واقعیت های آموزش مجازی

بعد از سال ها تكنولوژی اطلاعات (اینترنت، ماهواره و كامپیوتر) موفق شد در دانشگاه های ایران تحت عنوان دانشگاه مجازی راه یابد. هم اكنون دانشگاه های كشور ظرفیت پذیرش تمامی متقاضیان را ندارند. برخی از دانشگاه ها از جمله دانشگاه علم و صنعت ایران در جهت افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو و برقراری توازن بین ورودی و ظرفیت دانشگاه در جهت تاسیس دانشگاه مجازی قدم برداشته اند. هرگونه آموزش و تدریسی از این بستر قابل انتقال هستند.اما با توجه به انواع رشته ها تفاوت هایی در این میان وجود دارند. به نحوی كه دروس علوم انسانی و نظری سازگاری بیشتری با این نوع آموزش داشته در حالی كه رشته های عملی و كاربردی تر نظیر دروس علوم پزشكی پیچیدگی و دشواری های بیشتری دارد. در حال حاضر فاز عملیاتی دانشگاه علم و صنعت از بهمن ماه سال ۱۳۸۳ شروع شده است. در سه رشته مهندسی IT مهندسی كامپیوتر گرایش نرم افزار و علوم كامپیوتر در مقطع كارشناسی و دو رشته مهندسی IT گرایش ارتباطات ICT و MBA گرایش مدیریت اجرایی در مقطع كارشناسی ارشد دانشجو می پذیرد.
• روش آموزش
در آموزش مجازی ارتباط میان استاد و دانشجو از طریق كامپیوتر صورت می گیرد. در این زمینه دكتر غلامی رئیس مركز آموزش الكترونیكی دانشگاه علم و صنعت می گوید: «اساس كار ما تعامل مداوم بین استاد و دانشجو است. در این شیوه دانشجو دروس را به صورت off line دریافت كرده و در طول ترم هر زمانی كه بخواهد با گذرواژه ای كه توسط ما به وی داده می شود می تواند وارد كلاس شده و مطالب را دریافت كند و در این راه دانشجویی موفق خواهد شد كه همانند كلاس های حضوری طی یك برنامه ریزی مرتب از این دروس استفاده كند. البته دانشجو در طول ترم از طریق سیستم مدیریت یادگیری به نام Learning management system (LMS) به صورت اتوماتیك كنترل شده به نحوی كه ورود و خروج دانشجو، پرسش و پاسخ بین دانشجو و استاد كوئیز و امتحان و... توسط سیستم مذكور اداره می شود. در آموزش مجازی فرد برای درس خواندن محدود نیست و این در حالی است كه كلاس های رفع اشكال و كوئیز و امتحان در ساعات معینی از هفته به صورت on line برگزار می شود. این زمان محدود شده توسط دانشگاه مشخص می شود. قابل ذكر است به دلیل عدم دسترسی به پهنای باند مناسب در تمامی نقاط كشور ارتباط با دانشجو با سرعت مناسب فراهم نمی شود، در اینجا می توان از سیستم چندرسانه ای (مولتی مدیا) نظیر CD به عنوان پشتیبانی استفاده كرد ولی هنوز در اولویت های برنامه ما نیست چرا كه داشتن نظم از اصول برنامه كاری دانشجو است، در صورت ارائه CD كنترل وی از دست ما خارج می شود.»
در حال حاضر در كلاس های آموزش مجازی بهترین نحوه ارتباط بین استاد و دانشجو چت گفتاری در نظر گرفته شده و در صورت نیاز به نوشتن با ابزار هایی نظیر digitalizing pad مطالب به مونیتور منتقل شده و از این طریق دانشجو مطالب را دریافت می كند.
• كلاس های حضوری
در این روش آموزش امكان ارائه دروس عملی وجود ندارد نظیر: تربیت بدنی و آزمایشگاه. بنابراین در طول ترم كلاس های حضوری نیز در نظر گرفته می شود كه در این كلاس ها افراد می توانند به رفع اشكالات درسی بپردازند. بنابر اظهارات غلامی در ترم اول ۷۵۰ دانشجو ثبت نام كردند كه هشتاد درصد آنها از استان تهران و بقیه در سطح كشور پراكنده بودند. به دلیل پایین بودن سرعت اینترنت در برخی شهرستان های خارج از استان تهران توصیه شد افراد خارج از استان تهران ثبت نام نكنند. این دانشجویان مدعی شدند كمبود هایشان را با سخت افزار های ADSL و HDSL رفع می كنند. بنابراین به دلیل حضوری بودن امتحانات پایان ترم امسال برای دانشجویان شهرستانی امتحانات در پنج حوزه اصفهان، تبریز، مشهد، اهواز و تهران به طور همزمان برگزار شد.
• مشكلات كلاس های حضوری
برای درك بیشتر تعامل حضوری استاد و دانشجو دانشگاه علم و صنعت درصدد است كلاس های حضوری بیشتری برگزار كند. این مسئله برای دانشجویان شهرستانی خالی از اشكال نیست. در این راستا دانشگاه درصدد است تسهیلاتی از جمله خوابگاه، بلیت های رفت و برگشت وسایل نقلیه و... را فراهم كند.
• شبكه فیبر نوری
شبكه فیبر نوری ستون فقرات داده ها است. این شبكه نسبت به شبكه مسی و ماهواره ای سرعت بیشتری دارد. در حال حاضر كشور ما از طریق ماهواره اطلاعات اینترنتی را دریافت می كند و در صورت مشكلات تحریمی و... احداث چنین شبكه ای می تواند حداقل ارتباط اینترنت داخلی كشور را برقرار سازد. این شبكه هم اكنون با مسافت پنجاه و چهار هزار كیلومتر توسط وزارت ICT افتتاح شده است.
• كتابخانه
غلامی درباره كتابخانه مجازی دانشگاه می گوید: «دانشگاه علم و صنعت امكانات كتابخانه مجازی را فراهم كرده است. این كتابخانه شامل پانزده هزار كتاب الكترونیكی و پایان نامه های دوره های تحصیلات تكمیلی است. البته كتابخانه مجازی ما مثل آموزش مجازی ما نوپا بوده و خالی از اشكال نیست.»
• كنفرانس
از لحاظ تئوری برگزاری كنفرانس مجازی امكان پذیر است ولی در رأس كار آموزش مجازی كشور ما نیست. غلامی می گوید: «برگزاری كنفرانس به یك كلاس receive _ send نیاز دارد كه دانشجویان در آنجا حضور مجازی یافته، ضمن اینكه استاد نیز در همان كلاس حضور دارد تا به صورت on line مطلبی به صورت كنفرانس ارائه شده و یا سئوالات مطرح شود. امكان تمركز دانشجویان در مناطقی غیر از تهران برای ما مقدور نیست. بنابراین در حال حاضر كلاس های ویدئوكنفرانس جزء برنامه های ما نیست.»
• جذب افراد در بازار كار
در دانشگاه مجازی دانشجویان پس از فارغ التحصیلی مدرك رسمی دانشگاه علم و صنعت را دریافت می كنند كه مورد تائید وزارت علوم است و به استناد این مدرك ادامه تحصیل برای دانشجو منعی ندارد. اما این افراد در بازار كار چه جایگاهی خواهند داشت؟
غلامی در این باره توضیح می دهد: «مجوز تاسیس دانشگاه مجازی از شورای گسترش آموزش عالی كشور گرفته شده است. ما برای آموزش از تكنولوژی های در اختیار دستگاه های دولتی و غیردولتی استفاده كردیم. بنابراین سطح علمی دانشگاه پایین نیست. اما جذب یا عدم جذب این افراد توسط ارگان های مختلف دست ما نیست. این نحوه آموزش مهارت هایی را به دانشجو می دهد كه پس از فارغ التحصیلی می توانند كارآفرینی كنند. منجمله افراد با اینترنت، IT آشنایی زیادی پیدا كرده در برخی از مهارت های كامپیوتری نظیر ICDL تسلط زیادی پیدا می كنند. این افراد بالقوه مهارت های جانبی بیشتری دارند كه باید از لحاظ استخدام شدن در اولویت قرار بگیرند ولی دستگاه های مختلف به جهت نوپایی این رشته ممكن است این رویكرد را قبول نداشته باشند.»
• هزینه های اجرایی
راه اندازی این مجموعه برای دانشگاه مذكور حدود سیصد و پنجاه میلیون تومان هزینه دربرداشته است، بخشی از این هزینه ها صرف موارد زیر شده است: تهیه محتوای درسی (تولید محتوای هر درس بسته به تعداد واحدهای ارائه ای حدود بیست میلیون تومان هزینه داشته است)، استخدام استادان مجرب، امكانات و فضای آموزشی، اجاره سیستم LMS (خرید این سیستم هزینه ای بالغ بر یك میلیون دلار را دربرمی گیرد.) و...
• هزینه تحصیل دانشجو
در حال حاضر دانشجوها برای ورود به دانشگاه مجازی موظفند پانصدهزار تومان پرداخت كنند. پذیرش دانشجو براساس معدل پیش دانشگاهی صورت می گیرد. در ترم اول چهارده واحد ارائه می شود كه مرحله دانش پذیری نامیده می شود. در پایان این ترم شرط قبولی كسب معدل سیزده است و یا در صورت احتساب نمره زیر ده در یك درس معدل چهارده مورد قبول است.
این افراد در صورت عدم موفقیت نخواهند توانست ادامه تحصیل دهند. با این سئوال روبه رو هستیم كه هدف دانشگاه مجازی همگانی شدن آموزش عالی در كشور و افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوها در دانشگاه ها است در حالی كه هزینه دریافتی از دانشجوها با این اصل مغایرت دارد. چرا كه مخارج تحصیلی در آموزش مجازی از هزینه دریافتی دانشگاه هایی نظیر دانشگاه آزاد نیز بیشتر است.
غلامی در این زمینه تشریح كرد: «تاكنون پیاده كردن چنین روش آموزشی هزینه زیادی برای دانشگاه دربرداشته است. از طرفی به ظاهر هزینه دریافتی این دانشگاه از دانشگاه هایی نظیر دانشگاه آزاد اسلامی بیشتر است اما با احتساب هزینه های رفت و آمد، محل اقامت و غذا و... در چنین دانشگاه هایی به رقمی بالاتر از رقم دریافتی در آموزش مجازی می رسیم. همچنین گرچه افراد در ترم اول با پرداخت ۵۰۰ هزار تومان ریسك می كنند اما ریسك ما بیشتر است چرا كه با رد شدن این افراد ما با دانشجویان كمتری این دوره را ادامه می دهیم در نتیجه دانشگاه به دنبال درآمدزایی نیست.»
• مزایا
۱- عدم محدودیت پذیرش دانشجو در سطح دانشگاه ها
۲- كاهش هزینه های رفت و آمد و مسافرت های درون و خارج شهری
۳- عدم محدودیت سنی
۴- تعلق معافیت تحصیلی به پسران بعد از گذراندن ترم دانش پذیری
۵- نداشتن محدودیت زمانی و مكانی برای گرفتن مطالب درسی
۶- امكان ادامه تحصیل برای شاغلین بدون ایجاد تداخلاتی در این زمینه
۷- و...
• معایب
۱- محدودیت زمانی برای رفع اشكال دانشجوها
۲- عدم برگزاری كنفرانس های مجازی
۳- نبود رقابت درسی بین دانشجویان
۴- برخی مشكلات اجرایی

منبع : روزنامه شرق