فقیه مولف

● نگاهی به آثار منتشر شده نعمت الله صالحی نجف آبادی
در جامعه ای كه متفكران آن چه در گروه علمای دین و چه در گروه روشنفكران، عادت به نوشتن ندارند و اكثر آثار برجای مانده از آنها مجموعه سخنرانی ها و یا مصاحبه و گفت وگوی آنها است، مرحوم صالحی نجف آبادی از معدود افرادی بود كه دست به قلم داشت و دیدگاه ها و نظرات خود را به نگارش درآورده بود. درباره این مسئله اگرچه محدودیت سخنرانی و كلاس درس برای ایشان بی تاثیر نبود اما در میان علمای دین حتی بزرگوارانی كه محدودیتی هم ندارند، عموماً عادت به نوشتن ندارند و نوشتن كتاب را ضروری نمی دانند. به هر حال كتاب نوشتن مرحوم صالحی نجف آبادی بر اثر هر انگیزه ای كه بوده باشد امری مبارك بود و اكنون مخاطبان بسیاری می توانند با آرا و نظرات ایشان ارتباط برقرار كنند.
امروزه مجموعاً یازده كتاب از مرحوم صالحی نجف آبادی در بازار موجود است كه هفت كتاب را انتشارات امید فردا، سه كتاب را انتشارات كویر و یك كتاب را نشر نی به چاپ رسانده است.
كتاب هایی كه انتشارات امید فردا به چاپ رسانده عبارتنداز:
«پژوهشی جدید در چند مبحث فقهی» این كتاب در سال ۷۸ برای نخستین بار به چاپ و تا سال ۸۱ به چاپ دوم رسید. كتاب مجموعه ای از نظرات جدید فقهی مولف در برخی از مسائل و مشكلات جامعه است كه البته مهمترین بحث آن درباره طهارت و نجاست است و اینكه آیا براساس فقه و شریعت شیعه، كافر در ردیف امور نجس قرار می گیرد یا خیر، مرحوم صالحی نجف آبادی در این كتاب با استدلال های فقهی ادعا می كند آیه «انما المشركون نجس» تفسیرها و تحلیل های متفاوتی دارد كه در فقه شیعه موجود است. در مجموع مرحوم نجف آبادی معتقد بود كه یك فرد می تواند در اعمال و رفتار نجس باشد اما این نجاست به جسم او باز نمی گردد و بحث تماس با كافر و مشرك و نجس شدن بحثی منتفی است.گرچه نظریه او منتقدان فراوانی دارد.
«ولایت فقیه حكومت صالحان» این كتاب برای نخستین بار در سال ۷۸ به چاپ رسیده و در سال ۸۲ به چاپ دوم رسید. او در این كتاب ۳۰۵ صفحه ای در سه بخش به مباحث مربوط به ولایت فقیه می پردازد. بخش اول ماهیت ولایت فقیه، بخش دوم دلیل های ولایت فقیه و بخش سوم، حدود ولایت فقیه است وی با شرح و بسط مسئله ولایت از زمان امام علی علیه السلام تاكنون علاوه بر روند تاریخی ماجرا به شرح تعریف هایی متفاوت از مفهوم ولایت فقیه در تشیع و نظرات بزرگانی چون بوعلی سینا، امام خمینی و شهید مطهری می پردازد و این مسئله اساسی در بحث ولایت فقیه را مورد مداقه بسیار قرار می دهد كه رابطه رای مردم با ولایت فقیه چگونه است.
«مجموعه مقالات حقوقی، تاریخی و اجتماعی» كتاب دیگری است كه آن هم در سال ۷۸ برای نخستین بار چاپ و در سال ۸۲ تجدید چاپ شده است و در برگیرنده مجموعه ای از مقالات مرحوم صالحی نجف آبادی در سال های چهل و یكی دو مقاله پس از پیروزی انقلاب است. در یكی از مقالات مندرج در كتاب كه در اردیبهشت ۴۴ تحت عنوان «آیا اسلام دین خون و شمشیر است؟» به چاپ رسیده، آمده است: «روح و حقیقت نهضت اسلامی این است كه از راه بشردوستی و نوع پروری با كمال متانت با منطق عقل و حكمت و پند و اندرز جهان انسانیت را به عقاید صحیح و فضایل اخلاقی و اعمال نیكو و شایسته دعوت كند.»
«عصای موسی یا نقدی بر نقدها» این كتاب در سال ۸۰ برای نخستین بار چاپ شد و در سال ۸۲ به چاپ دوم رسید، پاسخ های فقهی مرحوم به منتقدان آرای خود بود، منتقدانی چون آیت الله رفیعی قزوینی، استاد علامه طباطبایی، آیت الله صافی گلپایگانی. این انتقادها كه پس از انتشار كتاب شهید جاوید به مرحوم صالحی نجف آبادی صورت گرفته بود فضای بسیار تندی را در محافل فكری شیعه به وجود آورد كه كتاب در پی پاسخگویی به آنها و دفاع از نظرات مطرح شده مولف است.
«جمال انسانیت یا تفسیر سوره یوسف» این كتاب نیز از جمله آثاری است كه در سال ۷۸ به چاپ اول رسیده و در سال ۸۲ تجدید چاپ شده است و تنها اثر از مرحوم صالحی است كه در مقام تفسیر قرآن به چاپ رسیده و رنگ و بویی عرفانی دارد. اگرچه وی در تفسیر سوره یوسف نیز از مسائل اجتماعی چشم پوشی نكرده و در هر جایی كه امكان طرح نكته ای اجتماعی و سیاسی وجود داشته از ذكر آن دریغ نكرده است. كتاب در ۲۹۸ صفحه به چاپ رسیده است.
«قضاوت زن در فقه اسلامی همراه با چند مقاله دیگر» ششمین كتاب از صالحی نجف آبادی است كه انتشارات امید فردا آن را به چاپ رسانده است.
چاپ نخست آن در سال ۸۴ بوده است. مولف پس از ذكر مقدماتی بسیار و با تشریح ادله و استدلال در صفحه ۴۷ كتاب به عنوان نتیجه بحث می نویسد: «چون هیچ گونه دلیل قابل قبولی بر ممنوعیت قضاوت برای بانوان وجود ندارد به حكم اصاله الجواز كه در همه كارها جاری است، باید گفت بانوانی كه شرایط قضا را بیش از مردان یا مساوی با آنان دارند، می توانند متصدی منصب قضا شوند و حكمی كه صادر می كنند مشروع و لازم الاجرا خواهد بود.»
درباره كتاب «شهید جاوید» كه هفتمین كتاب چاپ شده از آثار مرحوم صالحی نجف آبادی توسط انتشارات امید فردا است تاكنون صدها مقاله و نقد و معرفی نوشته شده است. آن اندازه كه خواننده این مقاله را از تكرار آنها بی نیاز می كند. درباره آن همین اندازه كافی است كه بگوییم نخستین بار این كتاب در سال ۵۰ و درباره قیام امام حسین علیه السلام منتشر شد كه در زمان خود واكنش های بسیاری را برانگیخت و بی شك یكی از مشهورترین و پرخواننده ترین كتب شیعی در پنجاه سال اخیر است.
مولف در مقدمه كتاب كه در پنجم شهریور سال ۵۰ نوشته است یادآوری می كند كه در كتاب شهید جاوید قصد داشته است قیام امام حسین را با تكیه بر نظرات فقیهان بزرگ شیعی هم چون شیخ مفید و سید مرتضی و شیخ طوسی مورد بررسی قرار دهد و از دریچه چشم یك محقق وارد بحث تاریخی شود و حادثه عاشورا را تجزیه و تحلیل كند. او همچنین می نویسد «اگر بحث جنبه تحقیق تاریخی داشته باشد و این جنبش عظیم از نظر تاریخ تجزیه و تحلیل شود فایده آن عمومی تر خواهد بود و مردم غیرشیعه نیز به مطالعه آن رغبت خواهند كرد.»این كتاب در زمان خود چنان واكنش هایی را در بر داشت كه مرحوم شریعتی كتاب حسین وارث آدم و مرحوم مطهری كتاب حماسه حسینی را در مقابله با دیدگاه مطرح شده در كتاب، ارائه كردند. و این دو كتاب جدای از صدها كتاب و مقاله و فتوا و سخنرانی ای بود كه علیه «شهید جاوید» ارائه شد. صالحی نجف آبادی در پاسخ به كتاب حماسه حسینی مرحوم مطهری كتابی را تالیف كرد به نام «نگاهی به حماسه حسینی» كه در زمان وزارت ارشاد آقای خاتمی در سال های هفتاد در چاپخانه توقیف شده و اجازه نشر پیدا نكرد. تا آنكه در سال ،۷۹ انتشارات كویر كتاب مذكور را منتشر كرد. كتاب در همان سال به چاپ دوم و در سال ۸۴ به چاپ سوم رسید. مولف كتاب را به خود شهید مطهری تقدیم كرده است و در مقدمه كتاب جمله هایی را از امام خمینی ذكر می كند كه بر لزوم نقد تاكید داشته اند از جمله آنكه ایشان در سال ۶۶ در نامه ای به رئیس جمهور وقت می نویسند: «.... نباید ماها گمان كنیم كه هر چه می گوییم و می كنیم كسی را حق اشكال نیست. اشكال بلكه تخطئه یك هدیه الهی برای رشد انسان ها است....» مرحوم صالحی نجف آبادی آنگاه در متنی۴۶۰ صفحه ای به نقد بخش بخش كتاب حماسه حسینی می پردازد و به شهید مطهری درباره ایرادات وارد شده بر «شهید جاوید» پاسخ می دهد.
«حدیث های خیالی در مجمع البیان» عنوان دومین كتابی است كه انتشارات كویر از مرحوم صالحی نجف آبادی در سال ۸۲ به چاپ اول و دوم و در سال ۸۴ به چاپ سوم رسانده است. كتابی كه مولف آن را به همسر دلسوز و بزرگوارش تقدیم كرده و در این كتاب ۴۳۲ صفحه ای به موارد بسیاری از حدیث های جعلی اشاره كرده است كه از فرط تكرار در متون ادعیه عامه مردم آنها را باور كرده اند. این كتاب همچنین در بردارنده حدیث های جعلی تفسیر آیات مربوط به جهاد و نیز نزول قرآن است. «غلو در آمدی بر افكار و عقاید غالیان در دین» جدیدترین اثر منتشر شده از سوی مرحوم صالحی نجف آبادی است كه در سال ۸۴ از سوی كویر به چاپ اول و دوم رسیده است. او در این كتاب ۱۸۴ صفحه ای به شرح جریان فكری انحرافی غلاه در تاریخ تفكر شیعی می پردازد و اثرات مخرب آنها را مورد بررسی دقیق قرار می دهد.
«جهاد در اسلام» این كتاب نیز یازدهمین اثر منتشر شده از سوی مرحوم صالحی نجف آبادی است كه توسط نشر نی در سال ۸۲ برای نخستین بار به چاپ رسید و بسیاری از نظرات رایج فقهی درباره ضرورت جهاد را مورد كنكاش و بازخوانی قرار می دهد و مولف معتقد است كه كتاب را برای آن نوشته تا ثابت كند به استناد قرآن و سیره پیامبر(ص) جهاد برای دفع شر دشمن مهاجم تشریع شده است، نه برای تحمیل دین بر كفار. و چنان كه در مقدمه مطلب آورده است نخستین بار انگیزه نوشتن كتاب زمانی برای او ایجاد شد كه در جبهه های نبرد ایران و عراق حضور یافت و صحنه های تلخی از مجروحان و شهدا را مشاهده كرد. روحش شاد.

مژگان ایلانلو

منبع : روزنامه شرق