دانه های طلایی که به بار می نشینند

بخش كشاورزی در اقتصاد ا یران همواره مظلوم بوده است. مظلومیت این بخش هم به فعالان آن برمی گردد. از یك طرف تعداد كثیری از فعالان كشاورزی دارای سن بالا و بیش از ۵۰ ساله هستند و از طرف دیگر سطح سواد آنها هم نسبت به فعالان سایر بخش ها بسیار پایین است. بنابراین، با آنكه در برنامه های توسعه ای سال های گذشته به این بخش به عنوان محور نگریسته می شد، اما در اجرای عملی به راحتی از كنار آن می گذشتند و در برخی از زمان ها هم بودجه آن را تخصیص نمی دادند و یا آنكه با كاهش نرخ های تعرفه ای واردات محصولات كشاورزی، ضرر و خسارت زیادی به تولیدكنندگان آن می زدند.
با این حال و با توجه به این موارد، ایران در سال گذشته توانست به خودكفایی گندم دست پیدا كند و با ۱۴ میلیون تن تولید، ركورد ۴۰ سال گذشته را بشكند. برنامه ریزی در خصوص خودكفایی تولید برنج و دانه های روغنی هم از دستور كار دولت فعلی است، اما اینكه چگونه می توانند به آن دست یابند از نكات مهمی است كه در برنامه ریزی اقتصادی امسال دولت تبیین شده است.
در اهداف كلی دولت پیش بینی شده كه ضریب امنیت غذایی با تكیه بر تولید از منابع داخلی و تأكید بر خودكفایی در تولید محصولات اساسی كشاورزی افزایش یابد.
همچنین توسعه صادرات فرآورده ها و محصولات كشاورزی، ارتقای امنیت سرمایه گذاری و تولید در بخش كشاورزی، توسعه بازار محصولات كشاورزی و مهم تر از همه حفاظت و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی و پایه تولید كشاورزی در دستور كار دارد.
●سیاست های اجرایی
اما اینكه این اهداف چگونه پیاده می شوند نیاز به یك سری راهبردها و سیاست های اجرایی دارد، سیاست هایی كه باید آنها را در بهبود ضریب خودكفایی در تولید محصولات اساسی دید. اصلاح الگوی كشت محصولات كشاورزی، هدفمند نمودن حمایت ها در تولید و ارتقای فرهنگ مصرف فرآورده ها و پروتئین حیوانی (دامی و آبزیان)، ارتقای كیفی و بهداشتی محصولات كشاورزی فرآورده های خام دامی و شیلاتی و ارتقای بهره وری در تولیدات كشاورزی و دامی از جمله این سیاست ها است.
آموزش از مهم ترین راهبردهای كشاورزی است لذا محور كردن آموزش، ترویج و پژوهش های كشاورزی در این سیاست ها دیده شده است.
همچنین رشد تولید محصولات صادراتی كشاورزی، افزایش مزیت رقابتی برای صادرات محصولات و فرآورده های كشاورزی، توسعه پوشش بیمه محصولات و عوامل تولید با بهره برداری از خدمات فنی بخش خصوصی و تعاونی، افزایش زمینه جذب سرمایه های داخلی و خارجی در بخش كشاورزی و نیز صیانت از جنگل های كشور از سیاست های اجرایی بخش كشاورزی است.
آلوده شدن منابع طبیعی از معضلات زیست محیطی كشور است لذا جلوگیری از تخریب و آلوده شدن منابع آب و خاك كشور، حفظ توان بیولوژیك خاك های كشور، حفاظت از منابع ژنتیكی گیاهی و حیوانی و مشاركت مؤثر در پایش و تنظیم بازار محصولات اساسی كشاورزی از جمله برنامه هایی است كه باید در بخش كشاورزی صورت گیرد.
