معاهده «نیروهای متعارف در اروپا» و انگیزه تعلیق از سوی روسیه

كمتر از سه ماه پس از تهدید رییس جمهوری روسیه مبنی بر خروج این كشور از «پیمان نیروهای متعارف در اروپا»، (CFE) «ولادیمیر پوتین» دستور تعلیق یكجانبه این قرارداد از سوی كشورش را صادر كرد.
اوایل اردیبهشت ماه امسال، پوتین در هشتمین و آخرین نطق سالانه دوران ریاست جمهوری خود در «مجمع فدراسیون روسیه» خطاب به غرب هشدار داده بود: در صورتیكه همه كشورهای عضو ناتو، به «قرارداد نیروهای متعارف» نپیوسته و مانند روسیه به آن عمل نكنند، تعلیق این پیمان را از سوی روسیه اعلام خواهد كرد.
رییس جمهوری روسیه طی این مدت و پس از آنكه تغییری در رفتار كشورهای اروپایی، اعضای ناتو و آمریكا در مورد نحوه اجرای پیمان نظامی مذكورمشاهده نكرد تهدید خود را عملی ساخت و بطور یكجانبه پیمان كاهش نیروهای متعارف در اروپا را به حال تعلیق در آورد.بر مبنای این تصمیم اجرای «قرارداد نیروهای متعارف در اروپا» از سوی روسیه، مادامیكه كشورهای عضو ناتو نیز آنرا تصویب و اجرا نكنند، به حالت تعلیق درآمد.
كرملین، دلایلی كه روسیه را به این اقدام واداشته، گسترش ناتو، تصمیم آمریكا برای استقرار سلاحهای متعارف در كشورهای بلغارستان و رومانی و نیز عدم اجرای تعهدات سیاسی برخی از كشورهای عضو قرارداد، اعلام كرده است.
قرارداد كاهش سلاحهای متعارف در اروپا در سال ۱۹۹۰میلادی در آستانه فروپاشی شوروی، توسط كشورهای عضو پیمان «ناتو» و بلوك «ورشو» در پاریس امضا شد و در سال ۱۹۹۹نیز این قرارداد اصلاح شده در استانبول به امضا اعضای جدید رسید.
كشورهای ارمنستان،آذربایجان، بلاروس،انگلیس، بلغارستان، مجارستان، آلمان، یونان، گرجستان، دانمارك، ایسلند، اسپانیا، ایتالیا، قزاقستان، لوكزامبورگ، مولداوی، هلند، نروژ، لهستان، پرتغال، روسیه، رومانی، اسلوواكی، تركیه، اوكراین، فرانسه، چك و آمریكا و كانادا اعضای قرارداد هستند.این درحالی است كه تنها چهار كشور روسیه، بلاروس، قزاقستان و اوكراین این پیمان را تصویب كرده و بقیه كشورهای عضو به بهانه عدم اجرای قرارداد سال ۱۹۹۹استانبول، كه بر اساس آن روسیه متعهد به خروج كامل نیروهای خود از گرجستان و جمهوری خودخوانده «پریدنسترویه» مولداوی شده، از تصویب آن خودداری می كنند.
روسیه اعلام كرده است قرارداد سال ۱۹۹۹استانبول با قرارداد كاهش سلاحهای متعارف در اروپا ارتباطی ندارد و این استدلال كشورهای عضو قرارداد را بی اساس می داند.قرارداد كاهش سلاحهای متعارف در اروپا سهمیه هایی را از نظر تعداد تانك، نفربرهای زرهی، توپخانه، هواپیماها و بالگردهای جنگی برای هر یك از كشورهای عضو مشخص می كند.بر اساس این قرارداد، در محدوده كشورهای عضو، تعداد تانك ها و توپخانه نباید از ۴۰هزار و نفربرهای زرهی نیز از ۶۰هزار دستگاه فراتر رود.
قرارداد، تعداد هواپیماها وبالگردهای نظامی را نیز ۱۳هزار و ۶۰۰و چهار هزار فروند تعیین كرده است. طبق قرارداد هر كشور عضو سالانه باید دو بار اطلاعات در مورد استقرار نیروهای نظامی خود را در اختیار شركای دیگر قرار دهد و هیاتهای نظامی از كشورهای عضو قرارداد نیز با بازرسی مراكز نظامی، صحت این اطلاعات را كنترل می كنند.
این قرارداد با هدف برقراری موازنه قوا در اروپا و نیز جلوگیری از تجمع نیروها و ایجاد تهدید برای كشورهای دیگر این قاره پیش بینی شده است. «ولادیمیر پوتین» در نطق سالانه خطاب به «مجمع فدراسیون» روسیه گفت: در شرایطی كه پیمان «ورشو» دیگر وجود خارجی ندارد، «ناتو» حتی در نزدیكی مرزهای روسیه پایگاههای نظامی و دفاع ضد موشكی مستقر ساخته اما روسیه حتی برای جابجایی نیروهای مسلح در داخل خاك خود نیز محدودیت دارد.
وی افزود: ما در اجرای قرارداد سال ۱۹۹۰حتی تعداد نیروهای مسلح خود را كاهش داده و در زمان بحران چچن نیز بدان پایبند بودیم اما شركای اروپایی ما حتی آنرا تصویب نكردند.پوتین افزود: كشورهای اروپایی، توافق استانبول در سال ۱۹۹۹كه به خروج نیروهای روسیه از «گرجستان» و «پردنستروویه» اشاره داشت را دستاویز قرار داده اند، در حالیكه این سند اصلا ارتباطی با قرارداد محدودیت سلاحهای متعارف بین اعضای ناتو و ورشو ندارد.
وی رفتار كشورهای اروپایی در این ارتباط را «بی نزاكتی» و اقدامی برای «كسب منافع یكجانبه» نامید.رییس جمهوری روسیه با اشاره به استقرار سیستم پدافند موشكی توسط غرب و آمریكا در كشورهای چك و لهستان و افزایش پایگاههای نظامی آنها در مرزهای روسیه گفت: این در شرایطی است كه اسلواكی و كشورهای بالتیك بعنوان اعضای جدید ناتو هنوز به قراردادمحدودیت گسترش سلاحهای متعارف نپیوسته اند. وی تصریح كرد: ظاهرا از این قرارداد فقط این معنا باقیمانده كه روسیه باید در جابجایی نیرو در خاك خود نیز محدود باشد، آیا می توان تصور كرد كه آمریكا برپایه قراردادی از جابجایی ارتش در خاك خود محروم شود؟!
«سرگئی لاوروف» وزیرخارجه روسیه در پاسخ به انتقاداتی كه دبیر كل ناتو و برخی رهبران اروپایی نسبت به این اظهارات «پوتین» مطرح ساختند تصریح كرد: خروج روسیه از قرارداد نیروهای متعارف به هیچ وجه در توازن نیرو در اروپا تاثیری نخواهد گذاشت چرا كه این توازن مدتهاست به سود اعضای ناتو سنگین شده و منطق این قرارداد زیر سوال رفته است. وی افزود: روسیه عملا تنها كشوری است كه با حسن نیت این قرارداد را تصویب و اجرا كرده است، اما حفظ این قرارداد در شرایط موجود مغایر منافع و امنیت ملی روسیه است.
«میخاییل بارابانوف»، كارشناس مركز تحلیلهای استراتژی و فنی روسیه نیز قراداد مزبور را ابزاری برای خروج روسیه از اروپا، خلع سلاح و كنترل یكجانبه آن توسط غرب دانسته است. پیمان نیروهای متعارف در اروپا (CFE) هرگونه نقل و انتقال نیروهای نظامی متعارف در اروپا بدون اجازه سازمان امنیت و همكاری اروپا را ممنوع ساخته است.
كارشناسان معتقدند در واقع پیمان مزبور هیچگاه شكل نگرفت چرا كه از سوی كشورهای امضاكننده تصویب نشد و پیمانی كه هدف آن محدودسازی اقدام نظامی كشورها در داخل و یا نقل و انتقال نظامی در مرز بود، هم از جانب ناتو و هم از سوی دیگر اعضا و روسیه نادیده گرفته شده است.نمونه بارز آن، اقدام نظامی ناتو در عملیات كوزوو بدون موافقت شورای امنیت سازمان ملل متحد و روسیه است.
روسیه نیز از سال ۱۹۹۵به بعد بارها خواستار تجدید نظر در این پیمان شده و حتی در سند دكترین نظامی خود نیز آنرا نادیده انگاشت. كارشناسان روس معتقدند پیمان پاریس در سال ۱۹۹۰و قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در شرایطی امضا شد كه غرب با هیاهوی پایان جنگ سردازكشورهای سوسیالیستی خواست كه توأما پیمانهای نظامی «ورشو» و «ناتو» را منحل سازند.
بسیاری را تصور بر این بود كه در پایان جنگ سرد، حضور این پیمانهای نظامی ضرورتی ندارد بنابراین روسیه و سایر كشورهای بلوك شرق پیمان «ورشو» را منحل كرده و به پیمان «نیروهای متعارف در اروپا» (CFE) پیوستند. انتظار می رفت انحلال «ناتو» هم بعنوان بخشی از این تحولات صورت پذیرد، اما این پیمان نه تنها منحل نشد، بلكه در سالهای اخیر گسترش جدی یافته و به مرزهای روسیه نیز رسید.
كارشناسان روسیه، «ناتو» را بازوی نظامی آمریكا می دانند و اقدام یكجانبه روسیه برای تعلیق CFEرا نیز با هدف جلوگیری از ادامه سیاست یكجانبه گرایی آمریكا و توسعه طلبی های غرب ارزیابی می كنند. رییس جمهوری روسیه در هشدارهای قبلی خود در مخالفت با یكجانبه گرایی نظامی آمریكا گفته بود: در اجرای قرارداد نیروهای متعارف اروپا، ما به طور محسوسی تعداد نیروهای خود را كاهش داده و در منطقه شمال غرب حتی یك اداره ارتش و یا ستاد فرماندهی باقی نگذاشتیم.
«عملا همه تسلیحات سنگین غرب كشور را خارج كرده و تنها كشوری هستیم كه محدودیت در جبهه های جنوبی و شمالی را رعایت می كنیم، حتی در شرایط وخیم در چچن به قرارداد پایبند بوده و با شركای خویش هماهنگ شدیم» رییس جمهور روسیه سوال كرد: اما آنها چكار كردند؟ شركای ما حتی قرارداد هماهنگ شده را تصویب نكرده و از این اوضاع برای افزایش سیستم پایگاههای نظامی در كنار مرزهای ما استفاده می كنند.
پوتین خاطرنشان ساخت: آنها حتی قصد دارند سیستم های ضد موشكی خویش را در لهستان و چك مستقر كنند و كشورهای جدید عضو ناتو مانند اسلواكی و كشورهای حوزه دریای بالتیك نیز بدون توجه به توافقات اولیه با پیمان آتلانتیك شمالی به پیمان پاریس، ملحق نشدند.
به گفته مقامات مسكو، موضوع استقرار سیستم دفاع ضد موشكی از سوی آمریكا در اروپا به بهانه دفاع در برابر موشكهای ایرانی و كره شمالی، یك تهدید جدی برای آغاز رقابتهای تسلیحاتی است. مسكو این برنامه آمریكا در كشورهای لهستان و چك را اقدامی علیه روسیه خوانده و كارشناسان این موضوع را یكی از مهمترین انگیزه های «پوتین» برای تعلیق «پیمان نیروهای متعارف» در اروپا می دانند.
در تایید این موضوع، رییس جمهور روسیه چندی قبل، صراحتا آزمایش موشك قاره پیمای جدید و یك موشك بالدار این كشور را پاسخ به اقدامات آمریكا برای استقرار سامانه پدافند موشكی خود در اروپا و عدم اجرای قرارداد كاهش سلاحهای متعارف توسط اعضای ناتو عنوان كرد.

منبع : روزنامه ابرار