنجی های رادیو تلویزیونی تنها منوط می شود به دایره مخاطبان آن شبکه یا فلان برنامه. برای مثال محبوبیت علی دایی را مخاطبان برنامه نود که در نیمه شب پخش می شود، تعیین نمی کنند و آن خانم خانه داری که همراه فرزندانش برای تیم ملی ایران دعا کرده هم احتمالاً نظر مثبت یا منفی نسبت به این مهاجم کشورمان دارد. نظرسنجی های روزنامه ای هم همین مشکل را دارند. اصولاً کار نظرسنجی کاری ویژه است که علم و خط و ربط خودش را می خواهد. بگذریم.
رادیو جوانی ها این نظرسنجی را راه انداختند و از مردم خواستند تا نظر بدهند که اگر امروز هم روز انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری بود، آیا باز هم به آقای احمدی نژاد رای می دادند یا نه. این نظر سنجی برخی از حامیان رئیس جمهور را برآشفت و آن را «تخریبی» نامیدند. خلاصه کشمکش آن قدر بالا گرفت که نظر سنجی به کل فراموش شد و نتیجه برآمده از همان روز اول هم اعلام نشد و انگار هم قرار نیست که اعلام شود.
نکته ای که در این میان اهمیت دارد خبرساز شدن یکی از شبکه های رادیویی است. اینکه رادیو توانست خود مولد خبر شود نه اینکه دنباله رو رسانه های دیگر باشد. اگر شما شنونده برنامه های رادیوی ایران باشید، حتماً بارها و بارها شنیده اید که گویندگان این رسانه مطالب مربوط به خبرگزاری ها و روزنامه ها را برای شنوندگان خود می خوانند. یا در برنامه هایی به بسط و گسترش مطالبی می پردازند که در رسانه های دیگر برای اولین بار مطرح شده است.
حتی بخش های خبری رادیو هم تا امروز آنچنان که باید پیشرو نبوده اند. هرچند که باید این واقعیت را گفت که در بسط و گسترش اخبار و دنبال کردن خبرها (هرچند با خط و خطوط جناحی) بخش خبر رادیو پیشتاز بوده است.
به این دلیل است که احساس می کنم این حرکت رادیو جوان اتفاق خوبی در رسانه شنیداری ماست. رسانه ای که خیلی وقت است اعتمادبه نفس خود را از دست داده است و خود را دست کم گرفته است.
چندی پیش در یکی از خبرگزاری هایی که به مسائل شهری می پردازد، خواندم که مردم تهران درباره فلان موضوع نظر داده اند و این مقدار درصد موافق آن بوده و آن مقدار درصد هم مخالفش بوده اند. منبع خبر رادیوی استانی تهران بود و البته فردای آن روز هم که روزنامه ها را جست و جو کردم بازتاب گسترده ای آن خبر در روزنامه ها نداشت. توجه داشته باشید که روزنامه ها از مهم ترین مخاطبان خبرگزاری ها هستند.
دلیل آن ساده است. سوالی که رادیوی تهران مطرح می کند و جوابی که به دنبال آن است، گاهی از زندگی مردم و دغدغه های اصلی آنان دور است و گاهی هم آنچنان پیچیده است که مردم اصلاً دلیلی برای شرکت در آن نظر سنجی نمی بینند. موضوع ها هم بیشتر از آن دسته است که باید برایش سیستم نظرسنجی و پرسشگر راه انداخت.
مثلاً سوالی شده بود که آیا مردم از عملکرد سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران راضی هستند یا نه. حالا من این پرسش را مطرح می کنم که آیا مردم می دانند اصلاً سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران چه هست و چه مسوولیتی دارد؟ و آیا مردم می دانند که کدام فعالیت شهرداری به این سازمانش مطرح می شود و کدام به معاونت فرهنگی و اجتماعی آن؟
این نمونه را برای رنجاندن دوستانی که در رادیو تهران کار می کنند ننوشتم. حتی می دانم که این طرح رادیو تهران پیش از نظرسنجی جنجالی رادیو جوان انجام شده بود. تنها برای این بود که خدای ناکرده ما هر نظرسنجی و هر رفتاری را که یک بار در جایی می بینیم و اتفاقاً آن رفتار گل می کند را دنبال نکنیم. شاید گاهی جواب ندهد.
هر ایستگاه رادیویی می تواند برای خودش و به شیوه خودش خبرساز باشد و یک نسخه را برای دو بیمار نمی شود تجویز کرد. تنها حرفی که می ماند این است؛ در دنیای رسانه باید خبررسانی کرد و آن رسانه ای برنده است که خبرهای خودش یا نظرگاه خودش را به خبر داشته باشد. این دومی خیلی مهم است.
رادیویی مانند شبکه فرهنگ، شاید کمتر موقعیتی داشته باشد که به خبرسازی بپردازد و خبرهایش آنچنان که باید در دنیای خبر، داغ محسوب نمی شوند. اما این شبکه رادیویی می تواند با مصاحبه هایی که ترتیب می دهد و گزارش هایی که تهیه می کند و گفتارهایی که پخش می کند، آن نقطه نظر خاص را در برنامه های خود لحاظ کند.
و یک نکته تکراری؛ شبکه های مختلف رادیویی ایران برنامه های قابل توجهی تولید می کنند که بسیار شنیدنی هستند. اما تنها یک بار از رادیو پخش می شوند. نکته تکراری این است که می توان این برنامه ها را متن کرد و در وب سایتی گنجاند یا در مجله ای و کتابی چاپشان کرد. یا اینکه مانند بسیاری از رادیوهای غیرخبری و غیر موسیقی دنیا، این برنامه ها را به صورت فایل های MP۳ درآورد و در وب سایت آن ایستگاه بارگذاری کرد. به این ترتیب زحمات گروه های برنامه ساز، باد هوا نمی شود و ماندگار می ماند.
دوستی هم می گفت که برنامه های قوی رادیو را می توان نه یک بار که چندین و چند بار از این رسانه پخش کرد. آب هم از آب تکان نمی خورد. خود دانید.

سام فرزانه

منبع : روزنامه شرق