خط لولة گاز ناباکو

این اذعان کارشناسان و مقامات مختلف جهان از جمله حلمی گولر وزیر انرژی ترکیه ، دکتر مارک کنز استاد سرشناس مسایل سیاسی دانشگاه های آمریکا ، رییس جمهوری ترکیه و مقامات مجارستان و اتریش است که اظهار می دارند ما به گاز ایران نیاز داریم و باید با واقع نگری در این خصوص همکاری کرد.
حلمی گولر وزیر انرژی ترکیه بارها از جمله در نشست اخیر انرژی در باکو و نیز چندی پیش، پس از ترک ایران در آنکارا اعلام کرد ما به گاز ایران محتاج هستیم و همکاری بزرگ گازی ایران و ترکیه می تواند زمینه همکاری ایران در خط لولة ناباکو را فراهم کند و این در حالی است که عبدالله گل رییس جمهوری ترکیه نیز درباکو بر استفاده از طرح های انرژیک و امکانات ایران در منطقه تاکید کرد.
سخنان دکتر مارک کنز که شب گذشته با شرکت در میزگردی از طریق تلویزیون های مختلف جهان پخش شد حاکی از آن بود که خط لولة گاز ناباکو که قرار است گاز حوزه دریای خزر و آسیای مرکزی را از ترکیه به اروپا منتقل کند بدون گاز ایران طرح کاملی نیست و باید زمینه همکاری ایران را برای مشارکت در این طرح فراهم کرد چرا که ایران قدرت گازی منطقه بوده و از نظر جغرافیا نیز دارای اهمیت است.
وی با یادآوری درگیری ها و ناامنی های ایجاد شده در جنگ روسیه و گرجستان که خط لوله های انرژیک عبوری از این مناطق را مورد تهدید قرار داد، افزود: این واقعیت روشن شد که ایران مسیر مناسبی برای عبور خط لوله گازی ناباکو و دیگر طرح های انرژیک در منطقه است.
این در حالیست که مقامات اتریش، مجارستان و سوییس نیز در پی انعقاد قرارداد همکاری انرژی با ایران اذعان کردند که اروپا باید واقعیت های ایران را قبول کند و در همکاری با ایران واقع بین باشند.
به اعتقاد کارشناسان و صاحبنظران ، خط لوله بزرگ گاز ناباکو که قرار است از نزدیکی مرز گرجستان یا ایران آغاز و از طریق ترکیه گاز حوزه دریای خزر و آسیای مرکزی را به بازراهای اروپا منتقل کند طرحی غیر اقتصادی و تحمیلی از سوی آمریکا است . چرا که اکنون نگرانی هایی در خصوص عدم تامین این خط لوله سه هزار کیلومتری که طبق برآوردها با هزینه هنگفت هفت میلیارد و ۹۰۰ میلیون یورو احداث و با بهره برداری در سال ۲۰۱۳ سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز ذخایر دریای خزر و منطقه خاورمیانه را از مسیر ترکیه، بلغارستان، رومانی و مجارستان به یک قطب گازی در اتریش منتقل کند، وجود دارد.
هادی شیخ غفوری کارشناس ارشد روابط بین الملل ایران درجمهوری آذربایجان با اشاره به اینکه خط لولة گاز ناباکو طرحی سیاسی و آمریکایی با هدف انزوای ایران و روسیه در محیط بین المللی است افزود : کشورهای کوچک منطقه هم از نظر جغرافیا و هم ازنظر ذخایر گاز در مقابل ایران چندان مورد توجه نیستند در حالی که ایران با برخورداری از ۱۷ درصد ذخایر گاز دنیا دومین قدرت گاز جهان محسوب می شود و بهترین و اقتصادی ترین مسیر انتقال انرژی به شمار می رود.
وی اضافه کرد: ایران حلقه مفقوده طرح های انرژیک منطقه به خصوص خط لولة گاز ناباکو است و بدون مشارکت ایران این طرح ها غیر اقتصادی و ناموفق است و گاز ایران و عراق عامل اصلی برای اجرایی شدن خط لولة ناباکو در سال ۲۰۱۳ است و در این میان ایران نیز تمایل به مشارکت در تمامی طرح های انرژیک دارد.
این کارشناس ارشد روابط بین الملل وزارت امور خارجه ایران بااشاره به نشست اخیر انرژی در باکو گفت: مقامات بلند پایه هفت کشور و مسوولان انرژی شرکت کننده از ۲۲ کشور جهان در این اجلاس در بررسی مسایل و موانع موجود به نگرانی های پیش رو در خصوص طرح های انرژیک از جمله خط لولة ناباکو پی بردند.
