استانده‌های مهارت اطلاعات شناسی در آموزش عالی

●●استانده‌ها ، شاخص‌های عملكرد ، و پیامد‌ها
●استانده اول
دانشجوی اطلاعات‌شناس ماهیت و میزان اطلاعات مورد نیاز را تعیین می‌‌كند.
- شاخص‌های عملكرد:
۱ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس نیاز به اطلاعات را تبیین و صراحتاً بیان می‌كند .
▪پیامدها:
۱-‌ برای شناسایی موضوع تحقیقی مورد نیاز ، با سایر نیاز‌های اطلاعاتی با اساتید و شركت‌كنندگان در بحث‌های كلاسی ، گروههای كاری مشابه ، و مجامع بحث رایانه‌ای مشاوره و تبادل نظر می‌كند.
۲ـ بر مبنای نیاز اطلاعاتی به طرح انگاره‌ای می‌پردازد و پرسشهایی را مطرح می‌كند.
۳ـ برای آشنایی بیشتر با موضوع به كاوش در منابع اصلی اطلاعاتی می‌‌پردازد.
۴ـ نیاز اطلاعاتی را تعیین یا دگرگون می‌كند تا به تمركز مناسبی دست یابد.
۵ـ مفاهیم و اصطلاحات كلیدی را كه توصیف گر نیاز اطلاعاتی هستند می‌شناسد.
۶ـ می‌داند كه می‌توان با تلفیق اطلاعات موجود با ایده، آزمون و / یا تحلیلی تازه , اطلاعات جدیدی را تولید كرد.
۲ـ دانشجوی اطلاعات شناس انواع و اقسام مختلف منابع بالقوه اطلاعاتی را می‌شناسد.
▪ پیامدها :
۱ـ از شیوه رسمی و غیر رسمی تولید، سازمان دهی و اشاعه اطلاعات آگاه است .
۲ـ می‌داند كه دانش به حوزه‌هایی تقسیم می‌شود كه شیوه دسترسی به اطلاعات در هر یك از آنها متفاوت است.
۳ـ ارزش و تمایز منابع بالقوه را در اشكال مختلف (مانند چند رسانه‌ای‌ها ، پایگاه داده‌ها سامانه شبكه (سایت وب )‌،‌مجموعه داد‌ه‌ها ، مواد سمعی / بصری ، كتاب ) درك می‌كند.
۴ـ هدف منابع بالقوه و مخاطب آنها را (اعم از عامه مردم با دانشگاهیان ، جاری یا تاریخی ) تشخیص می‌دهد.
۵ـ بین منابع ردیف اول و دوم تفاوت می‌گذارد و می‌داند كه كاربرد و اهمیت این دو در حوزه‌های مختلف یكسان نیست .
۶ـ می‌داند كه گاه باید اطلاعات را با استفاده از داده‌های خام منابع ردیف اول بدست آورد .
۳ـ دانشجوی اطلاعات شناس مخارج و منابع كسب اطلاعات مورد نیاز را می‌سنجد.
▪ پیامدها :
۱ـ میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز را معین می‌كند ودر جهت گسترش روند جستجوی اطلاعات به فراسوی منابع محلی
( مانند امانت بین كتابخانه‌ها , استفاده از منابع سایر مكان‌ها , اخذ تصاویر ، نوارهای ویدویی ، متن ، یا صدا) تصمیماتی را اتخاذ می‌كند.
۲ـ به منظور گردآوری اطلاعات مورد نیاز و شناخت آن اطلاعات ، امكان یادگیری زمان یا مهارتی جدید ( زمان خارجی یا.
۳ـ برای مهارتهای مربوط وابسته یك رشته علمی به حوزه‌ای خاص ) را مورد توجه قرار می‌دهد دستیابی به اطلاعات مورد نیاز برنامه و جدول زمانی كلی و واقع بینانه‌ای طرح می‌كند.
۴ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس ماهیت و میزان نیازمندی اطلاعاتی را مورد ارزیابی مجدد قرار می‌دهد.
