خرج فرهنگ

اعتبارات هزینه ای در نظام بودجه ریزی، هزینه هایی هستند كه صرف امور بسترسازی برای انجام فعالیت های اصلی دستگاه ها می شوند و در نهایت به انجام وظایف حاكمیتی می انجامند. توزیع این نوع اعتبارات، در قالب اعتبارات هزینه ای در هفت فصل هزینه ای صورت می گیرد كه شامل جبران خدمات كاركنان، استفاده از كالاها و خدمات، هزینه اموال و دارایی، یارانه، كمك های بلاعوض، رفاه اجتماعی و سایر هزینه ها می باشند. از طرف دیگر، اعتبارات عمرانی نیز دستگاه های فرهنگی را حمایت می كنند. در این گزارش، اعتبارات برخی از دستگاه های مختلف مربوط به بخش فرهنگ در بودجه سال ۱۳۸۴ به صورت اجمالی مورد بررسی قرار گرفته و میزان اعتبارات با قانون بودجه سال ۱۳۸۳ مقایسه شده است.
●وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بزرگ ترین متولی امور فرهنگی كشور است. اعتبار این سازمان در بودجه سال ۱۳۸۴ مبلغ ۸۰۰‚۸۱۰‚۱ میلیون ریال پیش بینی شده است كه نسبت به سال ۱۳۸۳ حدود ۳/۸ درصد رشد نشان می دهد. اما نگاهی به میزان اعتبارات این وزارتخانه در سال های قبل نشان می دهد كه از میزان رشد اعتبارات آن كاسته شده است. البته این وزارتخانه علاوه بر اعتبارات منظور شده دارای ردیف مستقل، در ردیف های متفرقه نیز از بودجه عمومی دولت اعتبار دریافت می كند. در بودجه سال ۱۳۸۴ در ردیف ۵۰۳۷۸۴ پیش بینی شده تا مراكز فرهنگی (مانند دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آستان مقدس امام خمینی (ره)، مؤ سسه نشر آثار حضرت امام و غیره) كه به نوعی زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محسوب می شوند، اعتبار مشخصی دریافت كنند. بدیهی است، در صورت حذف از لیست مربوط به این ردیف، مراكز فرهنگی یاد شده برای دریافت كمك، به اعتبارات هزینه ای این وزارتخانه مراجعه كرده و بار مالی وزارتخانه را سنگین تر می كنند؛ هرچند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو ردیف متفرقه دیگر نیز برای فعالیت های خود اعتباراتی دریافت می كند.
●سازمان ملی جوانان
رشد اعتبارات سازمان ملی جوانان در بودجه سال ۱۳۸۴ نسبت به سال ۱۳۸۳، حدود ۵/۸ درصد منفی بوده است، ولی در سال ۱۳۸۳ نسبت به ۱۳۸۲ رشد ۲۳ درصدی داشته است. به طور كلی، امور جوانان در تبصره های بودجه سال ۱۳۸۴ مورد توجه مستقیم قرار نگرفته و حتی تبصره مربوط به سامان دهی امور جوانان كه در سال های پیش وجود داشته است، در بودجه ۸۴ حذف شده است. یكی از دلایل این بی توجهی را می توان سؤ الات ایجاد شده نسبت به عملكرد سازمان ملی جوانان و عدم ارایه یك طرح جامع از سوی این سازمان دانست.
●مشاركت زنان
اعتبارات مركز امور مشاركت زنان از فصول فرهنگی، هر سال افزایش یافته است. اما در بودجه سال ۱۳۸۴ میزان اعتبارات پیش بینی شده تنها مبلغ ۶۵۶‚۳۶ میلیون ریال است كه نسبت به سال قبل رشد منفی نشان می دهد؛ در صورتی كه كمك پیش بینی شده در ردیف ۵۰۳۷۸۴ (كمك به NGO ها و تشكّل های زنان و بانوان) به مبلغ ۰۰۰‚۵۰۰ میلیون ریال به اعتبار این دستگاه افزوده شود، آنگاه رشد ۱۱۷ درصدی در میزان اعتبارات آن دیده خواهد شد. قابل ذكر است، بیشتر بودجه این سازمان مانند سازمان ملی جوانان به صورت كمك بلاعوض به نهادهای غیردولتی و بخش عمومی پرداخت می شود.
