هندوستان هسته ای و مشروعیت جهانی

دولت هند با سوق دادن آمریكا به پای میز مذاكره كه در طول هشت ماه گذشته به طور جدی در جهت مشروعیت بخشیدن به سیاست های هسته ای هندوستان و از سویی دیگر دستیابی به تكنولوژی پیشرفته هسته ای آمریكا و توانایی این كشور در این حیطه نشان داد كه می توان حتی از ملحق شدن به معاهدات بین المللی ابا كرد ولیكن از هرگونه صدمه و آسیب به منافع ملی و اعتبار و حیثیت جهانی هم جلوگیری كرد. جورج دبلیو بوش در سفر خود به هندوستان كه استعداد فراوانی برای تبدیل شدن به یك قطب بزرگ اقتصادی و نظامی را دارا است، موافقتنامه هایی را امضا كرد كه برای بسیاری از چپ ها در هندوستان و برای كثیری از راست ها در آمریكا خلط سیاست اعلامی و بین المللی آمریكا در خصوص جلوگیری از اشاعه و گسترش سلاح های كشتار جمعی است. آمریكا در طول سال های اخیر بالاخص بعد از به قدرت رسیدن نسل جدیدی از رهبران فكری در سال ۲۰۰۰ این را وظیفه و تعهد خود به عنوان رهبر معنوی غرب از یك سو و به جهت برخورداری از موقعیت برترین قدرت نظامی در تاریخ مدرن مسئولیت خود دانست كه از گسترش سلاح های هسته ای و فناوری هسته ای جلوگیری كند. حمله آمریكا به عراق در این زمینه توجیهی برای این شد كه عراق درصدد ساختن سلاح های كشتار جمعی و به دست آوردن فناوری هسته ای برای متزلزل ساختن منطقه است. با وجود مخالفت ها و انزوای اخلاقی آمریكا در گستره جهان جورج دبلیو بوش هجوم نظامی را بهترین و مطلوب ترین گزینه یافت. این نگرش ارائه شد كه برای جلوگیری از گسترش سلاح های كشتار جمعی و فناوری هسته ای آمریكا هر هزینه ای را بر عهده می گیرد و به هر اقدامی حتی جنگ دست می زند. این به معنای اولویت داشتن مبارزه با گسترش سلاح های هسته ای در سیاست خارجی آمریكا است كه اصولاً هسته اصلی دكترین بوش را تشكیل می دهد. در چارچوب چنین تفكری است كه آمریكا كره شمالی را تحت فشار شدید قرار داده و حتی به تهدید این كشور روی آورده است تا پروژه هسته ای خود را كنار بگذارد. این گمان است كه این كشور دارای یك و یا دو بمب اتمی است. هر چند كه هیچ گونه مدرك مستند دال بر چنین موضوعی وجود ندارد. با این وجود آمریكا بیش از سی هزار سرباز را در مرزهای كره شمالی مستقر ساخته است و حمله نظامی را به عنوان یك گزینه مطرح بر روی میز قرار داده است. حال چگونه كشوری كه جنگ با عراق را ضروری می یابد و تهدید نظامی كره شمالی را الزامی می داند اینچنین در برابر هندوستان و پاكستان به نادید ه انگاری واقعیات هسته ای می پردازد و هندوستان حتی به معاهده ان پی تی ملحق نشده و آن را نادیده گرفته است. رئیس جمهور آمریكا قراردادی را امضا می كند كه از ۲۲ نیروگاه هسته ای تعداد هشت نیروگاه را كه به فعالیت های نظامی اختصاص یافته است كاملاً در حیطه كنترل هندوستان قرار می دهد و هرگونه نظارت جهانی و اصولاً كنترل جهانی را غیرضروری قلمداد می سازد. هندوستان در دو دهه گذشته به تدریج نشان داد كه شایستگی پوشیدن جامه یك بازیگر مطرح جهانی را دارا است. این كشور بدون اینكه هنجارهای حاكم جهانی را كه ارزش های مطلوب نظر قدرت برتر و بازیگر مطرح صحنه گیتی است به چالش بگیرد به توجیه سیاست های خود در حیطه انرژی هسته ای پرداخت. منظور از توسعه داخلی در اینجا این است كه هندوستان به آمریكا و دیگر كشورهای بزرگ بیان كرده است كه هدفش حیات دادن به رفاه اقتصادی در هندوستان و بهبودی وضع اقتصادی مردم است. هندوستان هیچ گونه میل و علاقه ای به بازی كردن نقش در صحنه جهانی به صرف مخالفت با هنجارهای بین المللی و چالش نفوذ آمریكا ندارد. این بدان معنا است كه آمریكا نباید از قدرتمند شدن هندوستان به هراس افتد و اقتدار نظامی و نفوذ سیاسی خود را در صحنه بین المللی و منطقه ای در خطر بیابد. هندوستان مردود دانستن تلاش برای توسعه بیرونی را از همان ابتدا به دنبال سقوط اتحاد جماهیر شوروی برای آمریكا واضح و مشخص كرد. هندوستان هنجارهای بین المللی را شروع توسعه اقتصادی و تاكید بر اولویت اقتصاد بر نظامی گری را كه مفهوم اصلی اندیشه لیبرال است دارای صحت هنجاری و مذاكرات را برای حل و فصل منازعات و مشكلات در هر مقوله ای معتبر می داند. هندوستان به انحای گوناگون و در قالب های آرام بخش برای بازیگران مطرح مشخص ساخته است كه در صورت از بین رفتن اختلافات با پاكستان به سلاح هسته ای به عنوان یك اهرم ایجادگر نفوذ در منطقه و جهان نگاه نخواهد كرد. این كشور با اولویت دادن به دغدغه های اقتصادی و پذیرش ارزش های صلح دموكراتیك نگاه برون مرزی و چالش نگر به چرایی داشتن سلاح های هسته ای ندارد. با وقوف بر این چشم انداز فكری كه به شكل نهادینه در بین نخبگان هندی درآمده است می توان به این درك نائل شد كه چرا آمریكا می پذیرد كه توانمندی هسته ای هندوستان در قلمرو نظامی از نظارت بر كنار باشد و توان هسته ای این كشور با نگاه هراس آلود نگریسته نشود. نخبگان هندی و تصمیم گیرندگان سیاسی این كشور در دو دهه گذشته این باور را در جامعه نهادینه ساخته اند كه قدرت از دودكش كارخانه و از صحنه كامپیوتر برمی خیزد و رفاه اقتصادی بهترین سمبل قدرت و برجسته ترین وسیله برای ایجاد نفوذ در مردم در فرامرزها و منطقه است. اگر در كشوری كه دغدغه ایجاد رفاه، ارزش اولویت اقتصاد بر نظامی گری و تعامل به تعارض حیات یافته و مشروعیت گرفته است توانمندی هسته ای شكل بگیرد ضرورتی برای نگرانی آمریكا و دیگر بازیگران مطرح از قبیل چین كه همسایه است به وجود نخواهد آمد. هندوستان در قراردادی كه به امضا رساند به این مهم دست یافت كه برای بهبود وضع بیش از ۶۰۰ میلیون دهقان و روستایی این كشور به توانمندی های آمریكا در زمینه انرژی هسته ای و چگونگی استفاده از این منبع قدرت برای دگرگون ساختن شرایط در روستاها دست یابد. آمریكا، هندوستان را یك شریك استراتژیك یافته است چرا كه این كشور توسعه اقتصادی را در جهان امروزی عامل اقتدار جهانی، برجستگی بین المللی و ثبات داخلی می داند. آمریكا خطری از سوی هندوستان مسلح به توانمندی هسته ای احساس نمی كند، همانگونه كه چنین نگرشی را نسبت به انگلستان و روسیه و چین دارد. این كشورها پذیرفته اند كه بده و بستان فكری و تجاری راه مطلوب رقابت است.


دكتر حسین دهشیار

منبع : روزنامه شرق