●سیاست های اجرایی در سال ۱۳۸۵
در خصوص بودجه پیشنهادی بخش كشاورزی و منابع طبیعی در سال ۱۳۸۵ نیز انتظار می رود با اجرای آن، قسمتی از وظایف و اهداف مصوب در برنامه چهارم توسعه برای این بخش محقق شود كه می توان از افزایش تولید مواد غذایی همگام با رشد جمعیت برای ارتقای امنیت غذایی، بهبود كیفی الگوی عرضه مواد غذایی، كمك به رشد و توسعه پایدار از طریق حفاظت از محیط زیست و استفاده كارا از منابع پایه تولید، بهبود فناوری و توسعه پژوهش های كاربردی و افزایش بهره وری عوامل تولید نام برد. در این راستا مهم ترین اقدامات اجرایی بودجه پیشنهادی سال ۱۳۸۵ به تفكیك زیربخش ها شامل موارد زیر است:
الف - ساماندهی امور اراضی
به منظور بهبود مدیریت اراضی آبی كشور با رویكرد افزایش مشاركت كشاورزان و ارتقای بهره وری و راندمان آبیاری، توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار و عملیات تجهیز و نوسازی در اراضی مدرن و سنتی در كشور به ترتیب در سطح ۹۵ ، ۷۵ و ۷۵ هزار هكتار در سال ۱۳۸۵ اجرا می گردد. اجرای عملیات آب و خاك تعاونی های تولید، احداث جاده های دسترسی به مزارع، پوشش انهار سنتی و احداث و بهسازی كانال های آبیاری عمومی نیز از دیگر اقدامات پیش بینی شده در سال ۱۳۸۵ در این زمینه است.
ب - دام، طیور و آبزیان
برای هدفمند نمودن حمایت ها در تولید و ارتقای فرهنگ مصرف فرآورده های پروتئینی حیوانی با اقداماتی از قبیل اجرای طرح افزایش تولید شیر، كمك به تأمین نهاده ها و تجهیزات دامپروری، ایجاد و تكمیل زیربناهای مجتمع های دامپروری و پرورش آبزیان، بازسازی و حفاظت ذخایر و توسعه صید آبزیان در سال ،۱۳۸۵ تولید شیر خام به ۷۱۹۴ هزار تن، گوشت قرمز به ۷۸۱ هزار تن، گوشت مرغ به ۱۳۲۹ هزار تن، تخم مرغ به ۶۹۹ هزار تن و محصولات شیلاتی (پرورش صید) به ۵۹۱ هزار تن افزایش خواهند یافت.
همچنین برای ارتقای كیفی و بهداشتی فرآورده های خام دامی و شیلاتی با گسترش شبكه قرنطینه دامی و احداث و تجهیز آزمایشگاه های منطقه ای و مراكز مرجع دامپزشكی، كنترل بهداشتی دام و فرآورده های خام دامی و شیلاتی تقویت خواهد شد.
ج - زراعت و باغبانی
در راستای بهبود ضریب خودكفایی در تولید محصولات اساسی، طرح های افزایش تولید در خصوص برخی محصولات شامل گندم، برنج، پنبه، دانه های روغنی، ذرت دانه ای، علوفه و چغندرقند در سال ۱۳۸۵ اجرا خواهد گردید كه پیش بینی می شود به همراه سایر سیاست های حمایتی و پشتیبانی، تولید حدود ۵۱‎/۳ میلیون تن محصولات زراعی را محقق نماید. تولید بذر اصلاح شده و واگذاری تأمین و توزیع نهاده های كشاورزی به بخش خصوصی نیز در راستای اصلاح ساختار تهیه و تدارك نهاده ها و خدمات تولید در سال ۱۳۸۵ صورت می گیرد.
همچنین با اجرای طرح های نوسازی و توسعه باغات با اولویت اراضی شیب دار و افزایش ظرفیت تولید صنایع تبدیلی به همراه تجهیز بخشی از پایانه های صادراتی كشور برای صادرات محصولات كشاورزی و اصلاح روش های حمل و نقل، بسته بندی و نگهداری این محصولات، امكان افزایش تولید محصولات باغی به میزان ۷‎/۹ میلیون تن و توسعه صادرات این محصولات فراهم خواهد گردید.
به منظور تقویت توان پایش و مراقبت قرنطینه ای گیاهی و دامی و اصلاح روش های مبارزه با آفات و بیماری های گیاهی ضمن تجهیز و تكمیل شبكه قرنطینه دامی و مراكز مبارزه بیولوژیك، از فناوری های نوین برای مبارزه با آفات عمومی و همگانی با رویكرد حفظ محیط زیست استفاده خواهد شد. برای ارتقای كیفی و بهداشتی تولیدات زراعی و باغی نیز ضمن نظارت بر اجرای استانداردهای ملی، بر كنترل كیفی سموم و باقیمانده سموم در محصولات تأكید خواهد شد.
علاوه بر اقدامات ذكر شده برای دستیابی به اهداف تولیدی مزبور در این زیربخش ها، سایر اقدامات از قبیل بیمه محصولات زراعی و باغی به ترتیب در سطح ۶۸۰۰ و ۴۴۰ هزار هكتار، ارتقای ضریب مكانیزاسیون به ۰‎/۸۴ اسب بخار در هكتار و كنترل و مبارزه با آفات و بیماری های زراعی و باغی و علف های هرز در سطح ۱۵‎/۹ میلیون هكتار اجرا می گردد.
د - منابع طبیعی
برای حفاظت و حمایت از جنگل ها و مراتع كشور ، توسعه فضای سبز و جنگل های دست كاشت و توسعه زراعت چوب، طرح های صیانت از جنگل های شمال كشور، جنگل های ارسباران، جنگل های زاگرس و جنوب كشور، طرح ساماندهی خروج دام از جنگلهای شمال، مدیریت پایدار مراتع و ممیزی اراضی و تفكیك مستثنیات اجرا خواهد شد. بدین منظور در حدود ۸‎/۵ میلیون هكتار ممیزی اراضی و تفكیك مستثنیات، ۹۳‎/۴ هزار هكتار جنگل كاری و توسعه فضای سبز و ۱۸۰۰۰ هكتار توسعه زراعت چوب انجام شده و سطوح تحت پوشش حفاظتی طرح های مدیریت جنگل و طرح های مرتعداری به ترتیب به ۲‎/۱۵ و ۱۸ میلیون هكتار افزایش خواهد یافت. فراهم نمودن تسهیلات واردات چوب برای كاهش بهره برداری از جنگل های كشور، ترویج روش های نوین تولید علوفه با مشاركت دامداران و عشایر و ساماندهی جنگل نشینان و خروج دام از عرصه های جنگلی شمال كشور از دیگر اقدامات پیش بینی شده برای حفاظت و بهره برداری بهینه از جنگل ها و مراتع كشور در سال ۱۳۸۵ است.
در راستای حفاظت خاك و بهبود مدیریت حوزه های آبخیز كشور با انجام مطالعات توجیهی در حوزه سدهای موجود و سدهای در دست ساختمان و سایر مناطق در سطح ۱۷۶۲ هزار هكتار عملیات آبخیزداری اجرا می شود. همچنین پهنه بندی حوزه های آبخیز و عملیات پخش سیلاب در وسعتی بالغ بر ۲۲۰ هزار هكتار برای كنترل سیل و كاهش خسارات آن و بهره برداری از هرز آب و سیلاب ها در مناطق بیابانی پیش بینی گردیده است. برای مقابله با بیابان زایی و تثبیت شن های روان در كانون های بحرانی نیز طرح های جامع مقابله با بیابان زایی تهیه شده و در سطح حدود ۳۰۰ هزار هكتار عملیات بیابان زدایی اجرا می گردد. به منظور جلوگیری از تخریب و آلوده شدن منابع آب و خاك كشور، اقداماتی مثل ترویج كاهش مصرف بی رویه كودهای شیمیایی و استفاده بیشتر از كودهای بیولوژیك و كمپوست پیش بینی شده است.
ه - ترویج و پژوهش های كاربردی
در قالب بودجه سال ۱۳۸۵ با اجرای طرح هایی نظیر ایجاد شبكه ترویج مشاوره خصوصی، طراحی و ایجاد شبكه یكپارچه آموزش، تحقیق و ترویج كشاورزی و طرح سربازان سازندگی، كیفیت و مهارت نیروی انسانی بخش و سطح دانش و آگاهی بهره برداران بهبود می یابد. براین اساس پیش بینی می شود در حدود ۴۳۲ هزار نفر تحت پوشش آموزش های ترویجی و مهارتی قرار گرفته و ۴۸۰ آژانس مشاوره فنی ترویجی راه اندازی گردد. در بخش تحقیقات نیز همراه با حمایت از تشكیل صندوق های پژوهش های كاربردی بخش خصوصی و غیردولتی، بر توسعه پژوهش های كاربردی تقاضا محور در زیربخش های گوناگون به ویژه در علوم جدید (بیوتكنولوژی و مهندسی ژنتیك) و استفاده از تجربیات سازمان های بین المللی در زمینه های تحقیقاتی بخش كشاورزی تأكید شده است. حفاظت، بهبود و اصلاح ژنتیكی گیاهی و دامی از دیگر اقدامات مهم منظور شده در این خصوص است.

منبع : روزنامه ایران