●وقف و اوقاف
سازمان اوقاف و امور خیریه از معدود سازمان هایی است كه بودجه آن همواره دچار اختلاف نظر است. مسؤ ولان مربوطه معتقدند كه از اعتبارات موقوفات نمی توان برای هزینه های جاری سازمان استفاده كرد. به علاوه، این سازمان از درآمدهای حق التولیه و حق النظاره بهره مند است كه قابل مصرف برای امور جاری این دستگاه هستند. در بودجه سال ۱۳۸۴ میزان اعتبار این سازمان مبلغ ۰۷۲‚۴۱ میلیون ریال پیش بینی شده است كه در ظاهر نسبت به سال ۱۳۸۳ رشد منفی نشان می دهد، اما در حقیقت میزان اعتبار این سازمان ۴۷ درصد افزایش یافته است. این اختلاف حاصل این نكته است كه در ردیف ۵۰۳۷۸۴ (كمك به اشخاص حقیقی و حقوقی) پیش بینی شده كه سازمان اوقاف و امور خیریه برای برنامه كمك به اهل تسنّن و علما و حوزه های مربوط و كمك به مساجد جوادالائمه ورامین و ملامحمد صادق قم مبلغ ۰۰۰‚۶۶ میلیون ریال دریافت كند كه در مجموع اعتبارات آن را به رقم ۰۷۲‚۱۰۷ میلیون ریال ا فزایش می دهد. بدین ترتیب، میزان اعتبارات آن نسبت به سال ۸۳ از رشدی معادل ۴۷ درصد برخوردار خواهد شد. بیشتر اعتبارات این سازمان در قالب كمك بلاعوض صرف گسترش تبلیغات اسلامی، توسعه فعالیت های قرآنی و تحقیق و شناسایی موقوفات می شود. از نكات مهم و قابل بررسی اینكه برخی از برنامه های یاد شده در سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز وجود دارد كه نشانگر كار موازی و تداخل امور است.
●حج و زیارت
اصلی ترین برنامه این سازمان، برنامه امور حج و زیارت است كه در بودجه سال ۱۳۸۴ تحت عنوان "برنامه گردشگری" آورده شده است. رشد اعتبارات این سازمان در بودجه ۱۳۸۴ نسبت به سال ۱۳۸۳ معادل ۵/۸ درصد است. اما با در نظر گرفتن نام نویسی های این سازمان برای حج تمتّع كه هرچند سال یك بار از طریق خود سازمان صورت می گیرد و نیز نام نویسی و اعزام زائران برای حج عمره و عتبات عالیات كه از طریق شركت های فعال (دولتی و غیردولتی) در این بخش انجام می شود، درآمدهای مناسبی وجود دارد كه در قوانین سنواتی بــــودجــه، ایـــن درآمدهـــا منظـــور نمی شوند و این امر قابل بررسی است. بهتر است با توجه به درآمد بالای حاصل از سپرده های ثبت نام های زائران حج تمتّع (پس از هر بار ثبت نام)، این درآمدها به صورت درآمدهای اختصاصی در جریان لایحه بودجه مورد بررسی بیشتری قرار گیرند.
