سوریه هسته ای؟ آژانس باید تعیین کند

۲۲ ژوئن هیئت آژانس بین المللی انرژی اتمی جهت بررسی اطلاعاتی در مورد حمله هوایی سپتامبر سال ۲۰۰۷ نیروی هوایی اسراییل به راکتور اتمی محرمانه سوریه که تقریبا آماده بهره برداری شده بود، به سوریه سفر خواهد کرد. به غیر از این انتظار می رود که کارشناسان آژانس در مجموع نظر خود را درباره پتانسیل هسته ای دمشق اعلام کنند.
خیلی چیزها به این سفر بستگی دارد: آیا سوریه می تواند از انزوای جامعه بین المللی رهایی یابد و یا به ایران دوم تبدیل خواهد شد؟
اتهاماتی در زمینه اینکه سوریه به طور پنهانی به برنامه نظامی هسته ای می پردازد پیش از این هم از سوی مقامات اسراییلی شنیده شده بود اما آژانس ترجیح داد که به این سخنان اعتنایی نکند. بعلاوه هیچ سندی مبنی بر اقدامات هسته ای سوریه به آژانس ارائه نشده بود. به همین خاطر حمله هوایی به مجموعه سوری "الکیبار" به اعتقاد مقامات آژانس بین المللی انرژی اتمی کاملا غیر منتظره بود. همچنین اطلاعات ارائه شده از سوی آمریکا در ماه آپریل سال جاری به دبیرخانه آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه راکتور مذکور با کمک های کره شمالی احداث شده است. به غیر از این به ادعای رسانه های گروهی آمریکا، اداره جاسوسی آمریکا سه مرکز هسته ای دیگر نیز در خاک سوریه کشف کرده است. اما هیچ سندی وجود ندارد که صحت این مطالب را تایید کند.
محمد البرادعی رییس آژانس طی مصاحبه ای با مجله اشپیگل آلمان اعلام کرد: ما اطلاعات بسیار ناچیز و دیرهنگامی را دریافت کرده ایم. حال کارشناسان باید بفهمند که این مرکزی که بمباران شده آنطور که اسراییلی های ادعا می کنند یک راکتور اتمی بوده و یا به ادعای سوری ها مرکز معمولی نظامی.
دمشق قول هر گونه مساعدتی را به مهمانان آژانس داده است بعلاوه به گفته بشار اسد رییس جمهور روسیه این کشور خود از کارشناسان آژانس بین المللی انرژی اتمی دعوت بعمل آورده که از منطقه ای که به آن حمله شده بازدید کنند. اما سه مرکزی که از سوی اداره جاسوسی آمریکا به آنها اشاره شده برای بازرسان آژانس بسته خواهد بود. رییس جمهور سوریه در این ربطه توضیح داد که توفقنامه ای که با آژانس امضا شده بازرسی از مراکزی که به ادعای رسانه های گروهی مراکز هسته ای است را در بر نخواهد داشت.
تاکنون آژانس در روابط خود با دمشق کاملا خوشبینانه عمل کرده است. بعنوان مثال چند روز به این سفر البرادعی به "العربیه" اعلام کرد که سوریه پتانسیل کافی برای ایجاد مجموعه هسته ای را در اختیار ندارد. به گفته وی آژانس سندی در دست ندارد که نشان دهد سوریه سرمایه لازم را برای اجرای برنامه هسته ای در اختیار داشته باشد و وین فکر نمی کند که سوریه سوخت هسته ای داشته باشد.
با توجه به این گفته ها می توان نتیجه گرفت که بازرسی ها در سوریه عادی تر از آنچه خواهد بود که بتواند به شایعات پیرامون برنامه هسته ای سوریه پایان دهد. مسئله اینجاست که آیا این مسئله رضایت اسراییل و آمریکا را فراهم خواهد کرد و یا خیر؟ ماه پیش واشنگتن اعلام کرد که بر بازرسی هر گونه فعالیت سوریه که بتواند با برنامه هسته ای ارتباط داشته باشد، اصرار می ورزد. بعبارت دیگر فقط بحت بازرسی محلی که مورد حمله اسراییلی ها قرار گرفته در کار نخواهد بود . اوضاع پیرامون پرونده هسته ای سوریه ممکن است فراتر از این ها رود و به مشابه ایرانی و کره شمالی خود تبدیل شود.
اما دمشق که اخیر هر کار لازمی را برای خروج از انزوای بین المللی انجام داده به این مسئله تمایل ندارد. اسد باید در ماه جولای در فرانسه در اجلاس بنیانگزاران اتحادیه حوزه دریای مدیترانه شرکت کند.
ناگفته نماند که دمشق تاکنون شرکت خود را در این اجلاس تایید نکرده مخصوصا با در نظر گرفتن این مسئله که در آن مقامات اسراییلی از جمله شیمون پرز رییس جمهور نیز حضور خواهد داشت. هرچند که نیکلا سارکوزی رییس جمهور فرانسه اعلام کرد که روسای جمهور سوریه و اسراییل پشت میز مذاکره خواهند نشست. اگر این اتفاق رخ دهد با توجه به اینکه اخیرا سوری ها از شرکت در مراسمی که در آنها اسراییلی ها حضور داشتند اجتناب ورزیده بودند، این یک حادثه بی سابقه خواهد بود. با اینکه در حال حاضر اوضاع بتدریج در حال تغییر است اما سران دو کشور تاکنون پشت یک میز قرار نگرفته بودند.
اخیرا سوریه و اسراییل اگرچه غیر مستقیم اما مذاکرات صلح را از سر گرفته اند. دور دیگر این مذاکرات قرار است در ماه جولای برگزار گردد. مذاکرات سوریه و اسراییل تنها در مراحل اولیه قرار دارد و معلوم نیست که آنها در آینده نزدیک واقعا موفقیت آمیز باشند.
با این حال بعید به نظر می رسد که بشار اسد فرصت سفر به فرانسه را از دست بدهد. انصراف به معنای بی احترامی به سارکوزی است که قلبا خواستار اتحادیه کشورهای حاشیه مدیترانه است. تخریب شروع برقراری روابط با فرانسه و اتحادیه اروپا به نفع رییس جمهور سوریه نیست. مخصوصا با توجه به مسئله پیرامون برنامه هسته ای سوریه. و اگر چه فعلا احتمال آن ناچیز است که این مسئله مقیاسی مانند مسئله هسته ای ایران به خود گیرد اما می توانند باعث سلب آسایش سوریه در روابط خارجی شده و همچنین بر مذاکرات دشوار آنها با اسراییلی ها هم تاثیر گذارد.

ماریا آپاکووا

منبع : خبرگزاری نووستی روسیه