خاورمیانه رو به هسته یی شدن است

دو سال پیش رهبران عربستان سعودی به نمایندگان آژانس بین المللی انرژی اتمی گفتند نمی توانند روزی را پیش بینی کنند که عربستان بخواهد در پی دستیابی به انرژی هسته یی برآید. اما این روزها نه تنها عربستان بلکه سایر کشورهای عرب خاورمیانه نیز همگی خواهان دستیابی به انرژی هسته یی هستند.
این در حالی است که ترکیه نیز در حال آماده شدن برای ساخت اولین نیروگاه هسته یی خود است و حتی مصر نیز اعلام کرده که قصد دارد نیروگاهی در سواحل مدیترانه بسازد. در همگی این موارد کشورهای مذکور برای دریافت کمک برای عملی کردن طرح های خود به آژانس بین المللی انرژی اتمی متوسل شده اند.
هر چند که تمایل جهانی به استفاده از انرژی هسته یی در حال گسترش است ولی آنچه تا حدودی عجیب به نظر می رسد تمایل شدید کشورهای خاورمیانه برای هسته یی شدن است. چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟
● تغییر معادلات یا سرمایه گذاری
آن طور که «ملک عبدالله» پادشاه اردن به روزنامه اسرائیلی هاآرتص گفته است علت تمایل شدید کشورهای منطقه برای هسته یی شدن این است که اوضاع منطقه تغییر کرده است. کشورهای منطقه می گویند که تنها خواهان استفاده از انرژی هسته یی هستند ولی تعدادی از تحلیلگران مسائل بین المللی بر این باورند که کشورهای منطقه تحت تاثیر تبلیغات منفی امریکا مبنی بر تهدیدآمیز بودن برنامه اتمی ایران به سوی هسته یی شدن گام برمی دارند.
در همین حال تعدادی از تحلیلگران می گویند دلیلی وجود ندارد که کشورهای منطقه خلیج فارس که نیمی از ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارند بخواهند هزینه های هسته یی شدن و الزاماتی که در پی دارد را تقبل کنند. در مقابل این اظهارات اعراب می گویند که آنها باید برای آینده و روزی که چاه های نفت منطقه خشکیده شود سرمایه گذاری کنند.
● دشمنی به نام اسرائیل
هر چند که برخی تحلیلگران سعی می کنند تلاش اعراب برای هسته یی شدن را به پرونده فعالیت های هسته یی صلح آمیز ایران پیوند بزنند ولی واقعیت این است که خاورمیانه پیش از دستیابی تهران به دانش هسته یی نیز شاهد مسابقه تسلیحاتی هسته یی بوده است. هنگامی که اسرائیل در چند دهه پیش اولین بمب هسته یی خود را به دست آورد، چند کشور منطقه در مسیر هسته یی شدن گام برداشتند.
«آونر کوهن» نویسنده کتاب اسرائیل و بمب در این خصوص می گوید؛ چند دهه قبل این تلاش اسرائیل برای هسته یی شدن بود که سبب شد برخی از کشورها در این مسیر گام بردارند و این مساله باعث شد که سران اسرائیل به علت نگرانی از واکنش سایر کشورهای منطقه خیلی محتاطانه در مورد آن اقدام کنند. مصر اولین کشوری بود که به این مساله واکنش نشان داد. در سال ۱۹۶۰ بعد از افشا شدن تلاش مخفیانه اسرائیل برای ساخت رآکتور هسته یی، قاهره تهدید به دستیابی به تسلیحات هسته یی و ساخت رآکتور اتمی کرد که نهایتاً بعد از سال ها مواجهه با موانع فنی و سیاسی به برنامه هسته یی خود خاتمه داد.
● رآکتوری که بمباران شد
بعد از مصر، عراق دومین کشور منطقه بود که سعی کرد به تسلیحات هسته یی دست یابد اما این تلاش توسط اسرائیل ناکام ماند. در ژوئن ۱۹۸۱ و تنها چند روز قبل از اینکه دانشمندان و مهندسین عراقی اقدام به نصب تاسیسات مربوطه کنند هواپیماهای اسرائیلی به نیروگاه هسته یی عراق حمله کردند.
در جریان این حمله شانزده جت شامل بمب افکن های ۱۵-F و جنگنده های ۱۶-F نیروی هوایی اسرائیل در زیر خط رادار و در موازات صحرا پرواز کردند و در ساعت ۳۵/۵ دقیقه بعدازظهر همانطور که گرمای سوزان و طاقت فرسای ماه ژوئن در حال فروکش کردن بود آنها به اهداف خود در جنوب بغداد رسیدند. در آن لحظه پدافند هوایی عراق متوجه حمله غافلگیرانه شد ولی دیگر خیلی دیر شده بود. در کمتر از ۹۰ ثانیه جنگنده های اسرائیلی تمامی تاسیسات هسته یی عراق را نابود کردند و به سرعت راه بازگشت به سوی اسرائیل را در پیش گرفتند.
حمله نیروی هوایی اسرائیل به تاسیسات هسته یی عراق در سال ۱۹۸۱ میلادی آتش مناقشات دیپلماتیک علیه تل آویو را شعله ور کرد و حتی امریکا، اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد آن عملیات را به شدت محکوم کردند.
● همکاری با روسیه و آژانس
در حال حاضر کشورهای بحرین، مصر، اردن، کویت، عمان، قطر، سوریه، ترکیه، یمن و در راس آنها عربستان برای دستیابی به انرژی هسته یی اعلام آمادگی کرده اند. عربستان چندی پیش «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه را به این کشور دعوت کرد تا گفت وگوهایی در این خصوص با رهبر کرملین انجام دهد.
پوتین نیز که اولین رئیس جمهور روسیه بود که به این کشور بیابانی سفر می کرد پیشنهادات متنوعی در این خصوص به سران عربستان داد. در فوریه همین سال نیز شورای همکاری خلیج فارس و آژانس بین المللی انرژی اتمی به توافقی برای همکاری با یکدیگر دست یافتند. عبدالرحمن العطیه، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس در ماه مارس به خبرنگاران گفت که آژانس بین المللی انرژی اتمی کمک های فنی به اعراب می دهد و شورای همکاری خلیج فارس به طور همزمان قصد دارد برای سرعت بخشیدن به فعالیت های هسته یی خود شرکت های مشاوره یی در این زمینه را استخدام کند.
در حال حاضر مقامات سعودی مرتباً به مقر اصلی آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین سفر می کنند و در همین حال مقامات آژانس نیز به این کشور سفر می کنند. محمد البرادعی مدیرکل آژانس در سفری که اخیراً به ریاض داشت گفته این حق طبیعی عربستان سعودی است. در حال حاضر تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس به جز عراق برای دستیابی به انرژی هسته یی ابراز علاقه مندی می کنند. اما به جز کشورهای عرب منطقه ترکیه نیز برنامه هایی برای ورود به این عرصه دارد.
در چنین احوالی ظاهراً حمله تبلیغاتی به برنامه هسته یی صلح آمیز ایران لایه پنهانی دارد. به نظر می رسد این حمله انتقال مسابقه تسلیحات هسته یی از غرب به منطقه خاورمیانه را نیز تعقیب می کند. در این هنگامه غریب جمهوری اسلامی هدف حمله و هجوم تبلیغاتی قرار گرفته تا برنامه های سایر کشورهای منطقه تحت الشعاع تبلیغات علیه ایران قرار گیرد.

محمدصادق امینی

منبع : روزنامه اعتماد