●تربیت بدنی
میزان اعتبارات این سازمان در سال ۱۳۸۲ نسبت به سال ۱۳۸۱ رشد ۵۸ درصدی داشته است. اما این رشد در سال ۱۳۸۳ به ۱۶ درصد رسیده است. در بودجه سال ۱۳۸۴ اعتبار هزینه ای این سازمان معادل مبلغ ۰۰۰‚۳۸۱ میلیون ریال است كه رشد منفی ۴۹ درصد را نشان می دهد. دلیل كاهش اعتبارات این سازمان آن است كه در بودجه سال ۱۳۸۴ اعتبار تملّك دارایی های سرمایه ای در اختیار این دستگاه به شدت كاهش یافته و به اعتبارات "شركت سهامی توسعه و نگهداری اماكن ورزشی كشور" افزوده شده است (به شركت یاد شده مبلغ ۰۰۰‚۳۹۹ میلیون ریال اختصاص یافته است.) بدین ترتیب، در مجموع اعتبارات عمرانی فصل تربیت بدنی بالغ بر ۲۲ درصد افزایش یافته است.
●تبلیغات اسلامی
این سازمان یكی از نهادهای انقلابی است كه در دو بخش عمده تولید و ارایه خدمات فرهنگی فعالیت می كند. در واقع، این سازمان در بخش تولید درآمدزا بوده و از طریق تولیدات فرهنگی مانند فیلم، موسیقی، كتاب و غیره درآمدهای مناسبی دارد و حتی در صورت افزایش این تولیدات می توان به خودكفایی این سازمان در آینده امیدوار بود. اعتبارات این سازمان در سال ۱۳۸۳ معادل ۱۲ درصد نسبت به سال ۱۳۸۲ افزایش داشته است. در بودجه سال ۱۳۸۴ میزان اعتبار این سازمان به ۴۴۳‚۹۹ میلیون ریال رسیده است كه ۲۰ درصد نسبت به سال قبل رشد نشان می دهد. البته میزان واقعی رشد اعتبار این سازمان بیشتر از این مقدار است. در قوانین بودجه سال های ۸۳ و ۸۴ جدا از سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری كه زیر مجموعه این سازمان محسوب می شود نیز ردیف مستقل و اعتبار جداگانه دریافت كرده است. به جز این، سازمان تبلیغات اسلامی از ردیف ۷۸۴‚۵۰۳ مبلغ ۰۰۰‚۵۰ میلیون ریال بابت كمك به نهادها و مراكز فرهنگی و دینی دریافت می كند. در ردیف اعتبارات استانی نیز مبلغ ۰۰۰‚۳۵ میلیون ریال برای این سازمان پیش بینی شده است كه اگر این مبلغ مازاد بر اعتبار هزینه ای این دستگاه محاسبه شود، اعتبار آن رشد ۹/۱۲۲ درصدی را نشان می دهد.
●خبرگزاری جمهوری اسلامی
این سازمان از جمله شركت های دولتی زیانده است كه زیان مربوطه از طریق اعتبارات دولتی جبران می شود. در بودجه سال ۱۳۸۴ اعتبارات این سازمان با ۱۵ درصد رشد روبه رو شده است.
●صدا و سیما
بودجه سازمان صدا و سیما هر سال از رشد مناسبی برخوردار بوده است. اما در لایحه بودجه سال ۱۳۸۴ این رشد نزدیك به صفر است. البته این امر مشكلی در عملكرد این سازمان ایجاد نمی كند، زیرا این سازمان در قالب برنامه های تبلیغاتی، تولیدی و... درآمد مناسبی كسب می كند. به علا وه، این نهاد دارای شركت های اقماری است كه درآمدهای آنها برای تأمین هزینه ها صرف می شود. البته اكنون برخی از آنها در قالب شركت های سودده، به طور مستقل در بودجه سال ۱۳۸۴ آورده شده اند. با توجه به بار مالی زیادی كه این سازمان بر دولت تحمیل می كند و وجود شركت های اقماری سودده آن، شاید بتوان با بررسی مناسب وضعیت درآمد و هزینه های این شركت ها (و احتمالاً شركت هایی كه در لایحه بودجه ذكر نمی شوند)، به راهی دست یافت تا این سازمان عظیم بتواند در آینده به یك مؤ سسه دولتی تبدیل گردد.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران