۸ ستون فولادی در ۸ نقطه کشور

در واپسین روزهای سال ۱۳۸۱ شركت ملی فولاد ایران قراردادی با یكی از شركت های داخلی منعقد كرد كه براساس آن هسته اولیه طرح جامع فولاد شكل گرفت. براساس آن قرارداد، بررسی های گسترده برای مطالعه و تعریف طرحی جامع برای فولاد ـ به عنوان یكی از صنایع مادر كشور ـ آغاز شد. آن طرح ۱۳ بهمن ماه سال ۸۳ در اختیار شركت ملی فولاد قرار گرفت.
این طرح با هدف افزایش ظرفیت تولید فولادكشور تا مرز ۲۹ میلیون تن ارائه شد. طبق مطالعات انجام شده در طرح جامع فولاد درجریان این افزایش ظرفیت، میزان مصرف سرانه فولاد در كشور نیز افزایش خواهد یافت. چرا كه مصرف سرانه فولاد ارتباط مستقیم با توسعه یافتگی كشورها دارد.
اكنون ایران با مصرف متوسط سرانه ۲۰۰ كیلوگرم در سال در سومین گروه از گروه های چهارگانه مصرف فولاد درجهان (جدول) قرار دارد. میانگین سرانه مصرف این فلز در كشورهای گروه سوم كه در آمد پایین تری نسبت به گروه های اول و دوم دارند ۱۱۴ كیلوگرم است. در حالی كه رقم مزبور برای كشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه گروه اول و دوم به ترتیب ۵۱۴ و ۲۵۴ كیلوگرم است.
●نقطه عطف طرح
دولت پیشین این ارتقای جایگاه را عمدتاً در گسترش واحدهای فعلی فولاد از جمله اصفهان، خوزستان و خراسان می یافت اما با روی كار آمدن دولت نهم با شعار عدالت گستری، نقاط دیگری مدنظر قرار گرفت. هرچند همچنان سهمی بیشتر در اختیار شركت های بزرگ تولیدكننده فولاد از افزایش ظرفیت این فلز استراتژیك، باقی ماند.
اما مطابق مصوبه ای كه شورای اقتصاد در سوم تیرماه امسال صادر كرد، دولت تا پایان برنامه چهارم توسعه، برنامه افزایش ظرفیت تولید فولاد خام را به میزان ۱۰ میلیون تن به اجرا درمی آورد. ۳‎/۵ میلیون تن از این رقم، همان سهمی است كه به شركت های دولتی فولاد مباركه (۲‎/۷ میلیون تنی) و فولاد خوزستان (۸۰۰ هزار تن) تعلق می گیرد، اما رقم بعدی كه در واقع محلی برای متبلور شدن شعار عدالت محوری دولت نهم است، عمدتاً به استان های كمتربرخوردار اختصاص یافت.
این استان ها به ترتیب شامل آذربایجان شرقی (میانه)، چهارمحال و بختیاری (سپیددشت)، خوزستان (شادگان)، فارس (نی ریز)، كرمان (سیرجان)، یزد (بافق)، خراسان جنوبی (قائنات) و خراسان رضوی (تربت حیدریه) هستند. در این میان استان های فارس و خراسان جنوبی تاكنون بهره ای از طرح های فولادی نبرده بودند. البته یزد و كرمان نیز پس از سال ها تغذیه صنایع فولاد كشور (با سنگ آهن)، واحد مستقلی برای ذوب فولاد در اختیار نداشتند اما در این طرح از این صنعت استراتژیك برخوردار می شوند.
●سرمایه گذاری ۲۵۵۰ میلیارد تومانی
هزینه راه اندازی هركدام ازاین طرح ها در حدود ۳۵۰ میلیارد تومان برآورد شده كه در مجموع این ۸ طرح رقمی معادل ۲۵۵۰ میلیارد تومان سرمایه جذب خواهند كرد. روش تولید این واحدها احیای مستقیم میدركس است كه در سال های اخیر توسط متخصصان داخلی به فناوری بومی مبدل شده و راندمان كامل تولید آنها در داخل به اثبات رسیده است.
●۶۳۰۰ كیلومتر سفر برای ساختن فردا
كلنگ این ۸ طرح در هفته دولت، امسال به زمین زده شد. از نكات قابل توجه و در عین حال كم نظیر پیوستگی مراسم كلنگ زنی بود. از این رو، سفر هوایی امكان پذیر نبود و تنها گزینه پیش رو، سفر زمینی به آن شهرستان ها بود. سفری كه باید ۶۳۰۰ كیلومتر برای مراسم كلنگ زنی پیموده می شد.
گزارش های سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران نشان می دهد، تمامی ۸ طرح فوق از توجیه فنی و اقتصادی مناسبی برخوردارند. چرا كه هركدام از آنها با شرایط منطقه ای خود سازگارند. نگاهی موجزتر به این طرح ها بیانگر این موضوع است.
