قرارداد پر دردسر هسته‌ای آمریکا و هند

نیروی نظامی پاكستان كه پرویز مشرف ریاست آن را بر عهده دارد، به‌طور رسمی به چنین قراردادی اعتراض كرده و اعلام كرده است، این قرارداد سبب خواهد شد هند بتواند مقدار مورد توجهی مواد شكافت‌پذیر و تسلیحات هسته‌ای از رآكتورهای هسته‌ای كه تحت پادمان نیستند، تولید نماید.
در متن توافقنامه هسته‌ای میان آمریكا و هند آمده است: «۲ كشور توافق كرده‌اند تا همكاری هسته‌ای بر مبنای احترام متقابل به استقلال، عدم مداخله در هر یك از امور داخلی طرف دیگر و با احترام كامل به برنامه هسته‌ای یكدیگر باشد».
هند پیش از این خواسته بود تا آمریكا این اجازه را بدهد كه ماده سوختی مصرف شده را بازفرآوری كند، به آن در تهیه دائمی سوخت اطمینان بدهد و اگر هند آزمایش دیگری را انجام داد، آن را از طریق پایان دادن به تجارت هسته‌ای تنبیه نكند.
نیكلاس برنز معاون وزارت خارجه آمریكا كه از ۲ سال پیش مذاكرات مربوطه را هدایت می‌كند، ادعا كرده است كه این قرارداد سبب خواهد شد فعالیت‌های هسته‌ای هند تحت مراقبت‌های بین‌المللی قرار گیرد.
وی در گفت‌وگوی اختصاصی با روزنامه فایننشال تایمز مدعی شد این قرارداد تاثیری بر آنچه كه برنامه تسلیحاتی هند می‌نامند، ندارد و هیچ كمكی به پیشبرد آن نخواهد كرد.
اما از آنجایی كه این قرارداد برخلاف قوانین بین‌المللی است و دولت بوش به‌طور خودسرانه به امضای آن پرداخته است، انتظار می‌رود برنز و دیگر همكارانش از سوی كنگره آمریكا مورد سوال‌های سختی قرار گیرند. هم‌اكنون امضای این قرارداد كه متن آن روز جمعه منتشر شد، دارای مخالفانی جدی در داخل و خارج از آمریكا است.
متاسفانه جورج بوش، رئیس‌جمهور آمریكا همچون موارد متعدد گذشته گمان می‌كند می‌تواند تبعات چنین قرارداد خطرناك و خلاف قانونی را فقط با سخنرانی و تلاش برای آرام كردن كشوری همچون پاكستان از بین ببرد.
آمریكا با انعقاد این قرارداد با هند در واقع به‌طور آشكارا اعلام كرد كه از دهلی نو به عنوان قدرتی بزرگ در آسیا حمایت می‌كند و همچون خود و دیگر كشورهای هم‌پیمانش اجازه دارند حتی از تسلیحات هسته‌ای برخوردار باشند و این در حالی است كه واشنگتن از دست‌یابی كشورهای دیگر همچون ایران به تكنولوژی هسته‌ای جلوگیری می‌كند.
در طول ۶ دهه گذشته، روابط واشنگتن و دهلی‌نو همواره مملو از موارد بی‌اعتمادی بوده است اما در دوره كنونی از آنجایی كه منافع آمریكا در منطقه آسیا برای این كشور حائز اهمیت شده است، واشنگتن تصمیم گرفته است كه كدورت‌ها با دهلی نو را كنار بگذارد و قراردادی را هر چند بر خلاف قوانین، با هند منعقد كند. به هر حال آمریكا در عراق و افغانستان شكست سختی را متحمل شده است و به همین دلیل تلاش می‌كند خود را تقویت نماید.
در پایان جنگ سرد در سال ۱۹۹۱ برای هر ۲ طرف فرصتی ایجاد شد تا بتوانند روابط خود را عادی كنند اما در طول زمانی بیش از یك دهه، این روابط بهبود نیافت و مهم‌ترین دلیلش این بود كه هند از خم‌شدن در برابر فشارهای آمریكا در زمینه‌های مختلف به ویژه فشارها در زمینه تكنولوژی هسته‌ای خودداری كرد.
برای برنز كه در گفت‌وگوهای ۲ سال گذشته در مورد انرژی هسته‌ای با هند مشاركت داشته است، به امضا رسیدن این قرارداد بسیار حساس می‌باشد.
وی گفت: «روابط هند و آمریكا در دهه‌های گذشته دچار برخی مشكلات بوده و مهم‌ترین عامل این مشكلات نیز فقط انرژی هسته‌ای بوده است».
این معاون وزارت خارجه آمریكا در حالی كه كشور خود را «كشوری مسوول» در زمینه انرژی هسته‌ای خواند، گفت: امضای این قرارداد با هند نه‌تنها مشكلی را ایجاد نمی‌كند، بلكه سبب می‌شود دهلی‌نو تحت مراقبت كشوری قرار گیرد كه درباره انرژی هسته‌ای مسوولیت‌پذیری بالایی دارد.
این در حالی است كه به نظر می‌رسد برنز از یاد برده است كه آمریكا در ژاپن به دلیل استفاده از انرژی هسته‌ای چه خسارات جبران‌ناپذیری را به‌وجود آورد.
واشنگتن و دهلی‌نو هم‌اكنون باید چین را به همراه ۴۵ عضو دیگر گروه تامین‌كنندگان هسته‌ای ـ بدنه‌ای بین‌المللی كه تجارت مواد شكافت پذیر را قانونمند می‌كنند ـ متقاعد كنند كه این قرارداد برای ارتقای برنامه تسلیحات هسته‌ای هند و یا بی‌ثبات كردن منطقه نیست و البته این عملی بسیار دشوار به نظر می‌رسد.
دولت بوش كه در برابر ظن و تردید‌های بی‌شماری در این زمینه قرار دارد، استدلال می‌كند كه این قرارداد به عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای كمك می‌كند زیرا در خلال آن ۱۴ رآكتور از ۲۲ رآكتور هسته‌ای هند تحت پادمان‌های هسته‌ای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار می‌گیرد اما آیا تضمینی هست كه در رآكتورهای دیگر عملی خلاف ان‌پی‌تی صورت نگیرد؟

ادوارد لیوس- جو جانسون
مترجم سوده کریمی
منبع: فایننشال تایمز

منبع : روزنامه تهران امروز