▪ پیامدها:
۱ـ برای تشریح ، تجدید نظر , یا اصلاح آن پرسش به بازنگری و مرور نیاز اولیه به اطلاعات می‌پردازد .
۲ـ معیارهای به كار رفته در تصمیم‌گیری درباره اطلاعات و گزینش آن را تعریف می‌كند.
●استانده دوم
دانشجوی اطلاعات‌شناس به نحوی موثر و كارآمد به اطلاعات مورد نیاز دست می‌یابد
▪شاخص‌های عملكرد:
۱ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس مناسب‌ترین روش‌های پژوهشی یا نظام‌های بازیابی اطلاعات را برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز انتخاب می‌كند.
▪ پیامد‌ها:
۱ـ روش‌های پژوهشی مناسب را ( مانند تجربه آزمایشگاهی ، شبیه‌سازی ، كارمیدانی) شناسایی می‌كند.
۲ـ امتیازات و قابلیت اجرای هر یك از روش‌های پژوهشی را بررسی می‌كند.
۳ـ دامنه ، محتوی و سازمان‌دهی نظام‌های بازیابی اطلاعات را بررسی می‌كند.
۴ـ برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز از طریق روش پژوهشی یا نظام بازیابی اطلاعات رویكرد‌های موثر و كارآمدی را بر ‌می‌گزیند.
۲ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس آن دسته راهبردهای جستجو را پی‌ریزی می‌كند و به كار می‌بندد كه طراحی كارآمدی دارند.
▪ پیامدها:
۱ـ نقشه‌ای برای تحقیق طرح می‌كند كه با روش پژوهش هماهنگ باشد.
۲ـ از كلید وازه‌ها , مترادفها و اصطلاحات وابسته اطلاعات مورد نیاز را شناسایی می‌كند
۳ـ واژگان كنترل شده مختص رشته یا منبع بازیابی اطلاعات را بر‌می‌گزیند.
۴ـ با به كار گیری فرامینی متناسب با نظام بازیابی اطلاعات (مانند اپراتوری بولی ، كوتاه سازی , و واژه‌های نزدیك به كلید واژه توسط نظام جستجو ابزارهای سازماندهی درونی نظیر نمایه نامه‌های كتاب ) به ایجاد یك راهبرد جستجو می‌پردازد .
۵ـ راهبر جستجو خود را در نظام‌های مختلف بازیابی اطلاعات به كار می‌گیرد واز تعامل اطلاعاتی كاربران و كامپیوتر‌‌های جستجو‌گر , كه هر یك زمان , قرارداد و معیارهای جستجو‌گری خاص خود را دارند استفاده می‌كند.
۶ـ عمل جستجو را با استفاده از پروتو كل و مقاوله نامه‌های( پروتوكل) پژوهشی متناسب با هر رشته به اجرا درمی‌آورد.
۳ـ دانشجوی اطلاعات‌شناسی اطلاعات را به شیوه وصل خط (آن لاین) یا خود شخصاً با استفاده از مجموعه‌ای از روشهای گوناگون بدست می‌آورد.▪پیامدها:
۱ـ از نظام های كاوش مختلفی برای دستیابی به اطلاعات در اشكال مختلف استفاده می‌كند.
۲ـ برای یافتن محل منابع اطلاعاتی در داخل كتابخانه یا شناسایی سایتهای خاصی كه می‌توان شخصاً در آنها به جستجو پرداخت از نقشه‌‌های نشانگر , طبقه‌‌بندی یا سایر سیستم‌ها (مانند شماره‌های بازیابی كتاب یا نمایه نامه‌ها) استفاده می‌كند.
۳ـ از خدمات تخصصی جستجو وصل خط (آن لاین ) یا جستجوی شخصی موجود در موسسه ( مانند امانت بین كتابخانه‌ها / تحویل اسناد مدارك ، انجمن‌های تخصصی , دفتر پژوهش نهادها , منابع جمعیت‌ها , متخصصان و كارورزان ) برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز استفاده می‌كند.
۴ـ از پژوهش‌ها ، اسناد ، مصاحبه‌ها وانواع دیگر تحقیق برای دستیابی به اطلاعات دست اول استفاده می‌كند.
