برنامه های هسته ای قزاقستان

ارزیابی های آژانس بین المللی انرژی هسته ای نشان می دهد که قزاقستان در میان چهار دولت اصلی قاچاق کننده اورانیوم به شمار می رود. این مواد امکان دارد در تولید بمب های اتمی استفاده شود. مولف این مطلب می گوید: ذخایر اورانیوم قزاقستان چنان زیاد است که با ذخایر نفت ۷۰ سال پیش عربستان سعودی قابل مقایسه می تواند باشد.
بنا بر این از نگاه تحلیل گران با در نظر گرفتن جاه طلبی های هسته ای قزاقستان، می تواند به وضع امنیتی منطقه و جهان تاثیر گذار باشد.
در حال حاضر قزاقستان از تولید کنندگان اول اورانیوم در جهان به شمار می رود. اما تا سال ۲۰۱۰ طبق پیشگویی ها امکان دارد در این بازار موقعیت اصلی را کسب کند.
بر اساس ارزیابی های متخصصان، بعد از استرالیا، قزاقستان دومین دولت دارای ذخایر اورانیوم می‌باشد. سال گذشته این کشور ۶۶۰۰ تن اورانیوم خام تولید کرد و در سال جاری قصد دارد ۹۶۰۰ تن را استحصال نماید و همین طور تا سال ۲۰۱۰ قصد دارد تولید این مواد را به ۱۵۰۰۰تن برساند. چنین آمار هایی قزاقستان را در میان کشور های بانفوذتر جهان قرار خواهد داد. در عین حال قزاقستان ارائه کننده مواد خام سوخت اتمی به روسیه می باشد و اخیراً توافق نامه هایی نیز با چین و ژاپن به امضا رسانیده است. شرکت «قزاتامپرروم» معتقد است تا سال ۲۰۳۰ درآمد این کشور را از فروش سوخت هسته ای در جهان سالانه به ۱۵ میلیارد دلار خواهد رساند.
در حال حاضر قزاقستان امیدوار است به خاطر دستیابی به استقلال در بخش انرژی، برنامه هسته ای خود را راه اندازی کند. از حالا اشاراتی می شود که برای فعالیت این برنامه رآکتور های نسل جدید بنیاد می شود و در آنها از سوخت هسته ای کارکرده شده به خاطر کاهش مقدار پرتو های هسته ای استفاده خواهد شد.
اما در عین حال به نظر بعضی ها این گونه جاه طلبی های هسته ای قزاقستان اگر هم به کاهش تنش انرژی در جهان مساعدت کند، از سوی دیگر می تواند مشکلات و دردسر هایی را در منطقه و با همسایگانی چون، افغانستان و پاکستان پیدا کند.
این سامانه می نویسد تابستان سال گذشته گروه های حامی محیط زیست مثل، «Green peace » از قرار داد موسوم به Westing house ، میان امریکا و قزاقستان اظهار تشویش کرده و گفته اند که از آن می توانند گروه های تروریستی برای تولید بمب های هسته ای استفاده کنند. این قرارداد در سال ۲۰۰۷ با شرکت اصلی تولید کننده رآکتور های هسته ای امریکا به امضا رسیده و برای قزاقستان امکان تولید تجهیزات سوخت هسته ای را فراهم می کند.
اما مختار چقشیف، رئیس شرکت «قازاتومپروم» اینگونه اتهامات را رد می کند و می گوید: تولید تجهیزات سوخت هسته ای با استحصال سلاح اتمی هیچ عمومیت ندارد.
یک تحلیلگر پژوهشگاه امریکایی روابط بین المللی به نام «رینس سیلایر» با این اندیشه موافق است و می گوید که قزاقستان چون یک دولت معتدل هیچ خطری از لحاظ فن اآوری های هسته ای ندارد. وی افزود که در میان سالهای ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۹ در قلمرو شوروی سابق ۱۶ حادثه قاچاق مواد رادیو اکتیو مشاهده شده است، در حالی که از سال ۲۰۰۰ تا امروز تنها دو حادثه از این دست رخ داده است.
به در گزارش سال ۲۰۰۷ مرکز «جیمز مارتین» کالیفرنیا که برنامه های هسته ای کشور های جهان را مورد آموزش قرار می دهد، گفته شده است با وجود این که قزاقستان در میان دیگر دولت های آسیای مرکزی از پیشرفته ترین کشور هایی می باشد که مواد صادراتی اش همه جانبه مورد نظارت قرار می‌گیرد، هنوز هم بخش های زیادی در نظام کاری این کشور نیاز به بهبود دارد.
کارشناسان و تحلیلگران معتقدند که: هر چند مقامات ذیربط قزاقستان می گویند که امکان تولید بمب های هسته ای با مواد قاچاق رادیو آکتیو غیر ممکن است، به این سبب که میزان تشعشع آن از سطح ضروری به مراتب کمتر است، اما با برنامه های قزاقستان برای ساخت رآکتور های نسل جدید چنین امکاناتی فراهم خواهد شد.
یک کارشناس اتمی از مرکز تحقیقات لندن می گوید: برنامه مذکور قدم جدی است در راه توسعه سلاح های هسته ای، به این خاطر که از سوخت پلوتونیوم تولید کردن بمب کار خیلی ساده ای می باشد. مسئله دیگر، خطر زا بودن میزان بالای رشوه در قزاقستان است که می تواند به بی نظارت ماندن گوشه های امنیتی برنامه هسته ای در این کشور سبب شود.
● اورانیوم در تاجیکستان: ذخایر و نقش ها؟
آیا استخراج و فروش اورانیوم خام می تواند در شرایط کنونی تاجیکستان متوقف شود و اصلاً ذخایر این کشور به چه میزانی است؟
این سؤالی است که روز های اخیر افراد بسیاری در تاجیکستان می خواهند به آن پاسخ دهند و برخی ارقام تخمین را هم در این زمینه بیان می کنند. این صحبت ها بعد از سخنرانی اخیر رئیس جمهوری تاجیکستان، امام علی رحمان بر پارلمان تاجیکستان در سر زبان ها افتاد که گفته بود: ضرورت تخمین مشخص ذخایر اورانیوم و راه های استفاده آن به خاطر جلب بیشتر سرمایه ها در کشور پیش آمده است. وی گفت: با معلومات قبلی از ذخایر اورانیوم دنیا گویا ۱۳ تا ۱۴ فاز آن در حوالی تاجیکستان است و این مطلب را ما تحقیق و بررسی کرده ایم.
این اظهارات در حالی جنجال برانگیز شد که در داخل تاجیکستان و بیرون از آن اطلاع دقیق راجع به ذخایر اورانیوم این کشور و مقدار آن در دست نیست. آژانس بین المللی انرژی اتمی، نهاد وابسته به سازمان ملل متحد در وین می گوید که از چنین ارزیابی هایی نمی تواند راضی باشد.
به گفته یک کارشناس، ادعا های مذکور بحث برانگیز است و پیش از همه به آن دلیل ذخایر اورانیوم این کشور به طور ضروری حساب و کتاب و ارزیابی نشده است.
این آژانس می گوید: به دلیل نداشتن اطلاعات رسمی که معمولاً از جانب مقامات کشور ارائه می شود، تنها احتمال دارد تاجیکستان توان تولید و استخراج ۲۰ هزار تن اورانیوم خام را در یک سال داشته باشد. ادعای این که تاجیکستان می تواند دارای ذخایر ۱۴ درصد اورانیوم خام جهانی باشد، چندان قابل اعتماد نیست و آژانس می گوید باید آمار و معلومات دقیق و مشخص ارائه شود.
طبق اطلاع آژانس کلاً در جهان امروز ۵/۵ میلیون تن اورانیوم خام تولید می شود. ۲۳ درصد آن را استرالیا، ۱۵ درصد را قزاقستان و ۱۰ درصدش را روسیه تولید می کند. باقی ۲ میلیون و ۸۸۰ هزار تن اورانیوم را دولت های دیگر مثل کانادا، ایالات متحده امریکا و آلمان استخراج می کنند.
در همین حال متخصصان تاجیک در ارتباط با ذخایر نهفته اورانیوم تاجیکستان معتقد اند که با تکیه بر گفته های محققان دوره شوروی مواد اورانیوم غالباً در مناطق مرکزی شمالی و شرقی کشور پنهان است. «اولماس مرساد اف» رئیس آژانس امنیت هسته ای و رادیو اکتیویته فرهنگستان علوم تاجیکستان می گوید در تاجیکستان مرکزی در منطقه پامیر ذخایر اورانیوم وجود دارد و باید آن معادن را کشف نمود. در شمال تاجیکستان در دوره شوروی ذخایر اورانیوم بسیار بود و بیشتر آن منابع بهره برداری شده است. با توجه به بالا رفتن قیمت اورانیوم خام در بازار جهانی که در کار نیرو گاه های اتمی استفاده می شود در تاجیکستان هم امید ها برای کشف و کارکرد و فروش این مواد در بیرون کشور پیش آمده است. به دستور رئیس جمهوری تاجیکستان، امام علی رحمان، گروهی از متخصصان تاجیک مشغول به کار خواهند شد. موجودیت ۱/۰ درصد فاز معدنی اورانیوم خام کافی است که فعالیت ها در بخش صنعت دوباره راه اندازی شود.
طبق اطلاعات آژانس بین المللی انرژی اتمی سال ۲۰۰۷ یک کیلو اورانیوم خام ۱۳۰ دلار قیمت داشته است.

نویسنده: مهین السادات صمدی

منبع : ایراس