اثر جهانی شدن بر اضطراب در جامعه ایران

● مقدمه:
با شکستن مرزها و نفوذ پذیر شدن فرهنگ ها کثرت گرائی فرهنگ ها ایجاد شده است که در نتیجه، احساس مطلق بودن فرهنگ بومی ازبین می رود، در حقیقت فرآیند جهانی شدن بیشتر نظام های معنائی را زیر سوال می برد و هویت را به مفهومی نسبی تبدیل می کند.
مثلا" در کشور ما اگر تا قبل از این دولت و گروه های مسلط به نوعی با استفاده از امکانات و شرایط خاص برای همه افراد جامعه هویت سازی می کردند ،در این دوره افراد به تنهائی می خواهند از بین گزاره های بی شماری که فرآیند جهانی شدن در اختیار آن ها گذاشته و با انتخاب آن ها برای خود هویت بسازند.
در این شرایط است که فرد با این سؤال رو به رو می شود که چگونه در این بحبوحه انتخاب هویت دست به گزینش بزند؟
و این جاست که از آن جا که جهانی شدن انتخابات زیادی را فرا روی انسان ها می گذارد ، بشر با نوعی اضطراب و عدم امنیت و آ رامش مواجه می شود.
اما این هویت های فرد ساخته با توجه به ویژگی های خود جهانی شدن ،از ویژگی هائی چون ترکیبی بودن، متغیر بودن و حتی موقتی بودن برخوردار هستند.
اما نکته ای که قابل توجه است این است که جریان آزاد ارتباطات و اطلاعات در کنار هم شرایط گذار و سیالی را ایجاد می کند که در آن هر پدیده و نظام معنائی خیلی نمی تواند دوام بیاورد و جای خود را به نظام معنائی جدیدی می دهد.
زمانی که فرد از سوئی با انبوهی از اطلاعات و انتخابات مواجه می شود انتخاب برایش سخت شده و دچار اضطراب می شود؛ و این افزایش انتخابات فقط در عرصه هویت نیست بلکه ما در تمام عرصه ها با انبوه زادی از انتخابات مواجهیم.
آن چه که واضح است این است که این افزایش انتخابات و اضطرابی که فرد با آن رو به رو است فقط در حیطه هویت نمی باشد بلکه جهانی شدن فرآیندی را برای فرد ایجاد کرده است که در هر لحظه از زندگی با انتخابات متعدد رو به رو شود و با اضطراب مواجه شود ؛من قصد دارم در این مقاله به بررسی اضطراب های متعددی که ایرانیان در طول روز با آن ها مواجه می شود و اثری که جهانی شدن در افزایش و ایجاد این اضطراب ها دارد بپردازم.
● اثر جهانی شدن در ایجاد اضطراب در ایران
افراد برای اینکه در عصر جهانی شدن مورد پذیرش جامعه واقع شوند و برای اینکه در این عرصه عقب نمانند و بتوانند خود را به این قطاری که با سرعت هر چه تمام تر در حال حرکت است برسانند قبل از هر کاری سعی می کنند که درس بخوانند اما در همین فرآیند درس خواند ن در دوره ی دبیرستان فرد باید ازبین رشته های نظری یا فنی دست به انتخاب بزند که خود این تصمیم گرفتن اضطراب ایجاد می کند .
از سوی دیگر قبل از ورود به دانشگاه نیز استرس و اضطراب ورود به دانشگاه و انتخاب رشته تحصیلی نیز در فرد وجود دارد و این اضطراب نه تنها در فرد بلکه در خانواده فرد نیز وجود دارد ؛ چرا که باید از بین انتخابات زیادی که پیش روی او قرار دارد دست به انتخاب بزند و اینجاست که با شکاکیت و بالتبع با اضطراب رو به رو می شود.
پس از اتمام درس فرد دغدغه کار و پیدا کردن شغل مناسب را دارد .
برای رفتن سر کار فرد از همان موقع که از خواب بیدار می شود اضطراب رسیدن به موقع به محل کار را دارد چرا که شهر این قدر بزرگ و ترافیک به حدی سنگین است که همیشه ترس از نرسیدن و یا دیر رسیدن وجود دارد.
شهر به حدی بزرگ شده است که برای ورود به هر خیابانش باید ساعتهای متوالی پشت چراغ قرمز ماند و وقت تلف کرد تا به محل کار رسید.
ترافیک دغدغه ی مهم همه افرادی است که در تهران زندگی می کنند و خود این ترافیک معلول علل متعددی است که یکی از آنها همان زیادی جمعیت ،پیشرفت و تکنولوژی می باشد.
پیشرفت و تکنولوژی اقتضا می کند که همه برای خود ماشین داشته باشند و خود ماشین داشتن برای فرد هدف می شود و نداشتن ماشین برای فرد اضطراب ایجاد می کند.
فردی که ماشین دارد اضطراب اینکه در این خیابان های شلوغ چگونه ماشین خود را پارک کند ،اضطراب خراب شدن ماشین ،تمام شدن بنزین و ماندن در ترافیک را دارد.
کسی هم که ماشین ندارد اضطراب دیر آمدن اتوبوس، گیر نیامدن تاکسی و گیر کردن در ترافیک را دارد .
در حالی که اگر جمعیت این قدر رشد نمی کرد و همه نمی خواستند ماشین داشته باشند و با ماشین خود به محل کار بروند ترافیک این قدر سنگین نمی شد.
از این گذشته وقتی فرد با گذراندن همه این اضطراب ها به محل کار رسید بازهم در محل کار اضطراب های زیادی دارد یکی از عوامل اضطراب کار شیفت های زیاد کاریست ،تمایل به دست یابی به تولید بالا ورقابت در عرصه بین المللی؛ باعث شده که اکثر کارخانه ها ۲۴ ساعته و در سه شیفت کار کنند.
شیفت های کاری باعث بر هم زدن ساعت بیولو‍ژیک شده که پیامد آن بروز خستگی، کج خلقی، بی خوابی، عدم تمرکز و ضعف حافظه است که این امور در افراد باعث نوعی اضطراب می شود.
از سوی دیگر برای رسیدن به تولید بالا و عقب نماندن از عرصه جهانی در عرصه اقتصاد به پرسنلین فشار زیادی جهت کار بیشتر و اضافه کاری و کسب بهره وری بیشتر وارد شده که این امر باعث شده که کارکنان کمتربه مسائل خانگی بپردازند و به آنها این استرس ایجاد شود که بین کار و روابط خانگی یکی را انتخاب کنند.
خود فناوری نیز در ایجاد این وضع نقش داشته است،کارکنان از اینکه توسط ابزارهای کنترلی زیر نظر گرفته می شوند و اینکه برده فناوری شده اند ناراضی اند و خود فناوری عاملیست که کارشان را از دست دهند و احساس عدم اطمینان کنند.
از سوی دیگر این اضطراب در محیط کار منجر به نوعی ضرر در اقتصاد جهانی می شود چرا که کارگران گاهی اوقات برای رهائی و تخلیه عصبانیت خود در محیط کار به رفتارهای خشونت آمیز دست می زنند.
امروزه این رفتارهای کارکنان پر هزینه تر، زیرکانه تر و پیچیده تر شده است مثل انجام برخی خرابکاری ها،کارشکنی ها و ویروس های کامپیوتری که همه ساله میلیاردها دلار به اقتصاد جهانی ضرر می رساند.
اضطراب دیگری که فرد در طول روز با آن مواجه است اضطرابی است که در اینترنت و فضای سایبر و مجاز ی با آن رو به روست.
اینترنت این شرایط را برای فرد ایجاد کرده است که فرد صدا؛ کلام و درد دل خود را از طریق وبلاگ ها و وب سایت های مختلف به گوش جهانیان برساند و از نظرات دیگران جویا شود.
فرد می تواند در گروه ها و کلیپ های متعددی که احساس می کند از نظر فکری به آن ها شبیه است وارد شود و به تبادل نظرات و کسب اطلاعات بپردازد.
به نظر من مشکلی که در بین ما ایرانیان وجود دارد این است که ما ایرانیان همواره از اینکه حرفمان را رو در رو بزنیم واهمه داریم و گوئی در ارتباطات مستقیم از زدن حرف خود می ترسیم به همین دلیل یکی از دلایلی که اینترنت در ایران با اسبقبال زیادی مواجه شده است همین است که گوئی افراد فکر کرده اند که فضای جدیدی برای آنها به وجود آمده است که به راحتی حرف خود را بزند ،از سوی دیگر فرد چون در دنیای واقعی نمی تواند کسی را پیدا کند تا با او به حرف زدن و درد دل بپردازد وارد فضای مجازی اینترنت شده و از طریق چت کردن با دیگران اعم از دختر و پسر رابطه برقرار کرده و با یکدیگر دوست می شوند.
اما آنچه که بارز است این است که از همان ابتدا فرد با نوعی اضطراب رو به رو می شود ترس از اینکه اینکه با کسی در حال تعامل است که او را تا حالا ندیده است و با توجه به اینکه در این فضا به راحتی می توان دروغ گفت چرا که افراد یک دیگر را رو در رو نمی بینند؛ پس اصلا" مشخص نیست که فرد درمورد جنسیت، سن‌؛ شغل و تحصیلات خود صداقت دارد، به همین دلیل همواره در دو طرف نوعی اضطراب وجود دارد.
مطالعات نشان می دهد ۶۲%دختران ایرانی به طور متوسط ۱۱ساعت در هفته چت کرده و حداقل ۳۰%انان ۲۰ساعت در هفته مشغول چت کردن و دوست یابی هستند.
در کشور ما به دلیل خضور فرهنگ مردانه ؛چت به عنوان جایگزین و جبران برای کمبود ها ؛احساس حقارت ها و نقص ها توسط زنان انتخاب شده و در حال گسترش است. (۱۳۸۱؛۲۷)
در حقیقت اتاق های چت می تواند مفری برای کسانی که از مشکلات روانی رنج می برند و دچار تشویش؛ افسردگی و بی اعتمادی هستند باشد؛ارتباط مجازی محلی را برای گریز از واقعیت و ساخت شخصیت |آرمانی به وجود می آورد و وسیله ای برای ارضای نیاز های روانی و هیجانی می باشد.
چنان چه شواهد نشان می دهد که در اتاق های چت همه دختران دکتر یا مهندس بوده و بسیار زیبا و جذاب می باشند ؛بررسی پیام های مبادله شده در چت روم های ایرانی نشان می دهد که اکثریت پیام ها پر از تناقض گوئی و ابراز احساسات کذائی می باشد (۱۳۸۱؛۱۲)
ایجاد رابطه از طریق رایانه آن هم در هر زمان و مکانی باعث شده که قشر عظیمی از جونان ما به دلیل برخی محدودیت های فرهنگی و کمبود امکانات سرگرمی به این پدیده رو اورند و با کمترین هزینه در اینئ فضای مجازی به بحث؛ تبادل نظر؛ دوست یابی و عقده گشائی بپردازند.
مسئله دیگری که در فضای اینترنت توجه به آن مهم است این است که در اینترنت همواره اضطراب از بین رفتن حریم شخصی وحود دارد مثلا "در ایمیل که به ظاهر متعلق به خود فرد است همواره فرد اضطراب اینکه شاید شخص یا سازمانی از مطالبی که فرد در آن دارد آگاه شود.
به نظر من دلیل این همه اضطراب ناشی از مشخص نبوذدن آینده می باشد چرا که ما ایرانیان چشم انداز کلی از آینده نداریم و اصولا" نداشتن دید کلی از اینده در حال نیز اثر گذاشته و فرد از اینکه دنیا به کدام سمت و سیو می رود و او در این بازی جهانی شدن چه نقشی ایفا می کند و آینده بر او چگونه خواهد گذاشت اضطراب دارد.

نوشته: سعیده رضوانی
منابع:
.۱نجفی ؛علی (۱۳۸۱)مطالعه رفتار اطلاع یابی کاربران اینترنت در دانشکده پزشکی تهران؛پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران
.۲بهداشت روانی برخی زنان در وضعیت هشدار دهنده ؛قابل دسترسی در سایت www.jamejamdail

منبع : پایگاه اطلاع رسانی علوم ارتباطات ایران