۴ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس در صورت لزوم راهبرد كاوش را اصلاح می‌كند.
▪ پیامدها:
۱ـ كمیت , كیفیت نتایج كاوش و ارتباط آنها را با موضوع , مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا مشخص شود كه آیا نیازی به استفاده از نظام‌های بازیابی اطلاعات یا روش‌های تجسسی دیگر وجود دارد.
۲ـ خلاء‌های اطلاعاتی را در اطلاعات بازیابی شده تشخیص می‌دهد ودر صورت نیاز بر لزوم تجدید نظر واصلاح راهبرد و جستجو تأكید می‌كند.
۳ـ در صورت لزوم با استفاده از راهبرد اصلاح شده به تكرار عمل جستجو می‌پردازد .
۵ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس اطلاعات و منابع مربوط به آن را استخراج ، ضبط و مدیریت می‌كند.
▪پیامدها:
۱ـ از بین فنّاوری‌های گوناگون مناسبترین آنها را برای استخراج اطلاعات مورد نیاز بر‌‌می‌گزیند ( مانند اعمال كپی و جاگذاری (پیست ) در نرم افزار‌ها , دستگاههای فتوكپی , پویشگر (اسكنر ) تجهیزات سمعی / بصری , یا ابزار تحقیقاتی ) .
۲ـ نظام برای سازماندهی اطلاعات پدید می‌آورد .
۳ـ بین انواع منابع مورد استناد تمایز می‌گذارد و اركان و نحوه صحیح یك نقل قول را در طیف گسترده‌ای از منابع می‌شناسد.
۴ـ كلیه اطلاعات مفید مربوط به نقل قول‌ها را برای مراجعات بعدی ثبت می‌كند.
۵ـ برای مدیریت اطلاعات برگزیده شده و سازمان یافته از فنّاوری‌های مختلفی كمك می‌گیرد.
●استانده سوم
دانشجوی اطلاعات‌شناس اطلاعات و منابع آن را با دیدی انتقادی مورد سنجش قرار می‌دهد و اطلاعات برگزیده را درون شالوده علمی و نظام ارزشی خویش جای می‌دهد.
شاخص‌‌های عملكرد:
۱ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس نكات اصلی‌ای را كه باید از اطلاعات گردآوری شده استخراج شود خلاصه می‌كند.
▪پیامدها :
۱ـ متن را مطالعه می‌كند و نكات اصلی را بر می‌گزیند.
۲ـ مفاهیم موجود در متن را از نو با واژه‌های خود بازگو می‌كند و عمل گزینش داده‌ها را به دقت انجام می‌دهد.
۳ـ مطالبی را كه بعداً در جای مناسب می‌تواند مورد استفاده قرار گیرند دقیقاً تشخیص می‌دهد.
۲ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس معیارهایی مقدماتی را برای ارزیابی اطلاعات و منابع آن عرضه می‌‌كند و به كار می‌گیرد.
▪ پیامدها:
۱ـ اطلاعات منابع مختلف را مورد بررسی و مقایسه قرار می‌دهد تا میزان اعتبار , صحت, دقت , مرجعیت, روزآمدی و دیدگاه یا گرایش آنها را ارزیابی می‌كند.
۲ـ ساختار و منطق استدلالهای اقامه شده یا روشها را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد.
۳ـ غرض ورزی , فریب كاری و تقلب را تشخیص می‌دهد.
۴ـ بافت فرهنگی مادی و بافتهای دیگری را كه اطلاعات در درون آنها شكل گرفته و تأثیر بافت بر تفسیر اطلاعات می‌‌شناسد.
۳ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس برای ایجاد مفاهیم تازه آراء اصلی را با یكدیگر در می‌آمیزد.▪پیامدها:
۱ـ به مشتركات میان مفاهیم آگاه است و آنها را با یكدیگر تركیب می‌كند تا جملاتی اصلی و سودمند به همراه شاهدی در تأیید آنها ارائه كند.
۲ـ در صورت ا مكان ,‌آن تركیب اولیه را به سطح بالاتری از انتزاع گسترش می‌دهد تا بتواند فرضیه‌ای جدید را كه ممكن است به اطلاعات بیشتری نیز نیاز داشته باشد. ایجاد كند.
۳ـ از رایانه و فنّاوری‌های دیگر (نظیر تصاویر نمایشی , پایگاه داده‌ها ،‌ رسانه‌‌های گروهی , و تجهیزات سمعی و بصری ) برای بررسی تعامل آراء و سایر پدیده‌‌ها استفاده می‌كند.
۴ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس معلومات تازه و معلومات گذشته را با یكدیگر مقایسه می‌كند تا ارزش افزوده , تنا قضات , یا سایر ویژگیهای منحصر به‌ فرد اطلاعات را تعیین كند.
▪پیامدها:
۱ـ مشخص می‌سازد كه آیا اطلاعات نیازهای پژوهشی یا سایر نیازهای اطلاعاتی را برآورده می‌كند.
۲ـ از معیارهایی كه آگاهانه برگزیده شده‌اند جهت تعیین مغایرت یا هماهنگی آن اطلاعات با اطلاعات حاصل از سایر منابع استفاده می‌كند.
۳ـ بر مبنای اطلاعات گرد آمده نتایجی را استنتاج می‌كند.
۴ـ با استفاده از فنون متناسب با هر حوزه ( نظیر شبیه‌سازی , آزمایش ) به آزمون انگاره‌های نظری می‌پردازد.
۵ـ صحت و سقم احتمالی را با بررسی منبع داده‌ها , محدودیت ابزارها یا استراتژی گردآوری اطلاعات , و معقول بودن نتابج تخمین می‌زند.
۶ـ اطلاعات تازه را به اطلاعات یا معلومات گذشته ضمیمه می‌كند.
۷ـ اطلاعاتی را بر می‌گزیند كه شاهدی برای موضوع فراهم می‌كنند.
۵ـ دانشجوی اطلاعات شناس تأثیر گذاری معلومات تازه را بر نظام ارزش فرد تعیین می‌كند و اقداماتی را در جهت ساماندهی تفاوتها انجام می‌دهد.
▪پیامدها:
۱ـ به جستجو و بررسی دیدگاههای مختلفی می‌پردازد كه در آثار مكتوب با آنها روبرو می‌شود.
۲ـ مشخص می‌كند كه آیا باید این دیدگاها را بپذیرد یا رد كند.
۶ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس به امر شناخت و تفسیر اطلاعات با برقراری گفتمان با سایر افراد , متخصصین حوزه‌های موضوعی , و / یا كارورزان اعتبار می‌بخشد.
▪پیامدها:
۱ـ در كلاس درس یا سایر مباحث شركت می‌كند.
۲ـ درمناظره‌های كلاسی‌ای كه از طریق ارتباط الكترونیكی صورت می‌گیرد و برای ایجاد بحث و گفتگو درباره موضوع طراحی شده‌اند ( نظیر پست الكترونیكی , تابلوی اعلانات , اتاق گپ زدن) شركت می‌كند.
۳ـ نظر متخصصان را از طریق مكانیسم‌های مختلف ( نظیر مصاحبه, پست الكترونیكی , فهرست سروها ) جویا میشود.
۷ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس تعیین می‌كند كه آیا باید در سوال تحقیق تجدید نظر كرد یا خیر .
▪پیامد‌ها :
۱ـ مشخص می‌كند كه آیا نیاز اولیه به اطلاعات برطرف شده یا اینكه به اطلاعات بیشتری نیاز است.
۲ـ راهبرد جستجو را مرور می‌كند و در صورت لزوم مفاهیم بیشتری را به كار می‌گیرد.
۳ـ منابع بازیابی اطلاعات مورد استفاده را بررسی می‌كند و در صورت لزوم كار را گسترش می‌دهد تا سایر منابع را نیز در برگیرد.
●استانده چهارم
دانشجوی اطلاعات‌شناس ,‌ به تنهایی یا به مثابه عضوی از یك گروه , به نحو كارآمدی از اطلاعات استفاده می‌كند تا هدفی خاص را به انجام برساند.
