هند و نیازهای رو به رشد؛ گاز ایران تنها منبع مطمئن تأمین انرژی برای هند است

هند با توجه به وسعت جغرافیایی و جمعیت انبوه خود، ششمین بازار بزرگ مصرف انرژی جهان به شمار می رود. رشد اقتصادی ۹/۶ درصدی هند در سال های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ و همچنین پیش بینی رشد ۷ درصدی در سال ۲۰۰۶ از مواردی است که این کشور را در سال های آینده جز بزرگ ترین مصرف کنندگان انرژی باقی خواهد گذاشت.
سازگاری بیشتر گازطبیعی با محیط زیست نسبت به نفت و به خصوص زغال سنگ و کارآیی بالای آن، سبب شده است كه تقاضای این حامل انرژی در هند از رشد سریعی برخوردار شود. البته دو عامل بسیار مهم دیگر یعنی رشد جمعیت و رشد اقتصادی نیز از جمله علل تأثیر گذار بر افزایش سریع تقاضای گازطبیعی در هند هستند. افزایش قیمت نفت در یک دو سال اخیر و ارزان بودن گاز طبیعی به نسبت قیمت های نفت، جذابیت این سوخت را نیز در سال های اخیر افزایش داده است.
هند با برخورداری از نیم درصد ذخایر گاز جهان، كشور فقیری از نظر منابع گازی به شمار می رود. رشد مصرف گاز در سال های گذشته در این کشور بیانگر آن است كه با وجود توسعه منابع داخلی گازی، این كشور ناگزیر است كمبود خود را از طریق خط لوله و یا محموله های ال ان جی تأمین كند. بنابراین هند در آینده ای نزدیک از متقاضیان مهم گاز طبیعی جهان به شمار خواهد رفت که عمده این تقاضا در بخش نیروگاهی هند مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
●پیشینه خط لوله گاز ایران به هند
در بررسی های اولیه برای صادرات گاز ایران به هند گزینه هایی برای احداث خط لوله وجود داشت که صادرات گاز طبیعی ایران به هند از طریق پاکستان و همچنین صادرات از طریق خط لوله ای از مناطق کم عمق دریای عمان و اقیانوس هند و یا از طریق مناطق عمیق آن به هند از جمله آنها است که در هر صورت بیش از ۴ میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت و پیش بینی می شود این خط لوله، ظرفیت انتقال سالانه حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را داشته باشد. گذر خط لوله از طریق دریای عمان و اقیانوس هند به لحاظ غیر اقتصادی بودن از طریق کشورها پیگیری نشد و تنها گزینه پیش روی هند در این پروژه واردات گاز ایران از طریق پاکستان بود.
مطالعات و مذاکرات مربوط به احداث خط لوله گاز ایران به پاکستان از سال ۱۹۹۰ آغاز شده است. پروژه احدث خط لوله ایران- پاکستان- هند در سال ۱۹۹۴ مطرح شد كه بر اساس آن طرح، طول خط لوله گاز ایران به هند از مسیر خشکی ۲۷۷۵ کیلومتر خواهد بود که ۱۱۱۵ کیلومتر آن در خاک ایران، ۷۶۰ کیلومتر آن در خاک پاکستان و ۹۰۰ کیلومتر آن در خاک هند و میزان گاز انتقالی بنا به توافق طرفین ۲۷ میلیارد متر مکعب در سال خواهد بود.
هند علاوه بر بررسی واردات گاز ایران از طریق خط لوله، تمایل به واردات از طریق ال ان جی داشته که نشان دهنده این مساله است که کماکان در نقاطی که همکاری های بین کشورهای درگیر منطقه دستخوش بحران های سیاسی است، عرضه گاز به صورت ال ان جی می تواند چاره ای در این خصوص محسوب شود.
دولت هند برای دوری از وابستگی به تنها یک مسیر و ایجاد ضریب بالای امنیت عرضه انرژی، نگاهی به بازارهای جهانی ال ان جی نیز دارد و در این راستا قصد دارد قسمتی از نیازهای انرژی خود را از طریق وادرات ال ان جی از سایر کشورها برطرف سازد. این کشور در حال حاضر، بخش اعظم گاز مورد نیاز خود را از شرکت پترونت قطر خریداری می کند. شرکت گاز هند که در صدد یافتن منبعی برای خرید گاز ارزان است، مذاکره برای خرید گاز طبیعی ایران و نهایی کردن قیمت آن را از مدت ها قبل شروع کرده که در این راستا مذاکرات خرید ال.ان.جی از ایران را دنبال کرده است.
