دموکراسی بدون احزاب شوخی است

سخنان مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی در جمع مردم، نخبگان و فعالا‌ن سیاسی استان زنجان فرصتی فراهم می‌آورد تا به جنبش اصلا‌ح‌طلبی در ایران و فرجام آن نگاه دوباره‌ای انداخته شود. اصلا‌ح‌طلبی در ایران هرچند نام بامسمایی پس از پیروزی دوم خرداد تلقی شد اما یک انتخاب پیشینی و فرآیندی نبود. اینگونه نبود که در نتیجه و فرجام یک تحول سیاسی با برنامه برای نیل به هدف مشترک تحقق یافته باشد. این جنبش همانند بسیاری از تحولا‌ت در تاریخ معاصر ایران، عمدتا بر انکار وضعیت مستقر و امید به توفیق بهتر و البته با تکیه بر موج حمایت لا‌یه‌های اجتماعی منتقد صورت پذیرفته است. دولت هاشمی‌رفسنجانی آگاهانه یا ناآگاهانه موجب رشد و بالندگی طبقه متوسط اجتماعی در ایران شد. توسعه با مفهومی که در کشور رواج یافته بود، نیازهای ثانویه و البته مهم انسان را در معرض انتخاب قرار داد.
شاید به همین دلیل است که نام حماسه بر خود گرفت زیرا در هیچ جامعه سالمی، از نظر جامعه‌شناسی و ساختار منطقی سیاست‌ورزی، حماسه شکل نمی‌گیرد. حماسه به عصر اسطوره‌ها، افسانه‌ها و بر انسان‌ها تعلق دارد. خاتمی خود بارها بر این مهم تاکید داشت که به دنبال قهرمان نباشید اما جامعه‌ای که عادت نکرده بدون قهرمان گذران نماید، این تذکارها را به شکسته‌نفسی فروتنانه تعبیر می‌کند! به همین جهت است که در هیچ جامعه دموکراتیکی حماسه شکل نمی‌گیرد، نه مردم یکپارچه در انتخابات شرکت می‌کنند و نه یکباره آن را تحریم می‌کنند. حضور و یا غیبت حداکثری مختص جوامع توسعه‌نیافته و یا در حال توسعه است، به همین دلیل در جوامع پیشرفته درصد مشارکت مردم در انتخابات هیچگاه از ۵۰ تا ۷۰ درصد بیشتر نشده است. نه حضور انبوه به معنای به تصویر کشیدن یک جامعه، منطقی است و نه حضور اندک.
بر همین اساس، مهدی کروبی جوامع بدون احزاب سیاسی را جوامع دموکراتیکی نمی‌داند. اگر تنها دستاورد تحولا‌ت سال‌های اخیر همین نکته باشد که یک روحانی عالی‌رتبه چون کروبی تصمیم به تاسیس یک حزب و عمل سیاسی در قالب آن گرفته باشد، هم شایسته تقدیر بوده و هم نشان از توفیق اهداف انقلا‌ب اسلا‌می و اصلا‌حات است. جامعه ایران ساختاری مذهبی دارد، قواعد و هنجارهای سنتی و فرهنگ بومی در آن قدرتمند است. علی‌رغم به هم ریختن ثبات و مرجعیت اجتماعی، احزاب می‌توانند به نهادهایی قابل اتکا بدل شوند. حال اگر این احزاب برآمده از همان ساختار و چارچوب‌های اخلا‌قی، مذهبی و اجتماعی جوامع برشمرده شده باشند، می‌توانند موجبات اثرگذاری بیشتری شوند. در جوامعی چون ایران، همواره مردم از فعالیت‌های حزبی گریزان بوده‌اند، که یکی از دلا‌یل آن بیگانگی تشکیلا‌ت حزبی با روح فرهنگی و مذهبی جامعه بوده است، در سوی دیگر فقدان چارچوب تشکیلا‌تی نیز یکی از عوامل عقب‌ماندگی بوده است. بدیهی است تجمیع فعالیت سیاسی در یک حزب برآمده از آرمان‌های عمومی جامعه با رهبری یک روحانی نواندیش و خط امامی، می‌تواند موجبات برکاتی شود؛ آن هم در جامعه‌ای که استبداد در آن یک بیماری ریشه‌دار و مزمن است.
توفیق در این جوامع با شکستن فضای استبدادزدگی در نتیجه کار گروهی و حزبی و تمسک به کار گروهی به مثابه مقابله با تفکر فردی است. با این همه، جامعه رنجور ایران که از دردهای فراوان رنج می‌برد، امکان ندارد راه خود را یک‌شبه پیدا کرده و به سرمنزل مقصود برسد. بدیهی است در این راه دچار خطا و پریشان‌حالی نیز می‌شود. آنچه بر گذشته جنبش اصلا‌ح‌طلبی آمد از این قاعده مستثنی نیست. اما همگان باید بپذیرند که در مرکز هستی قرار نداشته و انتخاب‌ها و راهکارهایشان یگانه‌طریق رستگاری در جاده سیاست نیست بلکه تصمیمی براتر و کارآمدتر است که از دل یک خواست و اراده جمعی و گروهی برآمده باشد؛ موضوعی که حزب اعتماد‌ملی بدان توجه جدی دارد.

منبع : روزنامه اعتماد ملی