شاخص‌های عملكرد :
ـ دانشجوی اطلاعات‌‌شناس اطلاعات تازه و پیشین را برای طراحی و تولید یك محصول یا عمل خاص به كار می‌برد.
▪پیامد‌ها :
۱ـ محتوی را طوری سازمان دهی می‌كند كه اهداف و شكل ‌آن محصول یا عمل را تأیید كند( مانند طرح‌های كلی , طرح‌های مقدماتی , نقشه‌های تصویری ) .
۲ـ به بیان معلومات و مهارت‌هایی می‌پردازد كه از تجربیات پیشین در طراحی و تولید آن محصول یا عمل دخیل بوده‌اند.
۳ـ با نقل قول و توضیحات اطلاعات تازه و پیشین را در می‌آمیزد, به گونه‌ای كه اهداف آن محصول یا عمل مورد تأیید قرار بگیرد
۴ـ در صورت لزوم متون , تصاویر , و داده‌هایی رقمی را به كار می‌گیرد و آنها را از مكان و قالب‌های اصلی‌شان به بافت جدیدی منتقل می‌كند.
۲ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس روند شكل‌گیری محصول یا عمل را مورد تجدید نظر و اصلاح قرار می‌دهد.
▪پیامدها:
۱ـ نشریه یا خبرنامه‌ای از فعالیتهای مربوط یه روند جستجو , سنجش و تبادل اطلاعات دارد.
۲ـ به موفقیتها , ناكامی ‌ها , و راهبر‌های متفاوت گذشته عمیقاً‌ می‌اندشید.
۳ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس آن محصول یا عمل را به نحوی موثر به دیگران انتقال می‌دهد.▪پیامدها:
۱ـ مجرا و قالب ارتباطی را بر می‌گزیند كه به بهترین صورت ممكن به مقاصد محصول یا عمل و مخاطبین مورد نظر كمك كند.
۲ـ از بسیاری از كاربردهای فنّاوری اطلاعاتی در تولید آن محصول یا عمل بهره‌ می‌گیرد.
۳ـ به اصول طراحی و ارتباطات توجه می‌كند.
۴ـ ارتباط را طوری بر قرار می‌كند كه از وضوح برخوردار باشد, و از شیوه‌های استفاده می‌كند كه به مقاصد مخاطب مورد نظر توجه شود.
● استانده پنجم
۱ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس بسیاری از مسائل اقتصادی , قانونی و اجتماعی را كه بر كاربرد اطلاعات سایه افكنده درك می‌كند و از طریق درست قانونی به اطلاعات دست می‌یابد و از آن استفاده می‌كند.
▪شاخص‌های عملكرد :
۱- دانشجوی اطلاعات‌شناس به بسیاری از مسایل اخلاقی, قانونی و اجتماعی ـ اقتصادی كه اطلاعات و فنّاوری اطلاعاتی را احاطه كرده واقف است.
▪ پیامدها:
۱ـ به مسائل مربوط به امور خصوصی و امنیتی در محیط‌های چاپی و الكترونیكی آگاه است و درباره آن بحث می‌كند.
۲ـ به مسائل مربوط به دسترسی رایگان یا هزینه كه به اطلاعات آگاه است و درباره آن بحث می‌كند .
۳ـ به مسائل مربوط به سانسور و آزادی بیان آگاه است و درباره آن بحث می‌كند .
۴ـ معنای تملك فكری , حق انحصاری اثر (كپی رایت ) , و استفاده صحیح از متون كپی شده را درك می‌كند.
۲ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس از قوانین , مقررات , آیین نامه‌‌های سازمانی , و ضوابط مربوط به دستیابی به منابع اطلاعاتی و استفاده از آن پیروی می‌كند.
▪ پیامدها :
۱ـ در بحث‌های الكترونیكی وانجام تمرین‌های مورد توافق شركت می كند ( مانند نتیكت Netiquette).
۲ـ برای دستیابی به منابع اطلاعاتی از كلمه رمز مورد توافق و طرق دیگر شناسایی استفاده می‌كند.
۳ـ از آیین‌نامه‌های سازمانی در خصوص دستیابی به منابع اطلاعاتی اطلاعت می‌كند.
۴ـ تمامیت منابع ,‌تجهیزات , خدمات و امكانات اطلاعاتی را حفظ می كند.
۵ـ متن , داده, تصاویر یا اصوات را به شكل قانونی كسب , ذخیره و پخش می‌كند.
۶ـ معنای سرقت علمی را درك می‌كند و اثری را كه به دیگران تعلق دارد به عنوان اثر خود معرفی نمی‌كند.
۷ـ از آیین نامه‌های سازمانی مربوط به نحوه تحقیق بر روی افراد انسانی آگاهی دارد .
۳ـ دانشجوی اطلاعات‌شناس به هنگام تبادل محصول یا عمل به استفاده از منابع اطلاعاتی نیاز دارد.
▪پیامدها:
۱ـ روش ثبت و مستند‌سازی مناسبی بر می‌گزیند و همواره از آن روش برای اشاره به منابع استفاده می‌كند .
۲ـ در صورت لزوم , در مورد مواد دارای حق مولف ,‌یادداشت‌هایی مبنی بر كسب اجاره ناشر درج می‌كند.
مورد تأیید هیأت ا.سی.آر.ان ( انجمن دانشكده‌ها و كتابخانه‌های تحقیقاتی ),‌۱۸ ژانویه ۲۰۰۰.
نهاد‌‌های برگزیده اطلاعات شناسی
Association Of College & Research Libraries
- در سال ۱۹۸۹ كمیته ریاست انجمن كتابخانه‌های آمریكا ( ALA ) در اطلاعات‌شناسی گزارش نهایی منتشر كرد كه در آن چهار ركن اطلاعات‌شناسی را بر شمرد: توانایی تشخیص زمان نیازمندی به اطلاعات , و تعیین موقعیت , و ارزیابی آن و به كار‌گیری موثر اطلاعات مورد نیاز .http://www.ala.org/nili/ilitist.htm
- در سال ۱۹۹۰ , مجمع ملی اطلاعات‌شناسی ( NFIL ) در پاسخ به پیشنهادات گزارش نهایی ALA پایه‌‌گذاری شد. NFIL بین ۷۵ سازمان آموزشی, شغلی, و دولتی است كه برای ارتقاء آگاهی بین‌المللی و ملی درخصوص ضرورت اطلاعات‌شناسی و ترویج فعالیتهای مربوط به فراگیری آن كار می‌كنند. اعضای مجمع اطلاعات‌شناسی را در سطح ملی , بین‌المللی , و حتی در داخل برنامه‌های خود ترویج می‌كنند.http://www/infolit.Arg /index.htm
- در ماه مارس ۱۹۸۹ مجمع ملی اطلاعات‌شناسی NFIL گزارش متشر كرد موسوم به : گزارش روند كار در اطلاعات‌شناسی : تازه‌ترین اخبار در خصوص كمیته ریاست انجمن كتابخانه‌های آمریكا در اطلاعات شناسی : گزارش نهایی http://www.infolitL.org/documents./progress.htm
- در سال ۱۹۹۸ انجمن آمریكایی كتابخانه‌های مدارس ( AASL ) و انجمن ارتباطات و فنّاوری آموزشی ( AECT )‌به انتشار استانده‌‌های اطلاعات‌شناسی برای یادگیری دانش‌آموزان پرداختند. استانده‌های این دو انجمن توانایی‌های لازم را برای دانش‌آموزان سطح K-K به تفصیل شرح می‌دهد.- از سال ۱۹۸۹ و در فقدان استانده‌های ملی , بسیاری از ایالات , مناطق آموزش و پرورش , خدمات دانشگاههای ایالاتی , و موسسات محلی خود استانده‌هایی برای مهارت اطلاعات‌شناسی ایجاد كرده‌اند.
http://www.fiu.edu/bray/ili/iliweb.htm/
دكتر شهین نعمت زاده

منبع : نما مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران