تولید فولاد جهان از مرز یک میلیارد تن گذشت

بر اساس آمار منتشره از سوی موسسه بین‏المللی آهن و فولاد (IISI) تولید فولاد خام جهان در ۱۱ ماه اول سال ۲۰۰۵، به یک میلیارد و ۱۱ میلیون و ۶۳۳ هزار تن رسید. این میزان از تولید در مقایسه با زمان مشابه سال قبل، ۶/۱ درصد افزایش داشته است.
این رقم با توجه به رشد ۱۰ درصدی چین که نصف میزان رشد این کشور در سال‏های گذشته بوده است و رشد متوسط ۵ درصدی دیگر نقاط جهان به دست آمده است. به این ترتیب، شبکه تولیدکننده فولاد، مجبور خواهد بود ظرفیت یا توان محل دریافتی خود را برای سنگ آهن به میزان ۵۰ میلیون تن دیگر افزایش دهد وبا توجه به مصرف سنگ آهن در سال ۲۰۰۵ باید دید آیا بازار توان این افزایش را خواهد داشت. با توجه به اینکه تولید فولاد از مرز یک میلیارد تن گذشته است، ۷۵۰ میلیون تن آن از طریق تولید به هم پیوسته و ۴۰۰ میلیون تن آن از طریق کوره‏های قوسی‏های الکتریکی تولید شده باشد، فولادسازان به دنبال خرید ۲۶ میلیون تن مواد قراضه بیشتر از سال ۲۰۰۴ خواهند بود. در صورتی که بخواهیم با احتیاط بیشتری به بررسی رشد تولید فولاد در سال ۲۰۰۵ بپردازیم باید متوسط رشد چین را ۵ درصد در نظر بگیریم و رشد جهانی را نیز ۳ درصد فرض کنیم که در این صورت فولادسازان جهان ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون تن مواد قراضه بیشتر خریداری خواهند کرد. طبق آمار منتشر شده اتحادیه اروپا در سال‏های اخیر تلاش زیادی برای افزایش سطح تولید فولاد و تامین سهمی از نیازهای خود کرده و در سال ۲۰۰۵، ۱۷۱ میلیون و ۵۶۱ هزار تن فولاد خام به بازارهای مصرف عرضه کرده است.
اتحادیه اروپا بعد از چین بزرگترین تولیدکننده فولاد درجهان است. در سال گذشته اتحادیه اروپا ۱۸ درصد از کل فولاد جهان را تولید کرد. در میان کشورهای اروپایی آلمان با ۴۰ میلیون و ۹۷۸ هزار تن بیشترین تولید فولاد خام را در سال‏های گذشته داشته است.
پس از آلمان کشورهای ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و انگلستان به ترتیب ۲۶/۹۳۸، ۱۷/۸۷۰، ۱۶/۵۴۵، ۱۲/۱۳۳ میلیون تن تولید فولاد خام داشتند که فاصله سطح تولید این کشورها با آلمان بسیار زیاد بوده است.
در مقابل مجارستان و لوکزامبورگ بیشترین میزان کاهش تولید فولاد را داشتند. میزان تولید فولاد خام این دو کشور به ترتیب ۱/۷ و ۲/۵ میلیون تن بوده است.
اتحادیه اروپا سال گذشته به منظور افزایش قیمت فولاد خام درجهان، تولیدات فولاد خود را کاهش داد اما این کاهش تولید نه تنها کارساز نبود، بلکه قیمت فولاد همچنان به افت خود ادامه داد که لطمه بسیاری به دلیل بالا بودن هزینه مواد اولیه نیروی کار و عوامل تولید به این کشورها وارد کرد. در کشورهای مشترک‏المنافع میزان تولید فولاد به ۱۰۲ میلیون و ۳۱۱ هزار تن رسید که روسیه بالاترین حجم تولید را با ۵۹ میلیون و ۶۲۸ هزار تن به خود اختصاص داد. بعد از روسیه، اوکراین با ۳۵ میلیون و ۲۰۱ هزار تن بیشترین میزان تولید در منطقه را داشته است.
محصولات فولادی روسیه، اوکراین و قزاقستان در حال حاضر بازار ایران را تهدید می‏کنند. این کشورها به دلیل ارزان بودن قیمت فولاد، تحویل سریع و اعتبارات ویژه همراه با محصول توانسته‏اند بازارهای خوبی به دست آورند و بازار داخلی محصولات فولادی ما را مختل سازند. از دیگر علل عمده می‏توان به هماهنگ نبودن استراتژی تولید و استراتژی فروش محصولات در بازارهای جهانی، عدم انعطاف‏پذیری استراتژی در صنعت فولاد ایران به دلیل محدودیت‏ها و موانع موجود در بخش دولتی که عرصه را به صنعت فولاد ما تنگ کرده است، اشاره کرد.