شیخ غفوری با بیان اینکه دیگر هدف نشست باکو تقویت مسیرهای انتقال انرژیک شرق غرب بود اضافه کرد : ذخایر انرژیک و جایگاه برتر ایران درمنطقه باعث شد حلمی گولر وزیر انرژی ترکیه پس از این نشست بلافاصله برای رایزنی با مقامات ایران راهی تهران شود.
معاون سفارت جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان گفت : آنچه مورد اذعان تمامی مقامات از جمله متولیان اصلی خط لولة ناباکوست ، این است که ‌احیای خط لولة گاز ناباکو تنها با حضور ایران ممکن خواهد بود.
وی هدف عمده ازاین طرح را رهایی اروپا از انحصار گاز روسیه دانست و گفت: اکنون ۹۰ درصد گاز اروپا از سوی روسیه تامین می شود و به طور کلی دیپلماسی گاز روسی در فصل سرما آغاز و به اهرمی برای چانه زنی روسها تبدیل می شود و اروپا سعی در رهایی از این مشکل دارد.
این کارشناس ارشد روابط بین الملل افزود : از سوی دیگر کشورهای اروپایی تحت فشار آمریکا درصد انزوای ایران در محیط بین المللی هستند و قصد دارند با اجرای طرحی با فشار آمریکا از خرید گاز ایران صرفنظر کنند ولی اروپاییان واقعیت ها را درک کرده اند و در این میان می توان به سخنان مقامات اتریش، مجارستان و سوییس اشاره کرد که دیگر مقامات اروپایی را به واقع نگری در این زمینه دعوت کردند.
شیخ غفوری اضافه کرد: اگر چه اهتمام مقامات غربی بر این است که با انجام این طرح به نوعی ایران را در محیط بین المللی منزوی کنند ولی واقعیت ها و اذعان برخی مسوولان اروپایی و کارشناسان حکایت از آن دارد که بدون حضور ایران که ۱۷ درصد ذخایر گاز جهان را دارد، اجرای این طرحها غیر ممکن است.
وی یادآور شد : جمهوری آذربایجان از ذخایر گاز چندانی برخوردار نیست و تنها گاز ترکمنستان مورد توجه است و این ذخایر نیز در مقابل ذخایر گازی ایران و روسیه ناچیز است.
علاوه بر این به اعتقاد دیگر صاحبنظران و کارشناسان ، رقیب بودن خط لوله ناباکو با خط لوله روسی "ساوت استریم" که قرار است حجم بیشتری از گاز روسیه را به جنوب شرقی و مرکز اروپا منتقل کند، یکی از نگرانیهای کشورهای منطقه از جمله جمهوری آذربایجان است.
درطرح احداث خط لوله گاز ناباکو، تاکنون تنها جمهوری آذربایجان موافقت کرده تا مقادیری گاز به این خط لوله اختصاص دهد و سایر تامین کنندگان بالقوه گاز که شامل ترکمنستان، قزاقستان، مصر و عراق هستند تاکنون در این خصوص تضمینی ندادند و این روند نیز از دیگر نگرانی های طرف ها از جمله جمهوری آذربایجان بوده و به نظر می رسد به همین دلیل باکو اخیرا اعلام کرد که حاضر است نیازهای مالی اجرای این طرح را برعهده گیرد.
این نگرانی ها برای خط لوله ناباکو و نیز ذخایر انرژی منطقه باعث شده تا سران شش کشور و نیز مسوولان انرژی ۲۲ کشور جهان در باکو گردهم آیند تا ذخایر انرژی منطقه و راه های مناسب و جدید انتقال انرژی از جمله خط لولة گاز ناباکو را مورد بررسی قرار دهند که در این میان رییس جمهوری ترکیه بر استفاده از طرح ها و امکانات ایران تاکید داشت.
بر اساس پیش بینی هایی که حاکی از به پایان رسیدن منابع نفت جمهوری آذربایجان تا سال ۲۰۲۰ است، تکیه گاه انرژی این کشور گاز می باشد که این مهم نیز اکنون به منازعه میان روسیه و غرب تبدیل شده است ، چرا که این میدان گازی سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز تولید می کند و روسیه برای محتاج نگه داشتن اروپا به گاز و حفظ قدرت گازی خود در جهان پیشنهاد خرید همه تولیدات این میدان گازی را به قیمت بازار داده ولی باکو هنوز به این پیشنهاد پاسخ نداده و علاقه مند به یافتن شرکایی از غرب است ولی همواره با نگرانی هایی مواجه است.
طرح خط لوله گاز ناباکو برای واردات گاز از حوزه دریای خزر و آسیای میانه یکی از اولویت های اتحادیه اروپا به منظور کاهش وابستگی به گاز روسیه به شمار می رود، ولی کارشناسان مسایل اقتصادی و انرژی معتقدند که جمهوری آذربایجان به تنهایی نمی تواند برای تضمین مقادیر کافی گاز اقدام کند بلکه این کار نیازمند یک توافق سیاسی است.
این طرح بارها به دلایل مختلف به تاخیر افتاده و با تردیدهایی در مورد تضمین حجم کافی گاز از کشورهایی که زمانی بخشی از شوروی بودند و اکنون شاهد اعمال نفوذ شدید شرکت روسی گازپروم هستند، رو به رو شده و مناقشه اخیر گرجستان این نگرانی ها را تشدید کرده است.
الهام شعبان، رییس موسسه مطالعات نفت جمهوری آذربایجان پیشتر در گفت وگو با روزنامه روسی زبان نوویه ورمیا اعلام کرده بود که این کشور آماده تامین مالی خط لولة گاز ناباکو است و علاوه بر این حاضر به انتقال گاز کشورهای آسیای میانه از طریق این طرح است و با این اهداف دفتر نمایندگی شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) در اتریش به عنوان مبتکر طرح مذکور ایجاد شده است.
وی با اشاره به اینکه عملیات ساختمانی این طرح در دست انجام بوده و قرار است در سال ۲۰۱۳ میلادی به پایان برسد، گفت: این طرح برای رفع نیاز گازی و تامین امنیت انرژی کشورهای اروپایی درنظر گرفته شده و جمهوری آذربایجان دراین طرح نقش ترانزیتی و تامین کننده گاز را بر عهده دارد.
وی همچنین اظهار داشت که در زمان حاضر میان شرکت گازپروم روسیه و سوکار نیز مذاکراتی دراین خصوص در جریان است.
راسم آقایوف، کارشناس سرشناس مسایل سیاسی جمهوری آذربایجان نیز درگفت وگو با خبرگزاری غیردولتی نووستی اعلام کرده که خط لولة گاز ناباکو طرحی آمریکایی است و هدف اصلی از طراحی این خط لوله توسط آمریکا ایجاد مسیرهای جدید برای انتقال ذخایر انرژی حوزه دریای خزر خارج از قلمرو روسیه است، ولی واضح است که این طرح بدون مشارکت روسیه امکان پذیر نیست و محروم کردن روسیه از خط لولة گاز ناباکو که خود از ذخایر انرژی زیادی برخوردار است، انتقال نفت و گاز منطقه به بازارهای جهانی امکان پذیر نیست.
وفا قلی زاده، کارشناس سیاسی باکو که اظهاراتش در روزنامه آزادلیق درج شده ، آمریکا را طراح پروژه گازی ناباکو و اجرا کننده آن اعلام کرد و افزود: آذربایجان یکی از شرکای این طرح است و روسیه اگر مشکلی دارد باید با آمریکا حل کند و باکو بنا به خواست روسیه نمی تواند علیه آمریکا اقدام به خرابکاری کند.
در این میان مبارزه قدرت میان روسیه و گرجستان، جمهوری آذربایجان را به عنوان متحد نزدیک گرجستان به وحشت انداخته زیرا از این نگران است که ذخایر عظیم انرژی آن کشور وجه المصالحه مبارزه روسیه و غرب قرار گیرد.
این مهم باعث شده تا جمهوری آذربایجان رویکرد سیاسی خود را که قبلا بیشتر متوجه غرب بود کمی به سوی روسیه متمایل کند و اکنون باکو از افتادن مجدد به حلقه اقتدار روسیه که سابقه ای تاریخی دارد بیمناک است چرا که در زمان شوروی سابق ، همه منابع عظیم انرژی آذربایجان به تصرف شوروی ها درآمد.
سیاست دولت فعلی جمهوری آذربایجان که مبتنی بر توسعه ذخایر انرژی و درآمدهای آن استوار است و در این خصوص سرمایه گذاری های کلانی را انجام داده اکنون این کشور را با چالشی مواجه ساخته است ،چرا که انفجار در خط لوله نفتی باکو، تفلیس، جیهان در بخش ارزنجان ترکیه و سپس انفجار چند بمب در پی جنگ روسیه و گرجستان در نزدیک این خطوط لوله که شاهرگ حیاتی نفت جمهوری آذربایجان می باشد به مدت چندین روز استخراج و صادرات نفت باکو و کنسرسیوم شرکت های نفتی فعال در منطقه را متوقف و این روند امنیت این خطوط لوله را زیر سووال برد.
موضوع طرح "ناباکو" هر چند در حوزه های مختلف از جمله اقتصاد پیش می رود، اما مسوولان سیاسی بسیاری از کشورها به خصوص مقامات جمهوری آذربایجان، اتحادیه اروپا و ترکیه را برای رفع موانع احتمالی راهی کشورهای مختلف کرده است.
در این باره " آندریس پیبلگس" کمیسر انرژی اتحادیه اروپا برای رایزنی پیرامون نزدیک سازی نقطه نظرات اتحادیه با ترکیه و جمهوری آذربایجان در خصوص اجرایی کردن طرح بزرگ خط لوله گاز "ناباکو" با هدف کاهش وابستگی خود به گاز روسیه و تامین امنیت انرژی خود در صدر هیات اقتصادی به آنکارا و باکو سفر کرد.
ناظرانی که طرح های مهم انرژی منطقه را دنبال می کنند، معتقدند در شرایط فعلی در مورد "قیمت گاز" و "حدود و اختیارات" در استفاده از گاز تزریقی به خط لوله گازی ناباکو، اختلافاتی در میان مقامات برخی کشورهای تولید و ترانزیت کننده از جمله جمهوری آذربایجان و ترکیه با اتحادیه اروپا دارند.
آنکارا برای حداکثر سازی منافع ملی خود در استفاده از موقعیت راهبردی این کشور در امر انتقال انرژی به اروپا و لحاظ این که بخش عمده ای از خط لوله ناباکو از طریق قلمرو این کشورعبور کرده و به اروپا متصل خواهد شد، خواستار دریافت گاز از این خط با ۱۵ درصد تخفیف است که گفته می شود جمهوری آذربایجان که بخشی از گاز این خط لوله را تامین خواهد کرد مخالف با این تخفیف است.
این ناظران با اشاره به گفت و گوهای ترکیه با جمهوری اسلامی ایران در بخش انرژی معتقدند در صورت به نتیجه رسیدن این مذاکرات، ایران به عنوان دومین کشور دارای منابع گاز جهان یکی از مهم ترین تامین کنندگان گاز خط لوله ناباکو خواهد بود.
در این خصوص ضمن اینکه رییس جمهوری ترکیه در چهارمین نشست اخیر بین المللی انرژی در باکو بر استفاده از امکانات ایران تاکید کرد هیاتی از وزارت انرژی ترکیه برای گفت و گو با مقامات ایران عازم تهران شدند که این اقدام آنکارا هر چند با نگرانی آمریکا را که خواستار انزوای ایران در محیط بین المللی است برانگیخته ، ولی مقامات اتحادیه اروپا به پیوستن ایران به این طرح تمایل دارند به طوری که شرکت اتریشی "آو.ام.وی" اولین گفت و گوهای خود را برای تامین گاز اروپا با جمهوری اسلامی ایران انجام داده و سوئیس نیز در این زمینه با تهران به توافقاتی دست یافته است.
به هر حال اغلب کارشناسان و صاحبنظران معتقدند : کنسرسیوم خط لوله گازی ناباکو که در اکتبر سال ۲۰۰۵ با عضویت کشورهای ترکیه، بلغارستان، رومانی، مجارستان، اتریش و آلمان به عنوان شرکای آن تاسیس شد برای اجرایی شدن طرح و رهایی از اسارت گازی روسیه، به گاز ایران نیاز دارند ولی مخالفت آمریکا نگرانی هایی را باعث شده است.
اروپاییان معتقدند، مهم ترین منبع تامین انرژی برای اروپا منطقه خاورمیانه به خصوص جمهوری اسلامی ایران می باشد و بر این اساس، به نظر می رسد نهایی شدن روند مذاکرات ایران و ترکیه برای تبدیل موافقتنامه بزرگ انرژی به قرارداد بین المللی می تواند در روند احیای خط لولة گاز ناباکو تعیین کننده باشد. چرا که مجموعه گاز کشورهای جمهوری آذربایجان، عراق و مصر که به عنوان سایر منابع تامین کنندگان گاز ناباکو مطرح می باشند به تنهایی قابل رقابت با گاز ایران از نظر ذخایر قطعی شناخته شده نیستند. در این میان نباید موقعیت جغرافیایی مطلوب ایران را فراموش کرد و اتحادیه اروپا و ترکیه نیز با علم به این موضوع گام های خود را در تسریع روند اجرایی کردن این طرح مهم برمی دارند.

منبع: ایرانا

منبع : ایراس