در سال ۲۰۰۵، شرکت هندی GAIL و شرکت ملی صادرات گاز ایران، قراردادی در زمینه صادرات سالانه ۵ میلیون تن ال ان جی از سال ۲۰۱۰-۲۰۰۹ امضا کردند. قرارداد صادرات ال ان جی ایران به هند پس از تصویب شورای عالی اقتصاد نهایی می شود که بر اساس آن ایران از سال ۲۰۰۹ واردات ال ان جی خود به هند را آغاز خواهد کرد. نیاز شدید هند این کشور را بر آن داشته که مذاکراتی برای خرید ۵/۲ میلیون تن ال ان جی دیگر از ایران را در دست بررسی داشته باشد.
با وجود پافشاری دولت سابق هند در امضا قرارداد واردات گاز از طریق خط لوله، فشارهای آمریکا مبنی بر عدم انجام این کار و برکناری وزیر نفت این کشور از نشانه های بارز مخالفت سیاسی آمریکا در تحقق این پروژه است. این فشارها تا حدی است كه برخی از كارشناسان هندی بر این باورند كه هند باید از پروژه خط لوله ایران دست بردارد.
به دنبال انتشار گزارش دولت هند مبنی بر علاقه مندی این کشور به مشارکت در پروژه خط لوله گاز «ترکمنستان- افغانستان-پاکستان»، مقامات این کشور به خوبی بر این امر واقف اند که ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر عظیم گازی می تواند نیاز این کشور را در بلند مدت بر طرف سازد؛ چنانچه که تمایل خود به شرکت در نشست ایران، پاکستان و هند در یکم تا سوم خرداد ماه جاری (۲۲ تا ۲۴ مه) اعلام کرده اند.
در بحث واردات گاز از طریق خط لوله دو مساله اساسی امنیت خطوط لوله و همچنین امنیت منابع برای کشورهای وارد کننده، مطرح است. کشور هند در بلند مدت با توجه به ذخایر ترکمنستان و همچنین قراردادهای منعقد شده این کشور نمی تواند اطمینان کافی به ترکمنستان داشته باشد از طرفی که ناامنی هایی موجود در افغانستان نیز این خط لوله را تحت الشعاع خود قرار می دهد و این کشور را با ریسک زیادی برای عملی سازی این پروژه روبه رو می سازد.
کشور ترکمنستان در حال حاضر قراردادهای بلند مدت زیادی با کشور روسیه دارد که بر طبق این قراردادها از سال ۲۰۰۶ به تدریج روسیه ۷۰ تا ۸۰ میلیون متر مکعب واردات از ترکمنستان برای بازارهای اروپا خواهد داشت. با توجه به این قراردادها و حجم پایین ذخایر این کشور، که در ابتدای سال ۲۰۰۵، ۱۰۲ میلیارد فوت مکعب بوده است و همچنین نسبت ۵۳ سال ذخایر به تولید ترکمنستان (بدون توجه به حجم صادرات قراردادهای منعقد شده و تولید برای این قرارداها) این کشور نمی تواند منبع وارداتی مطمئنی برای هند محسوب شود.
کشور هند نیز با وجود دانش از همه این عوامل برای واردات گاز کشور ترکمنستان ریسک نخواهد کرد. آنچه که در حال حاضر در پروژه خط لوله گاز ایران به هند برای این کشور وجود دارد ضریب امنیت پایین کشور پاکستان است که در پروژه واردات گاز از ترکمنستان این ضریب نه تنها کاهش پیدا نخواهد کرد بلکه با توجه به ناامنی های افغانستان، افزایش هم می یابد.
ذخایر ۲۷ تریلیون متر مکعبی ایران نیز از مواردی است که کشور هند به هیچ عنوان نمی تواند با توجه به نیاز شدید خود، نادیده بگیرد. از همین رو مقامات هندی هنوز هم به طور رسمی خبری مبنی بر كناره گیری از این پروژه منتشر نكردند و مذاكرات آن را پیگیری می كنند.

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا