عوامل ایجاد " بستر مرطوب " و روشهای پیشگیری از آن

مدیریت صحیح شرایط محیطی آشیانه امری ضروری جهت دسترسی به حداكثر تولید در طیور گوشتی است . نگهداری بستر طیور در وضعیت مطلوب یك مقیاس بسیار مهم درامر مدیریت گله محسوب می شود .در اثر افزایش رطوبت محتویات بستر بصورت كلوخی ( C akeing ) یا قالب رطوبت گرفته درآمده وپرندگان به ناچاردرسطحی مرطوب،لغزنده وچسبناك پرورش می یابند . این شرایط نامناسب موجب افزایش فعالیت باكتریها وحشرات ،تولید گاز های نامطبوع ازجمله آمونیاك ، كثیف شدن پرها ، جراحات پا وطاول سینه و بطوركلی ایجاد وضعیتی غیر بهداشتی درآشیانه می شود. بستر مناسب دارای رطوبتی درحدود ۲۵-۳۵ درصد است.عوامل متعددی موجب مرطوب شدن بسترمی شوندكه با انجام برخی از روشهای مدیریتی می توان از این مشكل پیشگیری نمود .
۱- عوامل تغذیه ای
مدفوع آبكی یا اسهال دراثرعوامل تغذیه ای یا عفونی ایجاد می شود. اخذ فراوان مواد معدنی از جمله پتاسیم ،سدیم ، منیزیم ، سولفات وكلراید موجب مصرف آب بیش ازحد معمول ،وآبكی شدن مدفوع می گردد. در صورت وجود چنین حالتی میزان نمك جیره باید سریعأ اندازه گیری شود زیرا امكان بروز اشتباه در هنگام ساخت خوراك بسیار محتمل است . آب مصرفی آشیانه باید بطور مرتب جهت تعیین غلظت مواد معدنی بویژه سولفات و منیزیم آزمایش شود. ملاس چغندر قندحاوی سطوح بالای پتاسیم است و نیز سنگ آهك ممكن است حاوی منیزیم بیش از حد باشد . اضافه نمودن چربیهایی با كیفیت نامناسب و فاسد ، پروتئین بالای جیره ویا وجود پروتئین با كیفیت نامطلوب در جیره موجب آبكی شدن مدفوع می شود . همچنین استفاده از اقلامی همچون گندم ، جو و چاودار نیز منجر به افزایش آب مدفوع می شود . درموارد اخیر اضافه نمودن آنزیمهای غذایی به منظور افزایش قابلیت هضم وممانعت از مرطوب شدن بستر بسیار مفید است.
۲- خوراك كپك زده
مصرف مواد غذایی كپك زده موجب مسمومیت از سموم قارچی شده و ممكن است میزان زیادی آب از طریق دستگاه گوارش دفع گردد.سموم قارچی موجب تحریك دستگاه گوارش ،آسیب كلیوی ،مصرف زیاد آب و در نتیجه آبكی شدن مدفوع می شوند . اكراتوكسین ،ا‘ ا‘سپورئین ( Oosporein ) و سیترینین سموم قارچی هستند كه موجب این آثار می شوند . جهت پیشگیری از مسمومیت قارچی انتخاب مواد غذایی با كیفیت مناسب ، رعایت بهداشت و ضدعفونی دستگاهها وتجهیزات ساخت دان الزامی است .
۳- بیماری
بیماریهای متعددی موجب آبكی شدن مدفوع می شوند .بویژه این اثر ممكن است هنگامی بروز نمایدكه عامل بیماری مستقیماً مجرای گوارشی را هدف قرارداده و موجب اسهال گردد.دربرخی از بیماریها ، پرندگان ازغذا خوردن امتناع نموده اما همچنان به مصرف آب ادامه می دهندكه این امر منتج به افزایش آب در مدفوع می شود . كوكسیدیوز به سبب تخریب مستقیم دیواره روده موجب اسهال می شود.همچنین بسیاری از عفونتهای باكتریایی وویروسی نیز موجب آسیب روده ،سوءجذب، اسهال و در نتیجه مدفوع آبكی می شوند.جهت پیشگیری ازاین عوامل برقراری موازین حفاظت زیستی، رعایت بهداشت ، واكسیناسیون و استفاده ازداروهای پیشگیری ضروری است.
۴- شرایط محیطی
تغییرات دما و رطوبت به شدت در مصرف آب و كیفیت بستر مؤثر هستند . برای مثال دمای بالا در آشیانه طیور گوشتی موجب افزایش مصرف آب و مرطوب شدن بستر می شود . در مواقعی كه افزایش دما همراه با رطوبت بالا نیز باشد مشكل مرطوب شدن بستر حادتر شده و نگهداری آن در شرایط مطلوب بسیار دشوارمی گردد.
تراوش آب در اثر نقص آبخوریها و یا افزایش فشار آب در لوله ها و نیز نشت آب به دلیل عدم عایق بندی سقفها و عدم كارایی سیستم تهویه نیز موجب افزایش رطوبت بستر می گردد. جهت پیشگیری از این وضعیت می باید نظارتی دقیق بر دستگاههای حرارتی ، سیستم تهویه ، شبكه آبرسانی و پوشش سقفها وجود داشته و در فواصل منظم تعمیرات اساسی و تعویض قطعات صورت پذیرد.
۵- نوع مواد بستر
موادی كه جهت بستر طیور مورد استفاده قرار می گیرد باید عاری از هرگونه مواد خارجی و سمی بوده و براحتی قابلیت جذب آب وسپس آزاد نمودن آب دراتمسفررا داشته باشد. این مواد باید به سادگی قابل تهیه بوده و از نظر اقتصادی مقرون بصرفه باشد .در حال حاضر پوشال چوب بهترین ماده مورد مصرف جهت بسترطیور است . مفید بودن استفاده از كاه ، پوسته برنج ، خاك اره ، كمپوست زباله شهری و یا مقوای خرد شده جهت بستر طیور به اثبات نرسیده است.

منبع : مؤسسه مرغداری ایران