این صدا دیگر تکرار نمی شود...

عطاء ا... کاملی هم رفت. در روزگاری که دوبله ایران که زمانی در جهان حرف اول را می زد در تقلای دوباره ای برای بازگشت به دوران اوج خودش است فقدان او خیلی به چشم می آید. کاملی متعلق به نسل طلائی دوبله در دهه ۴۰ شمسی بود. نسلی بی نظیر که بزرگانی بی همتا را به جامعه هنر ایران معرفی کرد و متأسفانه خیلی هاشان دیگر بین ما نیستند و دردناک تر آنکه هیچ جایگزینی هم برای آنها پیدا نشده است.
همین چندی پیش بود که شبکه اول سیما در برنامه شبانه خود سریال «روزی روزگاری»، «امر ا... احمدجو» را پخش می کرد و از شنیدن صدای استاد روی تصویر زنده یاد «منوچهر حامدی» لذت می بردیم. و حقا که چقدر صدای بم خوش لحن وی روی چهره حامدی نشسته بود، به طوری که به هیچ وجه نمی شد این صدا را جدا از شخصیت «تاجر» تصور کرد.
● بیوگرافی
عطاء ا... کاملی متولد ۱۳۰۹ تهران است. وی در رشته حقوق تحصیل کرد و موفق به اخذ مدرک کارشناسی آن شد. به طور کاملاً اتفاقی در یکی از قسمتهای دوبله در سال ۱۳۳۵ شرکت کرد و به واسطه صدای خاص و خوش آهنگش وارد این عرصه تازه شکل یافته در آن زمان شد و از آن سال با مهارت تمام این حرفه را تا آخر عمر پربارش ادامه داد.
طبق معمول وی گویندگی را در ابتدا با گفتن نقشهای کوچک آغاز کرد. یکی از دوبله های اولیه وی در نقش اصلی، حرف زدن به جای «کری گرانت» در شاهکار هیچکاک «شمال از شمال غربی» است که این فیلم در همان سالهای آخر دهه ۳۰ دوبله شد. صدای جوان و خام و شکل نگرفته وی در آن فیلم به سختی قابل تشخیص و شناسایی است.(این فیلم در دهه ۵۰ دوباره به صورت بهتری با صدای جلیلوند دوبله شد). اما با مرور زمان وی به درک و شناخت بیشتری از ابعاد یگانه صدایش دست پیدا می کند تا نوبت به دوبله فیلم معروف حماسی کوبریک، «اسپارتاکوس» می رسد.
«محمد علی زندی» مدیر دوبلاژ این کار که از دوستان نزدیک وی بود فیلم را به کاملی جوان و جویای نام و نشان می دهد و به او می گوید که یکی از نقشهای اصلی این فیلم پرستاره را برای گویندگی انتخاب کند. کاملی بعد از چند بار دیدن فیلم نقش اصلی آن یعنی خود «اسپارتاکوس» را با بازی «کرک داگلاس» برمی گزیند و با گویندگی عالی و پرحس خود با آن فیلم، صدایش برای این بازیگر برجسته هالیوودی جاودانه می شود.
عطاء ا... کاملی دارای صدای مردانه آهنگین و زنگدار بسیار زیبایی بود و در رده گویندگان صدا بم درجه اول مثل «ایرج ناظریان»، «حسین عرفانی»، «نصرا... متقالچی»، «منوچهر اسماعیلی» و «چنگیز جلیلوند» قرار می گیرد.
وی علاوه بر داشتن جنس صدای عالی برای دوبله، در فن بیان و بویژه نحوه تلفظ کلمات هم استاد بود و نوعی گویش منحصر به فرد داشت و کلمات را خیلی فاخر و کوبنده ادا می کرد. وی از آن دسته گویندگانی بود که صدا را از ته حلق بیان می کرد و این کار را طوری انجام می داد که صدا همراه با حجم خاص تارهای صوتی اش بسیار پرطنین می نمود؛ نوعی تحکم و غرور هم در آوایش بود که در مجموع کیفیت کارش را استثنایی و یگانه جلوه می داد.
وی در دوبله به جای بازیگران ایرانی و خارجی بسیاری حرف زده است، اما در این میان صدای پرصلابت و با دیسیپلین وی روی چهره مردانه و قاطع «کرک داگلاس» بسیار خوش می نشست. از این رو بعد از گویندگی موفقش در «اسپارتاکوس»، وی گوینده ثابت «داگلاس» شد و در بسیاری از فیلمها به جای وی صحبت کرد.
شماری از فیلمها از این قرارند: «هفت روز در ماه مه»، «جدال در اکی کرال»، «۲ هفته در شهر دیگر»، «راهی زیبا برای مردن»، «وقت ملاقات بیگانه ایم»، «سازش»، «برادری»، «شمارش معکوس»، «نوری برفراز دنیا»، «باغ وحش شیشه ای» و... .
آخرین فیلم «داگلاس» با صدای وی که در سالهای اخیر برای برنامه سینما یک دوبله شده، «کوره راه های افتخار» بود که وی طبق معمول با تسلط جای داگلاس حرف زده است.
نکته قابل ذکر اینکه اکثر نقشهای داگلاس در این فیلمها نظامی بوده و از آنجا که خود کاملی هم زمانی سرهنگ بوده است، صدای با شخصیت وی و تحکم گفتاری اش همراه با کمی شوخ طبعی با درونمایه نقشها کاملاً هماهنگ و آرمانی است. از دیگر بازیگران برجسته کلاسیک با صدای وی می توان به این موارد اشاره کرد: «گری کوپر»، (درخت اعدام)، «برت لنکستر»، (دره انتقام)، «ویلیام هولرن»، (تپه وداع)، «رابرت استاک»، (سقوط تبهکاران-نوشته بر باد)، «شون کانری»، (پنجه طلایی)، «همفری بوگارت»، (هرچه سخت تر باشد زمین می خورد)، «استیفن بویر» و (سقوط امپراتوری رم).
کاملی در اواسط دهه ۴۰ رو به مدیر دوبلاژی می آورد و در این عرصه هم آثار درخشانی از خود برجای می گذارد که ۳ نمونه معروف آن دوبله فیلمهای «لورنس عربستان»، دوبله اول و «پرنده شیرین جوانی» و «بیلیارد باز» دوبله اول است.
همچنین وی در دهه ۵۰ که دوبله تلویزیونی باب شده بود شماری از بهترین شاهکارهای تاریخ سینما را با مهارت تمام دوبله کرد. آثاری همچون: «شاهین مالت»، «داشتن و نداشتن»، «بهترین سالهای زندگی ما» و «دشمن مردم» از این جمله اند که همگی دوبله هایی ماندگار دارند و نکته جالب اینجاست که خود وی در هیچ کدام نقشی را نگفته است.
کاملی بیشتر در نقشهای مثبت حرف می زد، اما صدایش این قابلیت را داشت که با افزودن پی رنگی از خباثت و سردی در نقشهای منفی هم تأثیر گذار بوده و آن نحوست لازم را داشته باشد که در این بین گویندگی وی به جای «فتحعلی اویسی»، (سرب- ناخدا خورشید)، «احمد هاشمی»(قرق) ، نرسی گرگیا و منوچهر حامدی قابل اشاره است.
استاد همچنین بعد از انقلاب شماری از بهترین سریالهای خارجی را هم دوبله کرده است. در این زمینه مدیریت دوبلاژهای وی در سریالهای ماندگاری چون «در برابر باد»، «اسکیپی» و «پوآرو» قابل ذکر است که همه جزو شاهکارهای دوبله در سریالها می باشد و البته در سریال پوآرو خودش هم به جای «سربازرس جپ» حرف زده است.
از دیگر نقش گوییهای ماندگار وی می توان به حرف زدن به جای «سرگرد راینهارت» در سریال «ارتش سری» اشاره کرد که وی این نقش را با تسلط و مهارتی ستودنی گفته است، به طوری که نسل جوان و علاقه مند به دوبله بخصوص در دهه ۷۰ بیشتر از آنکه صدای وی را روی «کرک داگلاس» بشناسد روی چهره بازیگر گمنام انگلیسی «ترنس هاردیمن» می شناسد.
هنوز هم تلفظ جادویی عبارت «سرگرد راینهارت» با صدای وی در ذهنمان مانده است «کاملی» به زبانهای انگلیسی و فرانسوی تسلط کامل داشت و بخصوص تلفظ عبارات و کلمات را بسیار شیرین و درست و اصولی ادا می کرد و همین باعث شد وی اولین آنونس گوی فیلمهای سینمایی خارجی در ایران شود و بسیاری از تیتراژها و میان نویس ها و نرشین های فیلمهای خارجی را بگوید.
استاد این اواخر بسیار کم کار شده بود و مشخصاً با بیماری مهلک سرطان استخوان دست و پنجه نرم می کرد. حقیقتاً دلمان برای شنیدن صدای زیبا و منحصر به فردش تنگ شده بود، اما فقط گاهی در آنونس های تبلیغاتی صدایش را می شنیدیم. اما این چهره ماندگار دوبله با این همه کارنامه درخشان و صدای بی مانندش با آفریدن هزاران خاطره خوش و لذت بخش برای دوستداران تصویر و صدا روی در نقاب خاک کشید. بله، عطا ا... کاملی هم رفت، همان طور که پیشتر از وی، بزرگان دیگری چون «ایرج ناظریان»، «ژاله کاظمی»، «عزت ا... مقبلی» ،«ایرج دوستدار»، «حسن عباسی»، «پرویز نارنجیها»، «بدری نوراللهی»، «حسین معمار زاده»، «خسرو شایگان»، «حمید قنبری»، «آذر دانشی»؛ «ساسان سلطانی»، «فرشید فرزان»، «حسین رحمانی»، «کاووس دوستدار»، «منوچهر نوذری» و... رفتند. آیا برای این بزرگان جانشینی پیدا خواهد شد؟

علی باقرلی

منبع : روزنامه قدس