اتحادیه اروپا برسردوراهی ایران و امریکا

در بیانیه نهایی سران اتحادیه اروپا که به تازگی در بروکسل منتشر شد، نمایندگان ۲۷کشور عضو این اتحادیه بر مذاکره برای حل مساله هسته ای ایران تاکید و در عین حال بر لزوم همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکید کردند.
پنج بند این بیانیه ۸۶ ماده ای به موضوع هسته ای ایران اختصاص داشت. با وجودی که محمد البرادعی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در آخرین گزارشی که به شورای حکام و به موازات آن شورای امنیت سازمان ملل در نیویورک ارایه داد به صراحت تاکید کرد که مواد و فعالیت های هسته ای اعلام شده ایران فاقد هرگونه انحراف به سوی تسلیحاتی شدن است و در عین حال تا کنون بارها تاکید کرده که هیچ مدرکی که اثبات کننده ادعای امریکا و دیگران مبنی بر احتمال تسلیحاتی شدن برنامه هسته ای باشد در دست نیست، اتحادیه اروپا این واقعیات را نادیده گرفت و تاکید کرد که دستیابی ایران به توان هسته ای نظامی غیرقابل قبول است.
گذشته از تاکید مکرر مقامات کشورمان مبنی بر اینکه هدف ایران از دنبال کردن برنامه هسته ای فقط برآوردن نیازهای روبه رشد انرژی این کشور است، شورای اروپا در حالی از ایران می خواهد در مسیر اعتماد سازی قدم بردارد که جمهوری اسلامی سه سال پیش بر اساس بیانیه تهران انجام اقدامات اعتمادساز داوطلبانه و فراتر از الزاماتش را آغاز کرد. با این وجود اتحادیه اروپایی تحت فشارهای امریکا به جای برخورد مثبت با تلاش های ایران در راستای شفاف سازی به تعهداتش عمل نکرد.
ایران از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ در توافق با اروپایی ها با تعلیق غنی سازی اورانیوم و حتی روندهایی که همه معتقد بودند از نظر قانونی اجازه انجام آن را دارد، موافقت کرد و پذیرفت همه فعالیت های غنی سازی اورانیوم را متوقف کند تا شرایط برای اعتماد سازی نسبت به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران فراهم شود.
اما اروپا تاکنون در بحث اعتمادسازی هیچ گونه قدمی برنداشته است که حسن نیتش را نشان دهد و درخواست این اتحادیه مبنی بر اعتمادسازی دوباره از طرف ایران که به حسن نیتش تا این لحظه پاسخی نداده اند، درخواستی بی معنا است.
نوام چامسکی، منتقد و نظریه پرداز برجسته امریکایی در این باره معتقد است: اتحادیه اروپا به وظایف خود عمل نکرده است. به همین دلیل ایران نیز از تعهداتش کنار کشید و غنی سازی اورانیوم را از سر گرفت. اما این بخش مساله نادیده گرفته و فقط تاکید می شود که ایران این توافقنامه را زیر پا گذاشت.
در یکی دیگر از بندهای این بیانیه اتحادیه اروپا ابراز تاسف می کند که نه خاویر سولانا، نماینده بلندپایه اتحادیه اروپا درپی مذاکراتش با مذاکره کننده هسته ای ایران و نه محمد البرادعی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی نتوانسته اند نتیجه مثبتی از این گفتگوها را اعلام کنند.
این در حالی است که در گزارش اخیر البرادعی بر شفاف بودن فعالیت های ایران و نیز همکاری ایران با آژانس تاکید شده است اما اتحادیه اروپا در این بیانیه به پیروی از امریکا اظهارات علنی البرادعی را نادیده گرفته و چشم خود را بر روی آنها بسته است.
این نادیده گرفتن همکاری های ایران با آژانس از جانب این اتحادیه تا آنجا پیش می رود که در این بیانیه از ایران می خواهد به سوالات آژانس بین المللی انرژی اتمی پاسخهای کامل شفاف و معتبری بدهد تا اینکه همه سوالات مربوط به فعالیتهای هسته ای ایران حل و فصل شود و به همکاری ایران تحت طرح اقدام با آژانس و حل مسایل مربوط به آلودگی های پلوتونیوم، سند نیمکره فلز اورانیوم، و پاسخ های شفاف ایران به مساله سانتریفوژهای پی-۱ و پی-۲ و رضایت آژانس از این روند هیچ اهمیتی داده نشده است.
همچنین اتحادیه اروپا در بیانیه هایی که در دو نشست پاییزی و زمستانی شورای حکام به تقلید از امریکا ایراد کرد، کوشید تا توافقات ایران با آژانس و همکاری های مثبت ایران را زیر سوال ببرد. اقدامی که البرادعی را که تنها مرجع ذیصلاح رسیدگی به پرونده ایران است سخت برآشفت.
با این حال با توجه به این همکاری ایران از اتحادیه اروپا انتظار می رود که مسیر مذاکرات را تقویت کنند و فضای جدید را به گونه ای پیش برند که ایران علاوه بر در اختیار داشتن تکنولوژی هسته ای،از آن در مصارف صلح آمیز استفاده کند.
شورای اروپا در یکی از بندهای دیگر این بیانیه بار دیگر بر حمایت کامل و صریح خود از تلاشها برای پیدا کردن راه حل بلند مدت مبتنی بر مذاکره برای مساله هسته ای ایران تصریح و تاکید می کند که پیشنهادهای مطرح شده از سوی نماینده بلندپایه اتحادیه اروپا خاویر سولانا در ششم ژوئن سال ۲۰۰۶ همه موارد مورد نیاز ایران را به منظور توسعه صنعت تولید انرژی هسته ای غیرنظامی در عین توجه به نگرانی های بین المللی فراهم می کند.
با این وجود باید گفت اعلام آمادگی اتحادیه اروپا برای فراهم کردن فن آوری صلح آمیز هسته ای برای ایران، بارها تکرار شده اما تا کنون هیچ اقدامی که نشانگر تمایل شان به کمک به ایران در این زمینه باشد صورت نگرفته است. در عین حال ایران همواره بر موضعش مبنی بر نپذیرفتن درخواست ها برای تعلیق تاکید کرده است. با توجه به سابقه ذهنی ایران از اروپا در این باره و با توجه به اینکه اروپایی های بیشتر حرف می زنند و کمتر عمل می کنند و از سوی دیگر چشم به دهان امریکا دوخته اند بعید به نظر می رسد کشورهای اروپایی گام مثبتی در این زمینه بر دارند. از سوی دیگر این ممکن نیست که آنها برای توسعه برنامه صلح آمیز هسته ای در ایران اعلام آمادگی کنند و از سوی دیگر به دنبال صدور قطعنامه و اعمال فشار علیه ایران باشند و در عین حال بتوانند روابط تجاری شان را نیز با ایران حفظ کنند. به نظر می رسد اتحادیه اروپا هنوز تکلیف خود را مشخص نکرده است.
آنها همچنین بار دیگر بر حمایت خود از تلاش های شورای امنیت سازمان ملل برای اتخاذ اقدامات بیشتر علیه تهران تاکید کردند و گفتند که با توجه به تصمیم گیری های شورای امنیت سازمان ملل خود نیز تصمیماتی را در نشست بعدی وزرای خارجه اتحادیه اروپا که قرار است در ۲۸ ژانویه برگزار شود، اتخاذ خواهند کرد. گوردون براون، نخست وزیر انگلیس نیزاعلام کرده است که اروپا برای اعمال یک قطعنامه دیگر در سازمان ملل تلاش کرده و تحریم های بیشتری در این زمینه را در نظر خواهد گرفت.
● تمایل برای اعمال تحریم های بیشتر از جانب
اروپا یی ها در حالی مطرح می شود که این کشورهای به ظرفیت اقتصادی ایران نیاز دارند و نمی توانند از آن چشم پوشی کنند و این باعث می شود تا در این بیانیه بار دیگر بر لزوم رسیدن به راه حل از طریق مذاکره با ایران تاکید شود.
با وجود اعلام چنین بیانیه ای، روشن است که اتحادیه اروپا خود نیز درباره حمایت از اعمال تحریم علیه ایران هماهنگ و یکصدا نیست و هر چند اروپایی ها می کوشند تا با اعمال فشارهایی از این دست ایران را به رها کردن حقوق هسته ای مشروعش وادار کنند، ، اما از ایجاد مانع در روابطشان با ایران نگرانند.
بسیاری از کشورهای این اتحادیه با ایران مراودات تجاری چشمگیری دارند که چشم پوشی از آن برایشان ساده نیست و کشورهایی نظیر آلمان و ایتالیا که بیشترین سهم تجارت اروپا با ایران را به عهده دارند و از بزرگترین شرکای تجاری ایران بوده اند به اعمال تحریم ها تمایل زیادی ندارند. اروپایی ها نیز خود به خوبی آگاهند که در صورت تحریم بازار ایران شرکت هایی از دیگر کشورها نظیر چین و روسیه جایگزین آنها خواهند شد و جای خالی شان را به سرعت پر می کند. تبدیل چین به اولین شریک تجاری ایران در سال گذشته میلادی در پی کاهش تبادلات تجاری اروپا با ایران گواه این امر است که اروپا از این منظر متحمل خسارت می شود.
از طرف دیگر منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران در سفر اخیرش به روسیه اعلام کرد که تبادلات تجاری با روسیه در آینده نزدیک به بیش از صد برابر افزایش می یابد. در عین حال ایران می تواند در صورت اعمال هرگونه تحریم از سوی اتحادیه اروپا در تبادلات تجاری با این اتحادیه تجدیدنظر کند. این مساله را هم نمی توان نادیده گرفت که هر گونه اعمال تحریم در شورای امنیت علیه ایران مستلزم همراهی روسیه و چین به عنوان اعضای دایمی و دارنده حق وتو در شورای امنیت است که برقراری روابط هر چه بیشتر تجاری با این دو کشور همان گونه که تهران دنبال کرده عاملی مهم در اکراهشان در خصوص اعمال تحریم علیه جمهوری اسلامی است.
اروپا باید بکوشد در تحولات بین المللی متناسب با وزن سیاسی خود به ایفای نقش بپردازد و از دنباله روی امریکا دست بردارد تا جایگاه مستقلی را در تحولات بین المللی پیدا کند.
منوچهر متکی نیز اخیرا در دیدار با هیات پارلمانی اروپا که به تهران سفر کرده بود، با اعلام این که «ما به دنبال متوازن و متعادل نمودن مناسبات اقتصادی خود با کشورهای مختلف هستیم»، گفت: کشورهای اروپایی نباید فرصت های اقتصادی در ایران را فدای مطامع برخی کشورها نمایند. این کشورها می توانند در مناسبات اقتصادی ایران سهم قابل توجهی را داشته باشند.
موضع گیری اخیر اتحادیه اروپا در حالی صورت گرفت که شورای امنیت سازمان ملل به دلیل اختلاف نظرهای جدی آمریکا و متحدانش با چین و روسیه دست کم تا اوایل سال آینده میلادی قادر به اعمال تحریم های جدید علیه ایران نخواهد بود. تا کنون دو قطعنامه تحریم را علیه کشورمان در نیویورک به تصویب رسیده است و تاخیر در تصویب قطعنامه سوم تحریم ها علیه ایران به دنبال یک گفت وگوی تلفنی ۹۰ دقیقه ای بین مدیران سیاسی امریکا، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان اعلام شد که خود نشان دهنده اختلاف عمیق بین این بازیکنان اصلی بود.
در عین حال باید توجه شود که در شرایط کنونی نباید به رفتن اروپایی ها به سوی امریکا کمک کرد و باید تلاش صورت گیرد تا از چنین حرکتی جلوگیری شود تا امریکا نتواند از این شرایط علیه کشورمان استفاده کند.
نمی توان این مساله را نیز نادیده گرفت که به غیر از گزارش های مثبت آژانس بین المللی انرژی اتمی و تاکید گزارش جامعه اطلاعاتی امریکا مبنی بر اینکه ایران به دنبال سلاح هسته ای نیست، با ارسال سوخت هسته ای نیروگاه بوشهر به ایران از طرف روسیه مساله هسته ای ایران به فاز جدیدی وارد شده است.
توافق روسیه با ایران برای ارسال سوخت هسته ای به جنوب کشورمان در این مقطع حساس زمانی که امریکا و متحدین کلیدی اش از هیچ تلاشی برای اعمال فشارهای گوناگون علیه ایران حتی به صورت یکجانبه دریغ نمی کنند و با وجود همه مخالفت هایی که با ارسال سوخت به ویژه از جانب امریکا در دهه ۹۰ و سال های اخیر صورت می گرفت، نشانگر حمایت این همسایه شمالی جمهوری اسلامی از برنامه هسته ای تهران است.
حمایت روسیه که یک عضو مهم شورای امنیت است و بارها به صورت علنی با اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران مخالفت کرده و از سوی دیگر در خصوص استقرار سامانه دفاع موشکی در اروپا دچار اختلاف شدیدی با امریکا شده است، اقدامی قابل توجه است و اروپا باید حساسیت این مساله و تحولات جاری را به خوبی درک کرده باشد.

منبع : روزنامه جوان