تولید فولاد در آمریکای شمالی به ۱۱۵ میلیون و ۷۲۶ هزار تن رسید. ایالات متحده آمریکا ۸۵ میلیون و ۳۵۰ هزار تن، مکزیک ۱۴ میلیون و ۸۴۱ هزار تن و کانادا ۱۴ میلیون و ۲۸۲ هزار تن تولید فولاد خام داشتند. میزان کاهش تولید در این منطقه، ۵/۳ درصد بوده است. میزان عرضه و تقاضا در منطقه آمریکا در مقایسه با اروپا از وضعیت بهتری برخوردار بوده است و پیش‏بینی می‏شود که در سال ۲۰۰۶ وضعیت بازار در این منطقه بهبود یابد. در آمریکای جنوبی ۴۱ میلیون و ۴۸۲ هزار تن محصول فولادی خام ملی در ۱۱ ماه اول سال ۲۰۰۵ تولید شد. بالاترین حجم تولید به برزیل اختصاص یافت.
در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه ۱۳ میلیون و ۳۹۸ هزار تن فولاد خام تولید شد که سهم ایران از این میزان، ۸/۶ میلیون تن، عربستان سعودی ۳/۸ میلیون تن و قطر ۹۸۱ هزار تن بوده است. در قاره آسیا درمجموع ۵۱۶/۹ میلیون تن فولاد خام تولید شد که ۵۲ درصد از سهم تولید فولاد خام جهان را شامل می‏شود. در این قاره چین با ۳۱۷ میلیون و ۶۵۳ هزار تن بالاترین میزان تولید فولاد در قاره آسیا را به خود اختصاص داد. این کشور در مقایسه با سال قبل، ۲۵/۵ درصد افزایش تولید داشت.
آمارها نشان می‏دهد که سطح سودآوری کارخانه‏های چینی نسبت به سال گذشته، ۹/۴ درصد افزایش و نسبت به شش ماه دوم سال ۲۰۰۵ کاهش نشان می‏دهد. کاهش قیمت‏ها در بازار داخلی چین موجب ضرر و زیان صنعت فولاد این کشور و متعاقب آن سرمایه‏گذاران این صنعت شده است. اگر قیمت مواد اولیه به خصوص سنگ آهن ثابت بماند وضعیت بازار در فصل اول سال ۲۰۰۶ در مقایسه با فصل چهارم سال ۲۰۰۵ تغییر آنچنانی نخواهد کرد. اما پیش‏بینی می‏شود که قیمت سنگ‏آهن بالغ بر ۲۰ درصد کاهش یابد. همچنین قیمت قراضه نیز رو به کاهش است. کرایه‏های حمل نیز با توجه به کاهش قیمت نفت و افزایش تعداد کشتی‏ها رو به کاهش هستند بنابراین مطمئنا برای فصل اول سال ۲۰۰۶، قیمت‏ها افزایش خواهد داشت.
پس از چین، کشور ژاپن با ۱۰۳/۳ میلیون تن، کره با تولید ۴۳/۶ میلیون تن، هند با تولید ۳۴/۵۵ میلیون تن و تایوان با تولید ۱۷/۷ میلیون تن در مکان‏های بعدی قرار گرفته‏اند.
در قاره اقیانوسیه ۷/۹۸ میلیون تن فولاد خام تولید شده که استرالیا ۷/۲ میلیون تن و نیوزیلند ۷۸۰ هزار تن فولاد خام تولید کردند.
افزایش تولید جهانی فولاد در سال ۲۰۰۵ نیز مانند سال ۲۰۰۴، مدیون چین است. درواقع بدون محاسبه تولید فولاد چین در جریان ۱۱ ماه نخست سال ۲۰۰۵، تولید جهانی فولاد خام ۶۹۴ میلیون تن بود که نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۰۴، ۰/۹ درصد کاهش نشان می‏دهد. در حالی که در ۱۱ ماه نخست سال جاری تولید فولاد خام چین ۳۱۷ میلیون و ۷۰۰ هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، ۲۵/۵ درصد افزایش یافته است. بعد از چین، ژاپن، ایالات متحده آمریکا، روسیه و کره جنوبی به ترتیب رتبه‏های اول تا پنجم تولید فولاد خام را به خود اختصاص دادند.
وضعیت تولید و صادرات فولاد در ایران
تحقق اهداف برنامه چهارم توسعه در صنعت فولاد مستلزم تامین مواد اولیه این محصول معدنی است. سنگ‏آهن و قراضه ازجمله پیش‏نیازهای تحقق اهداف در صنعت فولاد است و به رغم اینکه در کشورمان به لحاظ تامین انرژی محدودیتی وجود ندارد، اما انتقال انرژی به محل کارخانه‏های فولادی معضلی است که باید حل شود.
با وجود اینکه میزان تولید فولاد در برنامه سوم توسعه، ۷/۱۴ میلیون تن پیش‏بینی شده بود، اما این رقم در پایان برنامه به ۸/۷ میلیون تن رسید و مابقی نیاز کشور به این کالای معدنی با وارداتی در حدود ۱/۸ میلیون تن فولاد تامین شد.ایران به دلیل قرار داشتن در مسیر توسعه یکی از پرمصرف‏کننده‏ترین کشورها در زمینه مصنوعات فولادی است. مصرف سرانه ۲۳۰ کیلوگرمی فولاد در ایران نشان می‏دهد هنوز پتانسیل توسعه این صنعت در کشور وجود دارد.
یکی دیگر از معضلات صنعت فولاد، تامین قراضه می‏باشد که باید با اصلاح قوانین گمرکی از خروج قراضه از کشور جلوگیری شود زیرا استفاده از قراضه به جای سنگ آهن در تولید فولاد بیش از ۶۰ درصد صرفه‏جویی انرژی دربردارد و همچنین مدت ذوب قراضه کمتر است.
میزان صادرات فولاد از نظر وزنی طی شش ماه نخست سال جاری از رشد ۱۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، برخوردار بوده است. در شش ماه نخست امسال ۴ میلیون و ۷۶۴ هزار تن فولاد و ۴ میلیون و ۹۰۴ هزار تن انواع مصنوعات فولادی در کشور تولید شده که میزان تولید فولاد خام از افزایش ۹ درصدی و تولید محصولات فولادی از افزایش ۱۱ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، برخوردار است.
میزان صادرات فولاد در شش ماه نخست امسال یک میلیون و ۷۲ هزار تن به ارزش ۴۵۹ میلیون دلار بوده است. این مقدار نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی ۱۳ درصد و از نظر ارزشی ۱۹ درصد رشد داشته است. افزایش ظرفیت فولاد خام کارخانه‏های تولیدکننده فولاد عامل اصلی این افزایش صادرات است که این افزایش ظرفیت در کارخانه ذوب‏آهن اصفهان ۲/۲ میلیون تن، فولاد صبا ۷۵۰ هزار تن، فولاد مبارکه ۴/۲ میلیون تن، فولاد خوزستان ۲/۶ میلیون تن و فولاد آلیاژی ۲۰۰ هزار تن بوده است.
به طور کلی ظرفیت تولید فولاد خام در کشور در شش ماه نخست امسال حدود ۱۱ میلیون تن افزایش یافته است. افزایش ظرفیت تولید فولاد خوزستان تا سقف ۲/۴ میلیون تن در سال با سرمایه‏گذاری ۷۵ میلیون دلار و ۵۰۰ میلیارد ریال، فاز دوم توسعه فولاد مبارکه با هدف افزایش ظرفیت تولید تا سقف ۴/۲ میلیون تن در سال و طرح بازسازی و نوسازی واحد ذوب گروه ملی صنعتی فولاد با هدف افزایش ظرفیت تولید تا ۴۷۰ هزار تن در سال ازجمله طرح‏های قابل بهره‏برداری در سال جاری است.
برآوردهای انجام شده نشان می‏دهد که از اواخر سال ۱۳۸۸ به بعد سالانه ۲۵ میلیون تن فولاد در کلیه بخش‏ها مصرف می‏شود که البته سهم ۲۰ درصدی صادرات نیز در این رقم در نظر گرفته شده است. بنا به اهمیت تولید فولادهای آلیاژی و استفاده آن در صنایع خاص، تولید سالانه ۴۰۰ هزار تن فولاد آلیاژی در طرح جامع فولاد در نظر گرفته شده است. همچنین تولید فولاد میکروآلیاژی نیز با توجه به استحکام مکانیکی مناسب و ارزش افزوده بالایی که هم برای مصرف‏کننده و هم برای تولیدکننده دارد، نگاه ویژه‏ای را به خود جذب کرده است.
استفاده از این نوع فولادها هم اکنون در کشورهای صنعتی رشد صعودی دارد و صنایع خودرو از مهمترین مصرف‏کنندگان این نوع فولادها به شمار می‏روند. داشتن ۳۰ درصد وزن کمتر نسبت به سایر فولادها از خصوصیات ویژه این فولادها می‏باشد. به تازگی در کشور ما نیز برای اولین بار فولادهای میکروآلیاژی در مجتمع فولاد مبارکه تولید شده است.
یکی از نکات قابل توجه و در نظر گرفته شده در طرح جامع فولاد آن است که دولت درصدد است تا پایان برنامه چهارم توسعه فقط تا مرحله تولید شمش فعالیت داشته باشد و از آن به بعد که عموما شامل نورد و فرایندهای بعد از آن می‏شود توسط بخش خصوصی انجام شود.
در زمینه تولید فولاد دریایی امکان حضور بخش خصوصی قابل بررسی است. به گفته کارشناسان در صورتی که نیاز کشور به این نوع از فولادها بیش از ۲۰۰ هزار تن در سال باشد بخش خصوصی خواهد توانست برای تولید فولاد دریایی سرمایه‏گذاری کند.
بازار داخلی ما حدود ۱۳ میلیون تن فولاد مصرف سالانه دارد. در حالی که میزان عرضه فولاد در کشور ما امسال ۹/۵ میلیون تن خواهد بود. در چنین بازاری که میزان تقاضا نسبت به عرضه حدود ۳۵ درصد بالاتر است از دست دادن سهم بازار غیرمنطقی به نظر می‏رسد و باید در مورد آن اندیشید.
پس از تامین نیاز داخل و نجات آن از بازارهای خارجی باید به فکر صادرات بود. ایران در منطقه‏ای قرار دارد که به دلیل شرایط خاص تقاضا برای مصرف فولاد در آن بسیار است به طوری که در سال ۲۰۰۵، میزان مصرف در این منطقه ۲۹ میلیون تن برآورد شده است. این رقم در سال ۲۰۰۴، ۲۸ تن بوده است و در سال ۲۰۰۶ به ۳۱ میلیون تن خواهد رسید. صنعت فولاد ما به لحاظ ظرفیت توان فنی و تکنولوژیکی به سطح بالایی رسیده است و از نظر قیمت و کیفیت قابلیت رقابت با محصولات خارجی را دارد.
تقاضا برای فولاد در جهان روند صعودی دارد
موسسه بین‏المللی آهن و فولاد در گزارشی میزان تقاضای ظاهری فولاد در جهان را تا پایان سال ۲۰۰۶ پیش‏بینی کرد.
در این گزارش اعلام شد: میزان تقاضای ظاهری محصولات فولاد نهایی تا پایان سال ۲۰۰۶ روند صعودی خواهد داشت.
براساس آخرین پیش‏بینی موسسه بین‏المللی آهن و فولاد رشد فزاینده در زمینه تقاضای فولاد خوب ارزیابی شده است و تقاضای ظاهری فولاد براساس پیش‏بینی این موسسه تا پایان سال ۲۰۰۶، به یک میلیارد و چهل میلیون الی یک میلیارد و ۵۳ میلیون تن خواهد رسید. حال آن که مصرف فولاد در سال ۲۰۰۴ از ۹۷۲ میلیون تن فراتر نرفت.
میزان رشد طی این دوره ۲ ساله بین ۴ الی ۵ درصد می‏باشد. بالاترین میزان رشد به کشور چین اختصاص دارد که نشانگر ۱۰ درصد افزایش تقاضا در سال ۲۰۰۴ بوده و نیز تا سال آینده به ۷ الی ۱۰ درصد خواهد رسید.
در سایر نقاط جهان، تقاضای ظاهری فولاد تا پایان سال ۲۰۰۵، با میزان تقاضای سال ۲۰۰۴، یکسان خواهد بود. موجودی قابل توجه انبارهای فولاد که در سال قبل یعنی سال ۲۰۰۴ به حد اشباع رسیده بود امسال در حال تخلیه شدن است.
براساس پیش‏بینی IISI در سال ۲۰۰۶، تقاضای ظاهری فولاد بین ۲۰ تا ۲۴ میلیون تن در سایر نقاط جهان و بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تن در چین افزایش خواهد یافت.
پیش‏بینی‏ها در زمینه تقاضای فولاد در سال ۲۰۰۶، نشانگر برخی از بی‏ثباتی‏ها در چشم‏انداز بهبود اوضاع اقتصادی است که به گونه‏ای نامساعد تحت تاثیر افزایش شدید قیمت نفت و انرژی قرار گرفته است، اما این پیش‏بینی‏ها موید روند صعودی مصرف فولاد در سال‏های اخیر همچون رشد عادی اقتصادی و نیز سریع‏ترین میزان رشد اقتصادی که در کشورهایی با بالاترین تولید ناخالص داخلی نظیر چین و هند رخ می‏دهد می‏باشد. هزینه مواد اولیه و انرژی همچنان نشانگر چالش‏های عمده‏ای برای صنعت جهانی فولاد است.

الهام دریابر

منبع : مجله گسترش صنعت