خواب نوشین در کمین رانندگان صبحگاهی

واژگونی یک اتوبوس مسافربری در آزاد راه کرج- تهران ۲۱مجروح بر جای گذاشت.
این حادثه در ساعت ۴ و ۳۷دقیقه صبح و به دلیل خستگی و خواب آلودگی راننده رخ داد. چند ماه پیش هم اتوبوس دیگری در جاده مخصوص کرج- تهران با دیوار فرودگاه مهرآباد برخورد کرد و یک کشته و ۱۷مجروح برجای گذاشت. برخورد چندین اتوبوس و کامیون با خودروهای دیگر یا عابر یا در و دیوار که بیشتر آنها هم در ساعات نیمه شب یا ابتدایی صبح اتفاق می افتد به معضلی برای تهران و دیگر کلانشهرها تبدیل شده است. اتوبوسی که با برخورد با کامیون و واژگونی ۲۱ مجروح بر جای گذاشت تنها چند دقیقه تا رسیدن به مقصد- ترمینال غرب- فاصله داشت.
درباره اینکه چرا اینگونه حوادث و در این ساعات شبانه روز اتفاق می افتد دلائلی وجود دارد که باید مورد بررسی قرار بگیرد. بنا به دلائلی که در زیر می آید یک اتوبوس یا کامیون می تواند در ساعات نیمه شب یا ابتدایی صبح حادثه ساز و حتی فاجعه آفرین شود.
● تأخیر در حرکت، تعجیل برای رسیدن
در بلیت هایی که برای مسافران صادر می شود ساعت حرکت معین شده و اتوبوس طبق مقررات باید رأس ساعت حرکت کند. در موارد بسیاری دیده شده که مأموران تعاونی های مسافربری و رانندگان، تازه در ساعت حرکت، سوار کردن مسافران را آغاز می کنند! به این ترتیب حداقل با نیم ساعت تأخیر حرکت می کنند. اتوبوس طبق مقررات پلیس راه باید در یک زمان خاص به مقصد خود برسد. اگر این مدت کوتاه تر یا طولانی تر شود، موجب جریمه اتوبوس را فراهم می آورد. راننده ای که با تأخیر حرکت کرده باید آن را جبران کند و چاره ای جز فشار بر پدال گاز ندارد. اگر خستگی و خواب آلودگی هم مستولی شود، آنگاه باید منتظر فاجعه بود یک لحظه گرم شدن چشم راننده می تواند به سرد شدن بدن های زیادی منجر شود.
بارها شاهد بوده ام که اتوبوس ها برای جبران دیرکرد خود سواری های تندرو را هم در جاده ها جا گذاشته اند بس که تند می روند. این مسئله برای کامیون ها به گونه ای دیگر اتفاق می افتد. آنها از سوی صاحب بار یا باربری ملزم می شوند که تا زمان خاصی خود را به مقصد برسانند. برخی نیز برای اینکه سرویس های بیشتری بروند و از پس اقساط سنگین تریلرها و کامیون هایشان برآیند در جاده ها و آزادراه ها می تازند و جان و سرمایه خود و دیگران را به خطر می اندازند. شب ها به دلیل خلوت بودن محورها، برای تند راندن مناسب تر است اما خطرات بیشتری هم دارد.
● خواب نوشین بامداد...
طبق مقررات راهنمایی و رانندگی، رانندگان اتوبوس های مسافربری پس از ۶ساعت پشت فرمان نشستن باید جای خود را به کمک رانندگان بدهند. برخی مسیرهای مسافربری هم حدوداً ۶ساعته است بنابراین در این محورها، اکثر اتوبوس ها با یک راننده به سوی مقصد می روند. اگر راننده دومی هم در کار باشد براساس مقررات مؤظف نیست جای نفر اول را بگیرد، مگر اینکه راننده اول احساس خستگی کند و خود را کنار بکشد. برخی رانندگان به دلیل هراس از بیکار شدن و از دست رفتن اعتبارشان، تمام تلاش خود را می کنند تا ۶ساعتشان پر شود. اکثر آنها اما وقتی به مقصد نزدیک می شوند به امید اینکه تا چند دقیقه دیگر می توانند استراحت کنند بر سرعت خود افزوده و به سوی مقصد می تازند. اتوبوس هایی که در ساعات بین ۹تا ۱۲ شب از مبدا حرکت می کنند پس از ۶ساعت بین ساعت ۳ تا ۶صبح به مقصد می رسند. اتوبوس هایی که در مسیرهای طولانی تر حرکت می کنند نیز بیشترشان در ساعت های اولیه صبح به مقصد نزدیک می شوند. بنابراین رانندگان در گرگ و میش هوا به شهرهای مقصد رسیده و مسافران را پیاده می کنند.
بسیار دیده شده که رانندگان ساعات صبح به محض احساس خستگی و خواب آلودگی به جای تعویض جای خود با راننده کمکی، بر سرعت اتوبوس می افزایند تا زودتر به مقصد برسند و استراحت کنند. گاه با سرعتی وحشت آور می رانند و احتمال وقوع هر حادثه ای را قوت می بخشند. بارها در آزادراه قم- تهران، کرج- تهران و جاده مخصوص یا حتی نزدیکی های شهرهای دیگر سرعت گرفتن بی حد و حصر اتوبوس ها را تجربه کرده ام. حتی در خیابان های منتهی به پایانه های جنوب و بیهقی تهران هم، اتوبوس ها در ساعات اولیه بامداد و صبحگاهان تند می روند. دلیل حادثه چند روز قبل آزادراه کرج- تهران و چندی قبل جاده مخصوص همین مسئله بوده است.
خواب صبح برای همه شیرین است و بیدار ماندن در ساعات اولیه روز کاری بس دشوار. بنابراین پلیس راه برای رانندگی در ساعت های اولیه صبح و نزدیک طلوع آفتاب باید مقررات جدیدی وضع کند تا خسارات و صدمات کاهش یابد.
● ۳۰کیلومتری شهرها و روستاها؛ قتلگاه
مسئولان راهنمایی و رانندگی بارها اعلام کرده اند که شعاع ۳۰کیلومتری شهرها و روستاها، پرتصادف ترین نقاط اند. در این مناطق، به دلیل تعداد زیاد خودروها و وجود انبوه عابران پیاده، موتورسیکلت ها و از این قبیل، حوادث بیشتر اتفاق می افتد. از این رو همواره به رانندگان خودروهای سبک و سنگین توصیه شده و می شود که در نزدیکی شهرها و روستاها با دقت بیشتری برانند. این در حالی است که به دلیل خستگی و خواب آلودگی در ساعات صبح یا نیمه شب، و به قصد سریع تر رسیدن به مقصد، سرعت اتوبوس ها و کامیون ها در نزدیکی شهرها افزایش می یابد.
پلیس راه باید حضوری قوی تر و پررنگ تر در نزدیکی شهرها به ویژه در ساعات ابتدایی روز داشته باشد و اگر لازم شد اتوبوس ها ملزم به استفاده از راننده کمکی در ساعات اولیه صبح شوند. حتی اگر ۶ساعت راننده اول هم پر نشده باشد. یعنی در سفری که به ساعات صبح ختم می شود در ساعت پایانی، راننده باید تغییر کرده و یک فرد قبراق و سرحال جای راننده خسته را بگیرد. به این ترتیب مشکل تصادفات در ۳۰کیلومتری شهرها حداقل برای اتوبوس ها برطرف می شود و جان ۴۰-۵۰ مسافر در امان می ماند.
● رانندگی در خواب
آنهایی که اهل سفر با کامیون و تریلر هستند با پدیده ای به نام رانندگی در خواب آشنایند. در این وضعیت راننده کامیون یا تریلر، چرخ های سمت چپ خود را در سمت چپ خط وسط جاده قرار می دهد و چون جاده ها در ساعات شب، خلوتند در حالی که تقریبا خواب است می راند. در این حالت چشم های راننده باز است و سطح هشیاری حدود ۳۰درصد. اگر حادثه ای پیش نیاید اتفاقی نمی افتد اما اگر یک اتفاق غیرمنتظره در جاده یا خودرو رخ دهد موجب خروج کنترل خودرو از دست راننده می شود و فاجعه به بار می آورد.این مسئله تقریبا در رانندگان اتوبوس وجود ندارد چرا که آنها با جان مسافران در ارتباطند اما اگر رانندگان اتوبوس به وضعیت حرکت کامیون ها و تریلرها توجه نکنند، ممکن است بر اثر برخورد با آنها، فاجعه آفرین شوند. بنابراین لزوم احتیاط، قبراق بودن و با سرعت مطمئنه حرکت کردن برای رانندگان اتوبوس حتمی است و از طرفی باید مراقب رفتار رانندگان وسایل نقلیه سنگین دیگر هم باشند.
رعایت این مسائل، هشیاری کامل رانندگان اتوبوس را می طلبد تا از وقوع حوادثی چون سقوط اتوبوس به دره، برخورد با خودروهای دیگر یا دیوار و گاردریل و واژگونی جلوگیری به علم آید.این مسئله وقتی با مجهز نبودن برخی اتوبوس ها به سیستم ترمز ABS و تجهیزات ایمنی دیگر تلفیق شود، سفری ناامن را برای تمام مسافران و سکاندار اتوبوس فراهم می آورد.
عوامل دیگری هم در وقوع حوادث موثر است. اما به آنچه موجب رخداد حوادث تلخ در صبحگاهان جاده ها و آزادراه ها می شود اشاره شد.

قاسم حداد اصفهانی

منبع : روزنامه کیهان