۱- طرح احیای مستقیم و فولادسازی میانه در ابتدای خط تولید نورد آذربایجان قرار می گیرد. كارخانه فولاد آذربایجان درچند سال اخیر كه از افتتاح آن می گذرد همواره دغدغه تهیه شمش فولاد را پیش رو داشته است. اما این نگرانی تا سال ۱۳۸۸ (پایان برنامه چهارم) با افتتاح این پروژه مرتفع می شود.
۲- طرح احیای مستقیم و فولادسازی سپیددشت چهارمحال و بختیاری نیز در همان محلی احداث می شود كه اینك طرح ۴۰۰ هزار تنی ورق گالوانیزه خودرو چهارمحال و بختیاری در حال احداث است. از همین رو می تواند مواد اولیه آن طرح را دراختیار طرح پایین دستی خود قرار دهد.
۳- طرح شادگان از این جهت كه پیش تر استان خوزستان امكانات قابل توجهی از صنایع فولاد را در اختیار دارد، از موقعیت مناسبی برخوردار است.
استان خوزستان، نخستین منطقه كشور است كه در ۴۰ سال گذشته كارخانه های فولاد در آن تأسیس شده است.
۴- طرح نی ریز فارس پیش از این تدابیری برای تأمین مواد اولیه خود اندیشیده است. به گفته مقامات سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، بخشی از برنامه تولید ۱۵ میلیون تن گندله در سیرجان كرمان در اختیار خط تولید فولاد نی ریز قرار خواهد گرفت. لذا مهمترین دغدغه این طرح كه همان مواد اولیه است، از هم اكنون، آینده ای روشن را رصد می كند.
۵- طرح فولادسازی سیرجان نیز كه در دل مواد اولیه تولید فولاد جای گرفته است. استان كرمان با ذخایر عظیم خود، پشتوانه مطمئنی برای صنعت فولاد ساخته است. چرا كه تنها معدن شماره ۳ گل گهر با ذخیره ۶۴۰ میلیون تنی عنوان بزرگترین معدن سنگ آهن دنیا را از آن خود كرده است. گل گهر در حال حاضر افزون بر ۱‎/۳ میلیارد تن ذخیره سنگ آهن دارد.
۶- طرح ۸۰۰ هزار تنی بافق نیز در كنار معادن بلوك بافق قرار می گیرد. معادن بافق ۳ دهه صنعت فولاد كشور را تغذیه كرده اند اما از ایجاد كارخانه فولادسازی محروم مانده بودند. از همین رو چنین طرحی را با آغوش باز می پذیرند. استان یزد طبق طرح های تعریف شده، قابلیت تولید ۲ میلیون تن فولاد را دارد. بلوك بافق تاكنون ۲ معدن را در دست بهره برداری داشته اما در سال های آینده ۳ تا ۴ معدن دیگر را به روی صنعت فولاد خواهد گشود.
۷- از سوی دیگر طرح فولادسازی قائنات خراسان رضوی نیز به سبب این كه در شمالی ترین نقطه این استان تعریف شده، فاصله نزدیكی با معادن سنگان دارد. سنگان به سبب وسعت ذخایر خود، عنوان «عسلویه شرق كشور» را برای خود برگزیده است. این معدن قرار است در ۲ فاز در مجموع ۵‎/۲ میلیون تن گندله سنگ آهن در اختیار منابع فولاد قرار دهد. بخشی از این ماده معدنی سهمیه ای است كه در اختیار واحد قائنات قرار می گیرد.
۸- در نهایت طرح تربت حیدریه خراسان رضوی، با فاصله ای اندك از معادن سنگ آهن سنگان، جایی برای تهیه مواد اولیه خود ندارد.
طرح های یاد شده با همكاری هشت استاندار آن استان ها و نیز نمایندگان آن مناطق در مجلس از مدت ها پیش به رفع موانعی نظیر تأمین آب، برق و گاز پرداخته اند و تاكنون نیز به نتایج قابل قبولی دست یافته است. پیگیری های استانداران و نمایندگان مجلس آن نقاط نیز نشان از اهمیت قائل شدن آنان به این طرح ها می دهد. چرا كه نیك می دانند برای توسعه استان های خود و كاهش شاخص هایی نظیر مهاجرت، بیكاری، فقر و... باید عزمی راسخ را به نمایش بگذارند.
واگذاری پس از بهره برداری
طرح های هشتگانه یاد شده قرار است، در مدت ۳ سال راه اندازی شوند. طبق تصمیم گیری های صورت گرفته آن طرح ها یك سال پس از بهره برداری در اختیار بخش خصوصی قرار می گیرد.
حداكثر سهمی كه دولت برای خود در این طرح ها قائل شده ۴۹ درصد است.مردمان آن مناطق اینك چشم به طرح هایی دوخته اند كه همچون پایه های استوار، سبب استحكام موفقیت اقتصادی و اجتماعی آنان می شود.

احمد بختیار

منبع : روزنامه ایران