راهبرد نان در برابر رآکتور

به باور بسیاری از تحلیلگران مسائل بین الملل، تجهیز کره شمالی به سلاح های هسته یی به معنای سیاست حصارکشی همه جانبه بود که این کشور به جهت مصونیت از تهدیدات رو به تصاعد امریکا و متحدان آن سیاست دفاعی خود را به آن مسلح کرده بود.
کره شمالی برنامه هسته یی خود را که مستظهر به حمایت دانشجویان این کشور و مساعدت شوروی بود، در بستر جنگ سرد آغاز کرد و در دهه۱۹۶۰در شهر یونگ بیون صورت عملیاتی به آن داد. اما این سیاست بعد از دو دهه سمت و سوی نظامی گرفت و بعد از اینکه این کشور به سال۱۹۹۲ به پیمان منع گسترش سلاح های هسته یی پیوست، روند تصاعدی به خود گرفت. توجه به این نکته که تجهیز کره شمالی به فعالیت های هسته یی می توانست موجد خطر برای امریکا و شبه جزیره باشد، اتخاذ یک مانور مشترک میان امریکا و کره جنوبی در نیل به بازدارندگی ضرورتی استراتژیک تلقی شد. به موازت اجرای این استراتژی، کره شمالی تهدید به خروج از پیمان ان پی تی کرد. لذا از آنجا که بیم آن می رفت سیاست هسته یی کره در خروج از این پیمان رویکرد تهاجمی بگیرد، این فعالیت با مساعی و دخالت کارتر در فرآیند توافق ژنو به سال۱۹۹۴ به تعویق گرایید. توافق ژنو موجب تعطیلی مراکز هسته یی و انصراف پیونگ یانگ از تکمیل تاسیسات اتمی شد.
اما سیاست هسته یی کره با قدرت گرفتن بوش دستخوش دگرگونی شد و از تعامل به سوی افزایش فشار یک جانبه و چندجانبه تغییر یافت و نام کره شمالی دگر بار در فهرست محور شرارت دستگاه نئوکان ها قرار گرفت. ریشه های توجه امریکا به سیاست تسلیحاتی کره شمالی در بعد از حوادث تروریستی ۱۱سپتامبر، به متمم الحاقی توافق ژنو باز می گردد که در فرآیند آن امریکا یک تضمین امنیتی منفی را به کره شمالی داده بود که هرگونه حمله اتمی امریکا به کره را سلب می کرد. به موازت قرار گرفتن کره شمالی در محور شرارت، پیونگ یانگ با هدف تجهیز به سلاح های هسته یی، فعالیت های هسته یی خود را از سر گرفت و ضمن خروج بازرسان آژانس بین المللی از کشور خود اعلام کرد که از پیمان ان پی تی خارج شده است. چنین روندی فصل جدیدی از منازعه در روابط دیپلماتیک را برای این کشور و امریکا آغاز کرد.
آن سوتر چین و کره جنوبی که تشدید این منازعات رو به گسترش را به سود خود نمی دیدند، با همراهی ژاپن و روسیه راه حل دیپلماسی را در محور مذاکرات شش جانبه به میان کشیدند. فرآیند این مذاکرات در سپتامبر ۲۰۰۵ به حصول توافق انجامید، اما به علت تفسیر موسع و متفاوت طرفین از مفاد توافق، نتوانست راه حلی را برای مساله هسته یی کره عرضه کند، لذا روند مذاکرات شش جانبه منجر به ایجاد اتهامات جدیدی علیه کره شمالی شد. اما رهبران این کشور در جولای ۲۰۰۶ آزمایش بزرگ ناوگان موشکی خود را در ژاپن به نمایش گذاشتند. این اقدام کره شمالی موجب محکومیت و تصویب قطعنامه علیه این کشور در شورای امنیت شد. با امتناع کره شمالی از پذیرش قطعنامه، این کشور در اکتبر۲۰۰۶ مبادرت به نخستین آزمایش اتمی خود کرد و به این ترتیب به عنوان نهمین قدرت هسته یی دنیا خود را وارد باشگاه کشور های دارنده سلاح اتمی کرد.
طبیعی بود که اقدام رهبران کره به آزمایش هسته یی، در تعقیب اهدافی بوده که بنیه دفاعی اش را به رخ امریکا بکشد تا با این دستمایه بتواند خود را برای یک معامله بزرگ با امریکا آماده کند اما با این اقدام موجب بر هم خوردن موازنه قدرت در شبه جزیره شد. اولین نگرانی در این باره متوجه امریکا شد که به عنوان اصلی ترین دشمن کره شمالی به حساب می آمد. در دیگر سو دامنه این نگرانی به سوی متحدان امریکا و گروه شش جانبه گسترش یافت و حتی اینگونه تعبیر شد که برنامه هسته یی کره شمالی تهدید بالقوه یی را برای امنیت در شرق آسیا به وجود می آورد.
از تبعات هسته یی شدن کره آن بود که گزینه نظامی توسط امریکا علیه کره شمالی در حل بحران کنار رود و دیگر آنکه ضمن افزایش قیمت طلا و کاهش شاخصه ها در بازار های سهام، موجب شد که بهای نفت خام سیر نسبتاً باثبات و حتی نزولی را طی کند. خبر دومین آزمایش قریب الوقوع هسته یی از جانب مقامات کره شمالی هم موجی مضاعف از نگرانی ها را دامن زد و متضمن التهاب بیشتر و نوعی عقب گرد امریکا شد. دلیل عقب نشینی امریکا را باید خارج شدن قدرت از اردوی نئوکان های حاکم بر کاخ سفید دانست. ضمن آنکه کارنامه منفی دولت بوش در سیاست خارجی عامل مهمی برای این چرخش بود. لذا کره شمالی به جهت رکود اوضاع و اقتصاد فلج خود توقف فعالیت های اتمی را منوط به کسب امتیاز های عمده در زمینه های امنیتی، اقتصادی و انرژی از امریکا کرد.
در اولین گام کره شمالی خواستار آزاد شدن پول های مصادره و مسدود شده خود در بانک ماکائو شد که به وسیله امریکا به دست داشتن در پولشویی و معاملات جعلی متهم شده بود. سپس تامین نیاز های انرژی و اولویت های معیشتی کشور را از گروه شش گانه خواستار شد. به دنبال برآورده شدن این خواسته ها رهبران کره توافق خود را با از سرگیری مذاکرات شش جانبه اعلام و در اواخر آگوست، پرونده هسته یی این کشور با پیگیری نماینده ارشد امریکا به مصالحه نسبی و موقتی انجامید.
مسلم است که سیاست تسلیحاتی کنونی کره شمالی که از آن می توان به استراتژی نان در برابر رآکتور تعبیر کرد، قبل از هر چیز ناظر بر تعقیب و تحقق اهدافی چون لغو تحریم های این کشور ونیز گرفتن تضمین های امنیتی از امریکا است. مزید آنکه کره شمالی مصالحه گرایی هسته یی خود را فرصتی برای افزایش توان بازدارندگی و همچنین باج گیری از کشور های همسایه کرده تا منویاتش در عرصه های مختلف حاصل آید. مساله آن است که استراتژی امریکا به رغم تجهیز به همه راهکارها نتوانست بر استراتژی رهبران کره شمالی فائق آید و مصالحه هسته یی کره شمالی که در پس آن رفتار استراتژیک نهفته است، شکستی را در این بازی هسته یی متوجه امریکا ساخته است.

صلاح الدین هرسنی
کارشناس ارشد علوم سیاسی

منبع : روزنامه اعتماد