چشم های خسته تو جان ما را به خطر می اندازد

زندگی او در راه می گذرد، برای او شب و روز تفاوتی ندارد. صدای خشن ماشین هایی که با سرعت می گذرند شب و روز نمی شناسد. او خوب می داند که آرامش و سکوت شب در جاده معنی ندارد، جاده یعنی حرکت، یعنی سروصدا. صدای سنگین یک ماشین، صدای ضبطی که دایم روشن است و صدای نفس هایی که در هر بازدم خود انبوهی از دود سیگار را بیرون می دهد. حلقه های دود از پنجره نیمه باز ماشین بیرون می رود و فلا سک چای که جرم گرفته و تغییر رنگ داده است شاهد لرزش توهم زای این دود است. بوق مهیب ماشین ها سکوت شب را بی رحمانه می شکند و غرش موتور سنگین آنها سیاهی شب را ملموس تر می کند، آقای راننده اما ... به یکنواختی راه عادت کرده است. او ناچار است تا صبح به سیاهی جاده چشم بدوزد و خط های ممتد مقطع جاده را دنبال کند.
نعل اسبی که از آینه ماشین آویزان شده حاکی از این است که راننده، خوش شانسی رادر تکه های آهن بریده شده و نعلی شکل دنبال می کند.
دستمال یزدی سیاهی که در گوشه داشبورت ماشین افتاه و رنگ قرمز رنگش را در پشت آلودگی پنهان کرده نشان از بی حوصلگی شاگرد راننده دارد و سر به هوایی او!
راننده خسته اما، فقط چشم به راه دوخته است. برای او نظافت ماشین و برق انداختن شیشه مهم نیست. او به قسط های عقب افتاده کامیونش می اندیشد که اگر این ماه هم پاس نشود، چک های برگشتی اش نوید زندان را در گوشش زمزمه خواهند کرد.
دغدغه لقمه سنگینی که برداشته او را وادار می کند تا سپیده صبح فکر کند و در ذهنش حساب و کتاب انجام دهد تا مبادا قسطی را از قلم بیندازد.
با خود فکر می کند که اگر با تمام این شب بیداری ها موفق شود قسط های سنگین ماشینش را پرداخت کند برای تامین خرج و مخارج زندگی اش ناچار است، خود را بیشتر تحت فشار قرار دهد چرا که او تنها به نیروی بدنی و شتاب کامیونش تکیه کرده است. پلک هایش کم کم سنگین می شود اما او ناچار است خواب را از خود دور کند چرا که به امید یک زندگی راحت تر پایش را روی کلا ج ماشین می فشارد و با هر بار عوض کردن دنده حساب می کند که چند سال دیگر باید قسط پرداخت کند؟!
چشم هایش سرخ شده و رگ های دستش متورم است، اما او فقط به این می اندیشد که پس از این دوران، روزگار بهتری در انتظارش است. روزگاری سرشار از رفاه و آرامش. رستوران های بین راه تنها تنوع سفر راننده هستند و آب جوشی که در فلا سک ریخته می شود اطمینانی است که راننده را از عدم تشنگی بین راه مطمئن می کند.
چهره آفتاب سوخته راننده و پوستی که زودتر از موعد چروک خورده است به وضوح می گوید که روزگار روی خوشی به او نشان نداده است.
سنگینی بار زندگی و شانه هایی که زیر این بار خمیده می شود او را وادار به استمداد از همکارانش می کند که چطور او این گونه کار می کند و گله ای ندارد! پس از پرس وجو همکارش او رابه سمت مصرف مواد مخدر سوق می دهد. به گفته همکارش مواد مخدر انرژی او را صد برابر افزایش خواهد داد و توان او را در شب بیداری و تلاش پیاپی افزایش خواهد داد. او هم این راه را امتحان می کند. امتحانی که حتی یکبارش هم بوی مرگ می دهد. امروز اما او یک راننده معتاد است. پلک هایش دیگر با او همراهی نمی کنند و خطوط ممتد جاده او را مدام به خوابی خوش دعوت می کنند.
اگر پای سخن خانواده ها بنشینیم خواهیم دید که هر خانواده ای مستقیم یا غیرمستقیم داغدار حوادث جاده ای بوده است. این حوادث دوست و آشنا و غریبه نمی شناسد و هر آن احتمال دارد برای هر مسافری پیش آید. تعطیلات عید مبعث هم خالی از این حوادث شوم نبوده است و زیر نویس تلویزیون مدام قربانیان این حوادث را اعلام می کرد.
آمار نشان می دهد که هر ساعت، سه نفر بر اثر تصادفات جاده ای در ایران کشته می شوند و حدود ۲۵۰ هزار نفر نیز از این طریق مجروح می شوند.
بدین ترتیب کشور ما سهم بسزایی از میزان مرگ و میر ناشی از تصادفاتی که سالیانه در دنیا رخ می دهد و ۸/۵ درصد آن مربوط به کشورهای در حال توسعه است را به خود اختصاص می دهد. در ادامه باید گفت که سالانه ۲۰۰ هزار تصادف جاده ای در ایران رخ می دهد که نقش عامل انسانی در این حوادث بیش از هفتاد درصد برآورد شده است.
با توجه به اینکه سلامت روحی و جسمی رانندگان یکی از عوامل مهم کاهش تلفات جاده ای در کشور است اما با کمال تاسف باید گفت که تاکنون توجهی به آن نشده است. آمار نشان می دهد که ۳۰ تا ۴۰ درصد تصادفات جاده ای در کشورمان به علت خستگی رانندگان روی می دهد.
علی ملکی یکی از رانندگان تریلی در این باره می گوید: بر طبق استانداردهای مربوطه میانگین ساعت کاری رانندگان باید حداکثر روزی هشت ساعت باشد در صورتی که این رقم در کشور ما ۱۳/۵ ساعت در روز است و گاهی مشاهده می شوند رانندگانی که حتی ۲۰ ساعت در روز رانندگی می کنند.
به عقیده کارشناسان خستگی رانندگان جاده ای یکی از عوامل مهم رویآوردن آنها به سوی مصرف مواد مخدر به منظور سرحالی کاذب و پرهیز از خواب آلودگی است. هم اینک طبق آمارهای رسمی میزان اعتیاد در بین رانندگان جاده ای کشور بیش از ۳۰ درصد اعلام شده است.
این در حالی است که آمار اعلام شده در خوش بینانه ترین حالت و حداقل آن است در صورتی که تاکنون منابع غیررسمی میزان اعتیاد رانندگان را بسیار بالا عنوان کرده است. براساس همین آمار ۱۰ درصد رانندگان به طور قطع یکی از مواد مخدر را به صورت مداوم مصرف می کنند و ۸۰ درصد آنان سیگاری هستند.
کارشناسان معتقدند که استعمال سیگار ومصرف مواد مخدر به صورت یک عادت در بین رانندگان درآمده است.
بیژن مقصودی یک شهروند است. او در این باره می گوید: یکی از مشکلا ت رانندگان جاده ای دوری از خانواده است. دوری از خانواده برای مدت طولا نی، کار طا قت فرسای رانندگی، نبود نظارت بر ساعات کاری و معضلا ت معیشتی آنان، هم اکنون گرایش به سوی برخی انحرافات اجتماعی نظیر اعتیاد را در بین این قشر بیش از هرزمان دیگر افزایش داده است.
عباس فرجی شهروند دیگری است که در این باره توضیح می دهد: اکثر رانندگان وسایل نقلیه سنگین ناچار هستند به دلیل هزینه بسیار بالا ی این ماشین ها، به طور اقساط به خرید این گونه خودروها بپردازند لذا برای پرداخت قسط ماشین خود ناچار هستند ساعات طولا نی رابه کار بپردازند. این نوع کارفرسایشی از توان فرد خارج است و از طرفی بدهی بالا ی وی او را وادار به کار شبانه روزی می کند به همین لحاظ راننده برای رهایی از خستگی و ایجاد انرژی کاذب به سوی مواد مخدر رو می آورد. در همین حال بررسی ها نشان می دهد که یک سوم تصادفات رخ داده، به وسیله اتوبوسها و وسایل نقلیه سنگین به دلیل خواب آلودگی راننده ها بوده است.
صحت این مطلب را نتایج تحقیقاتی که در بین رانندگان حمل و نقل بار تهران صورت گرفته است، تائید می کند.
یک کارشناس معتقد است، نحوه عملکرد راننده یعنی عامل انسانی در بروز تصادفات نقش بسزایی در تلفات جاده ای دارد و یک راننده که به لحاظ جسمی و روحی نامتعادل است می تواند مسبب تصادفات مختلف باشد. به عقیده هرمز ملکی در رانندگی، زمان عکس العمل راننده یعنی مدتی که مغز به پا فرمان می دهد این زمان در افراد معمولی شش دهم ثانیه است اما در افراد عصبی، خوابآلود یا معتاد این زمان افزایش می یابد و در نتیجه امکان پیشگیری از خطر کاهش می یابد.
با توجه به این که می دانیم در هنگام اخذ دفترچه کار از سوی ارگانهای ذیربط مانند تامین اجتماعی و نیروی انتظامی تمام آزمایش های مربوطه انجام می شود و صحت و سلا مت رانندگان تضمین می شود، این سوال مطرح می شود که رانندگان معتاد و بیمار از چه طریقی مجوز دریافت می کنند؟!
یکی از نمایندگان صنف حمل و نقل پایانه های مسافربری کشور در این باره می گوید: رانندگان از بخش های انتظامی و پلیس راه پایان کار می گیرند و گواهی عدم اعتیاد دریافت می کنند و بعد وارد کار می شوند بنابراین شاید اعتیاد پس از آغاز به کار رانندگان به سراغشان بیاید.
از سوی دیگر طی سالیان گذشته طرح آزمایش اعتیاد رانندگان در جاده های کشور نیز در حال اجراست.
در عین حال یک پلیس تاکید می کند: شرکت های مسافربری نباید سرنوشت ۴۰ مسافر را به دست رانندگانی که اعتیاد دارند بسپارند و در چارچوب ضوابط جاری در صورت بروز سوانح رانندگی، شرکت ها به خاطر به کارگیری رانندگان معتاد مسوول هستند.
زهرا علوی که دانشجوی کرمان است و ساکن تهران در این باره می گوید: من اکثر مواقع ناچار هستم با اتوبوس رفت وآمد کنم و از آنجایی که مسافت تهران تا کرمان یک مسافت طولا نی است لذا همواره من و دانشجویان دیگر از اعتیاد رانندگان و خواب آلودگی آنان بیمناک هستیم و هیچ گاه در طول سفر با خیال آسوده چشم روی هم نمی گذاریم و دائم مراقب هستیم که مبادا راننده بخوابد.
همچنین آمار نشان می دهد که بیش از ۱۷ درصد رانندگان جاده ای کشورمان دارای تحصیلا ت دیپلم و بالا تر بوده و بقیه مقطع سیکل و ابتدایی را گذرانده اند و همچنین بیش از سی درصد آنان بالا تر از ۵۰ سال سن دارند.
معضلا ت معیشتی، نداشتن بیمه، فقدان امکانات رفاهی، نبود ضابطه لا زم در به کارگیری آنان و نداشتن جایگاه اجتماعی مهم ترین مشکلا تی است که هم اکنون رانندگان جاده ای کشورمان به ویژه بخش مسافربری با آن درگیرند.
یک راننده می گوید: به دلیل مشکلا ت بسیار زیادی که رانندگان اتوبوس با آن مواجهند، گرایش آنان به سوی مواد مخدر افزایش یافته است.
وی می افزاید: با اطمینان می گویم که امکانات ارایه شده به رانندگان در حد صفر است به طوری که وقتی از سرویس می آییم محل مناسبی به عنوان استراحتگاه نداریم و مجبوریم در ماشین بخوابیم، رانندگان نبود امکانات لا زم برای استراحت را دلیل عدم استقبالشان از خوابگاه عنوان می کنند.
در حالی که مسوول استراحتگاه ها معتقد است: اجازه ندادن برای دایر کردن بساط منقل و وافور و قوانین خاص خوابگاه از مهم ترین دلا یل عدم استقبال رانندگان از خوابگاه ها است.
آنها می گویند: در کشورهای پیشرفته قوانین سختی بر عملکرد رانندگان جاده ای وجود دارد و یک راننده نباید الکلی باشد و همچنین اعتیاد به مواد مخدر نیز جزو موارد ممنوع حساب می شود. یک کارشناس تاکید کرد: یک راننده باید ۸ ساعت کار و ۱۶ ساعت استراحت داشته باشد بدین جهت برای مسیرهای کمتر از هشت ساعت با یک راننده و مسافت های بالا تر از ۱۶ ساعت ۳ راننده و بین ۸ تا ۱۶ ساعت، ۲ راننده پیش بینی می شود.
او معتقد است که رستوران های بین راهی نیز باید مورد کنترل قرار گیرند چرا که تصور می رود برخی رانندگان برای رفع خستگی ناشی از کار طاقت فرسا، از رستوران های بین راهی مواد مخدر مورد نیاز خود را تامین می کنند که این مساله نیز امری چالش برانگیز است.
به گفته وی، راننده باید هر دو ساعت از ماشین پیاده شود و دست و صورتش را بشوید و تجدید قوا کند اما اکثر رانندگان این کار را نمی کنند.
وی با اشاره به این که این امر خستگی را در چشم راننده باقی می گذارد و چون فرصتی برای دوش گرفتن یا استراحت نیست بعضی از رانندگان برای رفع این خستگی از راه های غیرمعقول مانند مصرف مواد استفاده می کنند.
و اما یک سرهنگ در مورد آزمایشات مختلف پزشکی که جهت سلا مت رانندگان صورت می پذیرد گفت: رانندگان هنگام گرفتن دفترچه کار، کلیه آزمایشات پزشکی را انجام می دهند و تا این آزمایشات تایید نشود به راننده دفترچه کار داده نمی شود. وی افزود: رانندگان برای گرفتن دفترچه رانندگی، اخذ گواهینامه پایه یک و مجوز ترانزیت ملزم به انجام آزمایش اعتیاد هستند.
وی در خصوص برخی شایعات مبنی بر اخذ رشوه یا توصیه پذیری توسط کارکنان آزمایشگاه ها تصریح کرد: به جرات می توان گفت که در مراکز تحت پوشش ناجا این امر کاملا نظارت می شود.
سرهنگ عباس نجفی در ارتباط با میزان تاثیر داروها و مواد خوراکی و موثر بر نتیجه کاذب تست اعتیاد گفت: این آزمایش در دو مرحله غربالگری و کروماتوگرافی TLC انجام می شود.
به گفته وی با توجه به انجام روش های دقیق مذکور ترفندهای متداول برخی از رانندگان مانند استفاده از داروها یا مواد خوراکی جهت منفی شدن کاذب نتیجه آزمایش، خنثی سازی و منتفی می شود.
وی گفت: بعد از وصول نتیجه مثبت قطعی آزمایشات این رانندگان از طریق مراجع ذیصلا ح به دستگاه قضایی معرفی می شوند.
وی افزود: اعتیاد رانندگان در دو مرحله یعنی در زمان صدور گواهینامه و صدور دفترچه کار مورد بررسی و آزمایش قرار می گیرد.
این سرهنگ درباره نحوه شناسایی و برخورد با رانندگان معتاد گفت: به این منظور در سطح جاده ها کارشناسان بر اساس چهره راننده او را مورد آزمایش قرار می دهند.
وی افزود: در صورتی که پس از این مدت وی ترک اعتیاد کرد و جواب دادگاه را در این خصوص ارایه داد مجددا آزمایشی از او به عمل می آید و در صورت منفی بودن آزمایش، دفترچه او بازگردانده می شود و می تواند به کار خود ادامه دهد. در غیر این صورت دفترچه او به طور کامل بایگانی می شود.
همچنین کارشناس مسوول روانشناسی هم در این باره گفت: هم اکنون وجود اضطراب، پرخاشگری و تندخویی در اکثر رانندگان برون شهری مشاهده می شود.
اسکندر نوروزی افزود: در برابر استرس و نگرانی فرد، رفتارهای مختلفی از خود بروز می دهد که در این میان برخی به دلیل پایین بودن تحمل، به سمت مصرف مواد مخدر کشیده می شوند.
به گفته وی اکثر تصادفات در اثر گیجی ناشی از استفاه از مواد مخدر و در مواردی خماری ناشی از عدم مصرف این مواد بروز می کند.
وی پیشنهاد داد: طی یک برنامه زمان بندی شده رانندگان، از لحاظ سلا مت روانی و جسمی به صورت منظم مورد معاینه قرار گیرند.

منبع : روزنامه مردم سالاری