آشنایی با مرکز خدمات غربی ا.سی ال.سی OCLC Western services center

در اوایل دهه ۱۹۷۰ كتابخانه ایالتی واشنگتن(State Library of Washington)، شبكه كتابخانه های واشنگتن ( Washington Library Network ) را كه بعدها به WLN معروف شد ، ایجاد نمود تا به كتابخانه های عمومی و شخصی ایالت واشنگتن در ارائه سیستم جامع كنترل كتاب شناختی یاری رساند . شبكه كتابخانه های واشنگتن ، فعالیت خود را از سال ۱۹۷۷با ۱۰ كتابخانه آغاز نمود و در مدت زمان كوتاهی به سرعت گسترش یافت ؛ بطوریكه به كامل ترین و جامع ترین و در عین حال كوچك ترین شبكه از بین سه شبكه كتاب شناختی ایالات متحده امریكا كه از طریق پیوسته قابل دسترسی بودند – RLIN , [۱]OCLC , WLN [۲]- تبدیل شد .در نیمه ۱۹۷۹،شبكه كتابخانه های واشنگتن خدمات خود را به ایالت های شمال غربی امریكا كه در كنار اقیانوس آرام قرار داشتند (Pacific Northwest ) گسترش داد؛ بطوریكه كتابخانه های ایالتی ، عمومی ، دانشكده ای و تخصصی زیادی به عضویت آن درآمدند . در همین سال ، شبكه كتابخانه های واشنگتن تصمیم گرفت كه مانند OCLC و RLIN شورایی برای اداره تشكیل دهد و به صورت هیأت امنایی اداره شود .كتابخانه ایالتی واشنگتن تأسیس شورای خدمات كامپیوتر Computer Services Council را بعهده گرفت و انتخابات با حضور اعضا برگزار شد و به این ترتیب شبكه كتابخانه های واشنگتن به شورای خدمات شبكه ( Network Services Council ) تغییر نام یافت .در سال ۱۹۸۱ امكان دسترسی به این شبكه برای كتابخانه های كوچك و مدارس نیز فراهم گردید .بعدها تصمیم گرفتند كه عضویت شبكه را به ایالت های Pacific Northwest محدود نمایند و بعنوان یك سیستم فهرست نویسی ناحیه ای فعالیت نمایند و برای اینكه تأكید خود را به ناحیه ای بودن نشان دهند ، در سال۱۹۸۵ به شبكه كتابخانه های غرب ( Western Library Network ) : WLN تغییر نام داد . از سال ۱۹۸۸ ، این شبكه به سازمانی غیر انتفاعی تبدیل شد . در اول ژانویه ۱۹۹۹ ، شبكه كتابخانه های غرب با OCLCتركیب شد و OCLC / WLN Pacific Northwest Services Center بوجود آمد . این امر در حالی اتفاق افتاد كه شبكه كتابخانه های غرب ، یك مؤسسه غیرانتفاعی بود كه به ۵۵۰ كتابخانه در ناحیه Pacific Northwest ایالات متحده و كانادا سرویس می داد و OCLC نیز یك مؤسسه غیرانتفاعی بود كه به بیش از ۳۳هزار كتابخانه در ۶۵ كشور سرویس می داد . از مزایای این ادغام برای هر دو مؤسسه این بود كه می توانستند خدمات و تولیدات بهتر ، بیشتر و جدیدتر با قیمت پایین تر برای كتابخانه های عضو فراهم آورند و از دوباره كاری ها جلوگیری شود . البته این ادغام سبب شد كه كتابخانه های عضو هر دو سازمان بتوانند از خدمات هر دو سازمان بهره مند شوند.در اكتبر ۲۰۰۰ ، Pacific Northwest Services Center OCLC / WLN با OCLC Pacific[۳] یكی شد و مركز خدمات غربی ا.سی. ال .سی ( OCLC Western Services Center) را بوجود آوردند. این مركزبه عنوان یك مركز واحد ارائه خدمات و بخشی از OCLC به ایالت های غرب امریكا سرویس می دهد . مركز خدمات غربی ا.سی ال. سی اكنون وظیفه ارائه خدمات آموزش ، حمایت و فروش به كتابخانه های ایالت های آلاسكا ، كالیفرنیا ، هاوایی ،ایداهو ، مونتانا ، ارگان و واشنگتن را بر عهده دارد .
●اهداف
این مركز به عنوان بخشی از ا.سی ال.سی اهداف زیر را دنبال می كند :
۱. توزیع اطلاعات راجع به تولیدات ، خط مشی ها و تكنولوژی های جدید ا.سی.ال.سی .
۲. حمایت و آموزش جامع و با كیفیت عالی در تمامی زمینه های تولیدات و خدمات ا.سی.ال.سی .
۳. تسهیل ارتباط بین استفاده كنندگان و مدیریت ا.سی.ال.سی .
۴. كمك به دسترسی به اطلاعات جهانی و كاهش قیمت ها .
۵. گسترش همكاری مفید بین كتابخانه ها در سطح منطقه ای و جهانی .
●سازمان اجرایی
مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی دارای دو مركز اصلی در كالیفرنیا و واشنگتن است و به عنوان مركز ارائه دهنده خدمات ا.سی.ال.سی به ایالت های غرب امریكا ، بصورت هیأت امنایی اداره می شود .
●اعضاء
مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی سه نوع عضو دارد :
۱. اعضاء دولتی ، كه موافق عرضه همه فهرست های جاری شان به این مركز هستند .
۲. اعضایی كه موافق عرضه مقداری از محتوای اطلاعاتی شان از طریق فهرست نویسی ، امانت بین كتابخانه ها و دیگر فعالیت های تعاونی به این مركز هستند .
۳. اعضایی كه فقط مصرف كننده خدمات و تولیدات مركز هستند .
●انتشارات و جلسات
مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی خبرنامه Western View را به صورت فصلی و خبرنامه فنی News Updateرا به صورت ماهانه منتشر می كند . جلسه ای نیز به طور سالیانه برای اعضاء مركز برگزار می كند كه حضور اعضاء در آن آزاد است و بوسیله این جلسه و با رأی اعضاء ، هیأت امناء تعیین می شود .
●بودجه
از آن جا كه مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی یك سازمان غیر انتفاعی است ، بودجه آن تنها از طریق خدماتی كه ارائه می دهد تهیه می شود . سال مالی برای ارائه خدمات آن از اول جولای تا ۳۰ ژانویه است .
●تولیدات
شبكه كتابخانه های غرب ( WLN ) ، لوح فشرده نوریFastCat و PolarPAC۵ راكه ركوردهای منتخب فهرست نویسی را شامل می شد ، تولید می كرد و ا.سی.ال.سی. نیز لوح فشرده LaserCat را كه یك پایگاه كتاب شناختی است ، از سال ۱۹۸۷ تولید می كند . اكنون هر سه این پایگاه های كتاب شناختی جزء تولیدات ا.سی.ال.سی محسوب می شود و مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی نیز بعنوان شاخه ای از ا/سی.ال.سی این پایگاه ها را با ویژگی های زیر به اعضاء خود می فروشد .
پایگاه كتاب شناختی LaserCat :
این پایگاه بر روی ۵ لوح فشرده نوری ، دسترسی به ۵ میلیون ركورد كتاب شناختی را فراهم می كند .
بخش امانت بین كتابخانه ای را نیز شامل می شود .
تقریباً ۲۵ درصد عناوین آن بعد از سال ۱۹۹۰منشر شده اند .
بیش از ۲۳۵ زبان را پوشش می دهد .
ركوردهای این پایگاه قابلیت انتقال به سیستم فهرست نویسی كتابخانه را دارا هستند .●پایكاه كتاب شناختی FastCat :
▪این پایگاه بر روی یك لوح فشرده نوری ، دسترسی به یك میلیون ركورد كتاب شناختی را فراهم می كند .
▪ویژه كتابخانه های مدارس تهیه شده است .
▪رابط كاربر آن مشابه LaserCat است .
▪تقریباً ۲۵ درصد عناوین آن بعد از سال۱۹۹۳منشر شده اند .
▪بیش از ۲۲۸ زبان را پوشش می دهد .
▪ركوردهای این پایگاه قابلیت انتقال به سیستم فهرست نویسی كتابخانه را دارا هستند .
●پایگاه كتاب شناختیPOlarPAC۵ :
این پایگاه كتاب شناختی ، پایگاه كتاب شناختی بین اللملی مناطق قطبی ا.سی.ال.سی بر روی لوح فشرده نوری است و ركودهای این پایگاه ، موضوعات مورد علاقه محققان قطبی را شامل می شود .
●خدمات
در راستای اهداف تعیین شده برای مرمز خدمات غربی ا.سی.ال.سی ، این مركز خدمات زیر را ارائه می كند :
۱- آموزش
با توجه به هدف این مركز در جهت حمایت و آموزش جامع اعضاء در تمامی زمینه های تولیدات و خدمات ا.سی.ال.سی ، این مركز كلاس های آموزشی متنوع و كارگاه های آموزشی فراوانی برگزار می نماید . برنامه های آموزشی در ابتدای هر سال به همراه سایر اطلاعات از جمله تاریخ برگزاری دوره ، هزینه و … در وب سایت مركز درج می شود . ثبت نام برای هر دوره آموزشی ، ۲هفته قبل از برگزاری دوره كه در سایت مشخص شده ، انجام می شود و افراد می توانند با تكمیل نمودن فرم تقاضای موجود در سایت و پرداخت هزینه ؛ برای شركت در این كلاس ها و كارگاه ها اقدام نمایند . علاوه بر این برنامه های آموزشی ، از طریق پست الكترونیك و نیز تلفن رایگان به راهنمایی و پاسخگویی به سؤوالات افراد می پردازند .
۲- خدمات نگهداری و دیجیتال كردن منابع
مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی ، بوسیله برگزاری كارگاه های آموزشی و ارائه خدمات مشاوره به مراكز اطلاعاتی و كتابخانه های تحت پوشش خود، به ارزیابی مجموعه كتابخانه ها ، بررسی سایت كتابخانه ها و مراكزاطلاع رسانی ، برنامه ریزی برای پروژه ها و خدمات مشاوره مدیریتی می پردازد . علاوه بر آن بوسیله آموزش و ارائه نرم افزارها - این نرم افزارها توسط ا.سی.ال.سی تولید شده اند - به ساخت مجموعه های دیجیتالی و نیز نگهداری آنها كمك می كند . از جمله این نرم افزارها :CONTENTdm : یك بسته نرم افزاری است كه بوسیله آن ساخت و مدیریت مجموعه های دیجیتالی خاص انجام می گیرد. Olive : یك بسته نرم افزاری است كه دیجیتال كردن و مدیریت روزنامه های تاریخی بوسیله آن انجام می شود . این نرم افزار امكان نمایه سازی و جستجوی قوی نیز دارد . Digital Archive : یك بسته نرم افزاری است كه كار ذخیره و بازیابی صفحات وب را در آرشیو الكترونیكی انجام می دهد .
۳ - خدمات مرجع مجازی ( Question Point )
خدمات مرجع مجازی كه در ابتدا بوسیله ا.سی.ال.سی بوجود آمده ، اكنون بوسیله مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی نیز ارائه می شود . كتابخانه های عضو می توانند با تكمیل نمودن فرم تقاضا و پرداخت هزینه ، در Listserv عضو شوند و از خدمات مرجع مجازی بهره مند شوند . كتابخانه های عضو سؤوالات خود را از طریق پست الكترونیك و یا چت ارسال می نمایند و كار پاسخگویی بوسیله افراد حرفه ای مركز انجام می شود . علاوه بر افراد حرفه ای ، سایر كتابخانه های عضو نیز می توانند در كار پاسخگویی شركت نمایند و این كتابخانه با شركت در كار پاسخگویی از تخفیف ویژه خدمات برای كتابخانه خود بهره مند می شوند . برای پاسخگویی ، از همه منابع الكترونیكی و غیر الكترونیكی استفاده می شود . خدمات مرجع مجازی در ۳ سطح ارائه می شود :سطح اول : سؤوال از طیق پست الكترونیك ، چت و یا فرم های مخصوص به Listservارسال می شود و افراد حرفه ای مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی و یا سایر كتابخانه های عضو در شبكه مرجع محلی QuestionPoint به كار پاسخ گویی می پردازند .سطح دوم : در این سطح از خدمات مرجع مجازی ، ارتباطات با گزینه های تكنولوژی پیشرفته تر صورت می گیرد . مصاحبه مجازی برقرار می شود و كاربر می تواند تصویر فرد مقابل را مشاهده نماید و صدایش را بشنود و در نرم افزار مورد نظر مشترك شود . این سطح به كاربران در جستجوی پایگاه های اطلاعاتی پیوسته ، فهرست های پیوسته و وب سایت ها كمك فراوانی می كند .سطح سوم : در این سطح ، سؤوال برای همه اعضاء QuestionPoint در شبكه مرجع جهانی QuestionPointارسال می شود و پاسخ از طریق همه اعضا در هر جای جهان و در واقع از دانش جهانی دریافت می شود .
۴- خدمات مرجع پیوسته ( FirstSearch )
ا.سی.ال.سی در سال ۱۹۹۱، Search First را كه یك ابزار جستجوی مرجع پیوسته است را ابداع نمود . بوسیله این ابزار جستجوی مرجع پیوسته ، امكان دسترسی به مجموعه ای از پایگاه های اطلاعاتی مرجع ، ۵۲ میلیون ركورد كتاب شناختی Wo rldCat و سیستم امانت بین كتابخانه ها فراهم می شود . رابط كاربر این ابزار به ۵ زبان انگلیسی ، فرانسه ، اسپانیایی ، ژاپنی و چینی وجود دارد .مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی نیز بعنوان شاخه ای از ا.سی.ال.سی این خدمات را به اعضاء خود ارائه می دهد .
۴-۱. مجموعه پایگاه های اطلاعاتی مرجع
بوسیله این سرویس ، امكان دسترسی به میلیون ها مقاله تمام متن و تمام تصویر فراهم شده است . هر كتابخانه بر اساس نیازهای اطلاعاتی كاربران خود ، می تواند تعدادی از این پایگاه ها را انتخاب نمایند و مشترك شوند . این سرویس دارای ۳ نوع جستجوی ساده ، پیشرفته و خبره است كه در هر نوع جستجو ، حداكثر ۳ پایگاه اطلاعاتی را می توان همزمان جستجو نمود . مقالات این پایگاه ها به فرم های HTML و PDFبا امكان چاپ و نیز ذخیره سازی وجود دارند .
۴-۲. پایگاه اطلاعاتی كتاب شناختی WorldCat
WorldCat بزرگ ترین و جامع ترین پایگاه اطلاعاتی كتاب شناختی و فهرست مشترك در دنیاست كه در سال ۱۹۷۱ توسط ا.سی.ال.سی ایجاد شده است . در سال ۱۹۹۹ در اثر ادغام شبكه كتابخانه های غرب در ا.سی.ال.سی ، فهرست مشترك این شبكه -كه شامل ۱۱ میلیون ركورد كتاب شناختی بود – با WorldCat ا.سی.ال.سی تركیب شد .هم اكنون این پایگاه كتاب شناختی شامل ۵۲ میلیون ركورد كتاب شناختی است كه از لوح سنگی تا كتاب الكترونیكی ، MP۳ ، DVD ، وب سایت را در بر می گیرد كه از طریق شبكه جهانی وب قابل دسترسی است . ركوردهای این پایگاه ، بوسیله بیش از ۹ هزار سازمان عضو ا.سی.ال.سی تهیه شده و بیش از ۸۰ كشور از اطلاعات آن استفاده می كنند . در این پایگاه كتاب شناختی ركوردهایی نیز علاوه بر زبان انگلیسی به زبان های چینی ، ژاپنی و عربی وجود دارد .
●WorldCat هسته خدمات ا.سی.ال.سی را تشكیل می دهد و هدف آن :
▪ تهیه اطلاعات كتاب شناختی قابل دسترسی برای اعضا .
▪ افزایش سرعت و بازدهی روندهای آماده سازی .
▪ كاهش تعداد كارمندان .
▪كاهش هزینه خدمات فنی .
