ترکیه و دریای خزر

ترکمنستان شرایط را برای همسایه جنوبی خود ، ایران دشوار می سازد. به گفته منابع دیپلماتیک عشق آباد ، اقدامات اخیر این کشور مبنی بر قطع صادرات گاز به ایران به طور قطع برای افزایش قیمت صورت گرفته است. همین امر باعث شد تا ایران صدور حدود ۳۰ میلیون متر مکعب گاز در روز را به ترکیه متوقف سازد. این اقدام ترکمنستان ممکن است حضور ترکیه در بازار کساد معاملات نقدیLNG را نیز به دنبال داشته باشد.
مقامات ترکمنستان علت قطع صادرات را در ظاهر، اشکالات فنی اعلام کردند اما یکی از دیپلمات های این کشور در گفتگویی با نشریه WGI اظهار داشت‌‌ :"البته که موضوع افزایش قیمت مطرح است" و تا زمانی که دو کشور بر سر قیمت جدید به توافق نرسند ، به نظر نمی رسد که ترکمنستان تصمیم به از سر گیری صدور گاز به ایران را داشته باشد. معامله گاز ترکمنستان با ایران در سال۲۰۰۷ با قیمت "استثنایی"‍ ۸۵ هزاردلار در هز هزار متر مکعب انجام شد ، این رقم در مقایسه با بهای ۱۰۰ دلار در هر هزار متر مکعب که ترکمنستان برای گازپروم روسیه در نظر گرفته بود ، قیمتی مزیتی محسوب می شد. دولت روسیه پذیرفته است که بهای گاز را در نیمه اول سال ۲۰۰۸ به ۱۳۰ و در نیمه دوم همین سال به ۱۵۰ دلار درهر هزار مترمکعب اقزایش دهد ، در چنین شرایطی قیمت گاز صادراتی به ایران بیش از حد پائین به نظر می رسد. به گفته همان منبع "دولت ترکمنستان در نظر دارد رقمی حدود ۱۲۰ دلار یا بیشتر را به ایران پیشنهاد دهد" .
وی در ادامه افزود: بر اساس قرارداد سال گذشته دو کشور، ترکمنستان موظف به تحویل ۱۴ میلیارد مترمکعب گاز به ایران بود که از این میزان تنها ۴/۸ میلیارد متر مکعب به این کشور انتقال یافت . ایران میزان قابل توجهی از گاز و ارد شده از ترکمنستان را با بهای بازار اروپا یعنی ۳۰۰ دلار در هر هزار متر مکعب به ترکیه می فروشد. به گفته این مقام :"این معامله بار یایران باصرفه بود ، اما برای ترکیه که د رفصل سرما از دریافت گاز ایران محروم مانده ، معامله خوبی نبود" .
یکی از منابع دولت ترکیه در گفتگویی با WGI اظهار داشت، انتقال گاز ایران به ترکیه ابتدا کاهش یافته و در نهایت تقریباً قطع شد. وی در ادامه افزود ، شرکت دولتی Botas ترکیه ،اظهار امیدواری کرد تا برای پرکردن این خلاء بتواند معاملات نقدی LNG را از مالزی ، الجزیره و نیجریه به ترمینال Egegaz در نزدیکی ازمیر منتقل کند. بهره برداری از این ترمینال خصوصی یکسال پیش در شرایطی مشابه آغاز شد. ایران در ماه دسامبر سال ۲۰۰۶ میزان فروش گاز به ترکیه را کاهش داده و در پی آن یعنی در ژانویه سال ۲۰۰۷ نیز به بهانه مشکلات تامین گاز در فصل سرما صدور گاز به این کشور را موقتا" قطع کرد.
شرکت Botas از گازپروم خواست تا برای کمک به رفع کمبود گاز این کشور ، جریان گاز انتقالی در خط لوله Blue Stream را شدت بخشد . اما اگر چه گازپروم به درخواست مشابه در سال گذشته پاسخی مثبت داده بود، به نظر نمی رسد که این بار با این موضوع موافقت کند. ضمن آن که بر اساس گزارشات ، صادرات گاز روسیه به ترکیه ، که سومین مشتری بزرگ این کشور است ، حدود ۵ میلیون متر مکعب در روز کاهش یافته است .
گفته میشود که شرکت گازپروم در خصوص قرارداد همکاری دوجانبه کشورهای ایران و ترکیه که در ماه ژوئیه سال گذشته منعقد گردید، ابراز ناخشنودی کرده است. به موجب این قرارداد ، گاز خط لوله Nabucco که قرار است از ترکیه به اروپا احداث شود، توسط ایران تامین خواهد شد اجرای این تصمیم با برنامه های گازپروم برای افزایش فروش گاز به بازار اروپا از طریق خط لوله South Stream ایجاد رقابت می کند.
علاوه بر آن به نظر میرسد دولت روسیه نیز در خصوص تصمیمات ترکیه مبنی بر به تعویق انداختن طرح احداث خط لوله دوم Blue Stream را به عنوان جایگزین طرح خط لوله دوم Blue Stream مطرح کرده است . Saluk Duzyol ، مدیرعامل شرکت Botas ، در ماه سپتامبر سال گذشته طی گفتگویی با نشریه WGI اظهار داشت که این پروژه " نباید موقعیت سایر پروژه های احداث خط لوله را که فرصت های متعددی را برای تامین گاز در اختیار می گذارند و رقابت واقعی در عرضه و تقاضای گاز ایجاد می کنند به مخاطره افکند ." وی در ادامه تاکید کرد که گاز روسیه " اولین گزینه " تامین گاز خط لوله Nabucco نخواهد بود .
دو کشور همچنین بر سر خط لوله حوزه دریای خزر نیر اختلافاتی دارند ، بدین ترتیب که ترکیه امیدوار است تا بتواند خوراک گاز خط لوله Nabucco را از این طریق تامین کند در حالی که روسیه مخالف این امر است بر اساس گزارشات ، طبق اظهارات اخیر طیب اردوغان ، نخست وزیر ترکیه ، دولت این کشور قصد دارد درخواست از سرگیری صدور نفت ایران به ترکیه را با محمود احمدی نژاد ، رئیس جمهور ایران مطرح کند. برخلاف سال گذشته، در حال حاضر ترکیه از آذربایجان نیر گاز خریداری کرده است اما حجم گاز وارداتی از این کشور کمبود گاز ناشی از قطع گاز ایران را جبران نمی کند .
در حقیقت هیچ یک از وقایع فوق تازگی نداشته است . جریان گاز ایران به ترکیه معمولا" در فصل سرما قطع می شود و ترکمنستان نیز صدور گاز به ایران را اغلب به علت اختلاف بر سر قیمت متوقف می سازد، به طوری که در زمان صفرمراد نیازف ، رئیس جمهور پیشین ترکمنستان نیز ، به علت امتناع ایران از پرداخت بهای بیش از ۴۲ دلار در هر هزار متر مکعب گاز، صدور گاز ترکمنستان به ایران متوقف شد.
اما قربانقلی بردی محمدف ، رئیس جمهور جدید ترکمنستان از فوریه سال گذشته که قدرت را بدست گرفته با شدت عمل بیشتری برخورد کرده است . بویژه آن که در خصوص مسائل مهم نیز با روسیه مذاکره می کند. ظرفیت انتقال گاز خط لوله ترکمنستان به روسیه ۵۰ میلیارد متر مکعب است بنابراین ترکمنستان می تواند میزان گازی را که قرار بود به ایران صادر کند به روسیه منتقل کند.
صدور همین مقدار نسبتا" کم گاز به ایران نیز می تواند میزان وابستگی ترکمنستان به روسیه را کاهش دهد از اینرو احتمال دارد که این کشور تا سال ۲۰۰۹ برای احداث خط لوله جدیدی به چین با ظرفیت انتقال ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز در سال اقداماتی انجام دهد.
علاوه بر آن ترکمنستان اخیرا" برای احداث یک خط لوله جدید قرارداد تازه ای با روسیه منعقد کرده و با این کار غرب را که در خصوص احداث خط لوله حوزه دریای خزر امیدهایی داشت مایوس نموده است . قرار بود که این خط لوله ، بی آنکه از روسیه عبور کند ، ترکمنستان را به آذربایجان و نهایتا" به اروپا متصل سازد .

منبع : نشریه WGI ، ۹ ژانویه ۲۰۰۸
مترجم : مرضیه فاضل نیا

منبع : شرکت ملی گاز ایران