▪ آسان سازی اشتراك منابعبرای تهیه پیشینه ها ، از قواعد فهرست نویسی انگلو امریكن ویرایش دوم و سرعنوان های موضوعی كتابخانه كنگره و مارك ۲۱ استفاده می شود . شماره رده بندی دیویی و كنگره نیز در پیشینه ها ثبت می شود ؛ البته برای اغلب پیشینه ها فقط شماره رده بندی دیویی ذكر شده است . در این پایگاه اطلاعات فهرست نویسی پیش از انتشار كتاب ها وارد می شود و بعد از انتشار اثر ، تغییرات لازم را اعمال می كنند . در ركوردهای این پایگاه كتاب شناختی علاوه بر اطلاعات كتاب شناختی ، اطلاعاتی هم در مورد خود اثر بصورت بخش گزیده ، نقد و بررسی اثر و … ارائه می شود . این كار باعث می شود كه كاربران قبل از مطالعه خود اثر ، با مطالعه این بخش از پیشینه ، با خود اثر تاحد زیادی آشنا شوند .در این پایگاه كتاب شناختی، كتاب هایی كه در كتابخانه الكترونیكی ا.سی.ال.سی موجود هستند نیز فهرست نویسی شده اند و بوسیله یك فراپیوند با كتابخانه الكترونیكی مورد نظر ، می توان به متن كتاب دست یافت . البته در این قسمت به كد كاربری برای ورود به كتابخانه الكترونیكی و دستیابی به محتوای كتاب نیاز داریم البته توجه داشته باشید كه WorldCat علاوه بر اینكه یك پایگاه اطلاعاتی كتاب شناختی است ، فهرست مشترك پیوسته نیز می باشد و مكان هر ركورد را نیز مشخص می نماید و در واقع از اطلاعات مكان یابی این فهرست مشترك برای امانت بین كتابخانه ای استفاده می شود . مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی نیز ركوردهای این پایگاه كتاب شناختی را در اختیار اعضاء خود قرار می دهد و ركوردهای كتابخانه های عضو مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی نیز به این پایگاه افزوده می شود .
۴-۳ . امانت بین كتابخانه ها
شبكه كتابخانه های غرب در سال ۱۹۸۶ سیستم امانت كتابخانه ای پیوسته ای را برای كتابخانه های Pacific Northwest راه اندازی نمود و در سال ۱۹۹۵ خط مشی مدونی رابرای حدود ۵۰۰ كتابخانه تدوین نمود . اما طولی نكشید كه خدمات این سیستم امانت پیوسته متوقف شد .اما اكنون ا.سی.ال.سی سیستم امانت بین كتابخانه ای را به شكل پیوسته بوسیله ابزار FirsrSearch ارائه می كند . كاربران FirstSearch با استفاده از پایگاه فهرست مشترك WorldCat می توانند منابع مورد نیازشان را مكان یابی نمایند و بوسیله بخش Staff Resource Sharing View ( Staff View )در ابزار FirstSearch ، در صورت مشترك بودن كتابخانه شان با سیستم امانت بین كتابخانه ای ا.سی.ال.سی ، از طریق امانت بین كتابخانه ای به منابع موردنظرشان دست یابند . امانت بین كتابخانه ای ا.سی.ال.سی همه نوع مواد كتابخانه ای را شامل می شود .البته اكنون امانت بین كتابخانه ای ا.سی.ال.سی فقط توسط خود ا.سی.ال.سی انجام می شود و هیچ یك از بخش های ا.سی.ال.سی از جمله مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی كار امانت بین كتابخانه ای را انجام نمی دهند .
۵- كتابخانه الكترونیكی net library
این كتابخانه الكترونیكی توسط ا.سی.ال.سی در سال ۱۹۹۹ ایجاد شده است كه هم اكنون ۸۰ هزار كتاب الكترونیكی را شامل می شود . مجموعه سازی این كتابخانه الكترونیكی برای كتابخانه های عضو بر اساس قوانین سنتی صورت می گیرد . این بدان معناست كه هر كتابخانه بر اساس نیازهای اطلاعاتی كاربران خود و در موضوعات خاص ، كتاب های مورد نظرش را با تعداد نسخه های مشخص سفارش می دهد . بر این اساس مركز خدمات غربی ا.سی.ال.سی نیز مجموعه ۱۸۰۰ عنوان كتاب را از بین ۸۰ هزار كتاب الكترونیكی netlibrary ا.سی.ال.سی انتخاب نموده است.این كتاب ها،كتاب های مخصوص كتابخانه های دانشگاهی است و اغلب كتاب هایی هستند كه بوسیله ناشرانی جون :
Kluwer Academic Publishers , AMACOM Books , John Wiley & Sons و MCGraw-Hill professionalبا تاریخ انتشار ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ منتشر شده اند.دسترسی به كتاب ها ۲۴ ساعته است . اما مدت زمان امانت گرفتن كتاب براساس درخواست كتابخانه عضو و یا بر اساس میزان استفاده از هر كتاب مشخص می شود .در netlibrary امكان جستجوی ساده و پیشرفته بر اساس منطق بولی وجود دارد . بعد از انتخاب كتاب مورد نظر و مشاهده اطلاعات كتاب شناختی آن ، كاربر با ۲ انتخاب رو به رو است :
۱-كاربر با انتخاب B rowsing ( مرور ) : می تواند در صورت امانت نبودن كتاب ، به مطاله آن بپردازد و اگر فردی در این زمان كتاب را امانت بگیرد ، كتاب از دسترس وی خارج می شود .
۲-كاربر با انتخاب Check out ( امانت ) : می تواند كتاب را برای مدت زمان مشخص ( چند ساعت ویا چند روز ) امانت بگیرد . در مدت زمانی كه یك كتاب در امانت یك نفر است ، فرد دیگری نمی تواند به محتوای آن كتاب دست یابد .از آنجا كه در این كتابخانه الكترونیكی قوانین سنتی امانت گرفتن رعایت شده ، به ازاء هر نسخه از یك كتاب در یك زمان ، فقط یك نفر می تواند از آن استفاده نماید . بر این اساس ، كتابخانه ها مطابق با نیاز های كاربران خود از هر عنوان كتاب ، چندین نسخه را سفارش می دهند .كتاب ها اغلب به فرم PDF هستند و تعدای نیز به فرم HTML وجود دارد .طبق قوانین استفاده از netlibrary ، افراد حق ندارند كه یك كتاب را به طور كامل ذخیره و یا چاپ نمایند . اگر فردی این عمل را انجام دهد ، برای مرتبه اول به وی تذكر داده می شود و در صورت تكرار كد كاربری وی حذف می شود . ولی ذخیره و چاپ تعدادی از صفحات مانعی ندارد .

یادداشتها
[۱] OCLC : Online Computer Library Center
[۲] RLIN : Research Libraries Information Network
[۳] OCLC Pacific بخشی از OCLC است كه در سال ۱۹۷۶ برای ارائه آموزش و حمایت اعضاء West Coast OCLC بوجود آمد .
منابع و مآخذ :
۱. Connaway , Lynn Silipigni .”Librarians, Producers, and Vendors: The netLibrary Experience” . Library of Congress . December ۱۹ , ۲۰۰۰ .
۲. “OCLC and WLN have now merged “ Information Today . January ۱۹۹۹
۳. “OCLC Pacific and OCLC WLN service centers combined “ . Information Intelligence Online Libraries & Microcomputer . Nov ۲۰۰۰. ۶-۷
۴. “OCLC Western Service Center “ Network & Service Center : An OCLC Members Council Directory . September۲۰۰۳ . ۶۳-۶۶
۵. Talor , Arlene G. “ Introduction to Cataloging and Classification “ ۸ed. Englewood , Colorado : Libraries Unlimited , INC , ۱۹۹۲ .۵۰۵-۵۰۶
۶. “ Western Library Network ”. Library Technology Reports . May/ June۱۹۹۸ . ۴۰۱-۴
۷. “ WLN Launch Online Interloan System ” . Library Journal . September ۱۹۸۶
۸. Williams , Wila W. “WLN Interlibrary Loan Policies Directory “ . Library Journal . Aug۱۹۹۷. ۱۴۴
۹. www.WLN.
نویسنده : لیلا دهقانی
دانشجوی كارشناسی ارشد علوم كتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شیراز

منبع : نما مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران