طبقه‌ی کارگر کیست و دوست و دشمنان او چه کسانی هستند؟

هان تا رشته‌ی خرد گم نکنی
خود را ز برای نیک و بد گم نکنی (شیخ اشراق)
بیش‌تر مردم فکر می‌کنند که طبقه‌ی کارگر همان کارگرانی هستند که در موسسات، کارگاه‌های کوچک و بزرگ، خصوصا کارخانجات کار می‌کنند. اما جان کلام این‌جاست، هر کسی که مجبور است برای گذران زندگی کار کند و مزد بگیرد کارگر یا متحد کارگر محسوب می‌شود.
بدین ترتیب از یک استاد عالی‌رتبه دانشگاه تا یک کارگر ساده، لایه‌های مختلف طبقه‌ی کارگر هستند. «سی‌رایت میلز» جامعه شناس فقید آمریکایی، کارگران را به دو دسته‌ی کارگران دستی یا یقه آبی‌ها و کارگران فکری یا یقه سفیدها تقسیم می‌نمود که این تقسیم‌بندی تا امروز ارزش خود را حفظ کرده است.
نظام طبقاتی سرمایه‌داری که همیشه با سیاست «اختلاف بیانداز و حکومت کن» سلطه‌ی خویش را اعمال نموده، در این مورد هم دریغ نکرده، بدین ترتیب که با تقسیم کارگران ذهنی و دستی به کارگر و کارمند یا به هر حیله که شده بین زحمت‌کشان اختلاف انداخته تا متوجه‌ی منافع مشترک خود نشده و در تضاد با سرمایه‌داران با هم متحد نشوند.
یک کارگر عادی نمی‌داند که یک کارمند یا یک معلم همان‌قدر زحمت می‌کشد که او. گذشته از تحصیلات، میزان فشاری که او در محیط کار حس می‌کند و دامنه و سنگینی او چه بسا از کارگران عادی بیش‌تر است، اما شرایط حاکم بر جامعه اجازه نمی‌دهد که آن‌ها با این مسایل آشنا شوند.
مثلا کارگران محل ما به جای روزی ۸ ساعت، روزی ۱۲ و گاهی ۱۴ ساعت کار می‌کنند و بعد باید با تنی خسته و روحی فرسوده به منازل خود در اطراف تهران بروند. چند بار هنگام استراحت بعد از ناهار متوجه شدم که آن‌ها روزنامه‌های ورزشی می‌خوانند یا شوخی‌های لمپنی می‌کنند. آن‌ها نه اطلاعی از قوانین کار دارند، نه چیزی در باره‌ی روز کارگر و مسایل کارگری می‌دانند. از همه مهم‌تر این که سرمایه‌داری با سخت کردن شرایط زندگی آن‌ها را فاسد می‌کند.
بدین ترتیب که آن‌ها جذب فرهنگ و ارزش‌های طبقه‌ی حاکم می‌شوند. از طرف دیگر طبقه‌ی حاکم نیز با استفاده از امکانات خود به مغزشویی، خصوصا لمپنیزه کردن طبقات فرودست می‌پردازد تا آن‌ها با فرهنگ بالنده‌ی خود بی‌گانه بمانند.
فرهنگ طبقاتی کاری می‌کند که زحمت‌کشان نه تنها به هویت و رسالت طبقاتی دست پیدا نمی‌کنند، بلکه از هویت واقعی خود هم خجالت می‌کشند.
مثلا واژه‌ی کارگر را با چنان لحن تحقیرآمیزی به کار می‌برند که گویی از برده و پست‌ترین طبقات جامعه یاد می‌کنند، به‌طوری که کارگران غالبا خودشان را کارمند جا می‌زنند و آرزو دارند اقلا فرزندانشان کارمند و پشت میز نشین شوند.
جامعه‌ی طبقاتی، یا طبقات را انکار می‌کند یا تحریف و کم‌رنگ می‌نماید. در رژیم گذشته هنر دولتی با تهیه‌ی سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی، حتا با دروس دانشگاهی به تحریف تضاد طبقاتی می‌پرداختند.
«جرج لوکاچ» فیلسوف و ادیب مارکسیست در اثر درخشان خود «تاریخ و آگاهی طبقاتی» می‌نویسد: بورژوازی اگر تضاد طبقاتی و ماتریالیسم تاریخی را قبول کند، طناب دار را به دست خود در گردن خود انداخته است.
زنده یاد علی اکبر اکبری روشنفکر برخاسته از طبقه‌ی کارگر در اثر ارزنده‌ی خود «لمپنیسم» روند لمپنیزه شدن جامعه و نقش مخرب لمپن‌ها را در جامعه به دقت نشان می‌دهد که چگونه در لباس مردم به سرکوب آنان می‌پردازند.
در جامعه‌ی طبقاتی، تحرک طبقاتی بسیار دشوار است. مثلا اگر فرزندان طبقات محروم با گذشتن از هفت خان رستم بتوانند، پزشک، مهندس، وکیل، متخصص مالی و یا هنرمند ارزنده‌ای شوند، شرط ورود به طبقات ممتاز پذیرفتن فرهنگ و ارزش‌ها یا به عبارت دقیق‌تر خدمت به آن طبقه است.
زنده یاد دکتر امیر حسین آریانپور می‌گفت: در جامعه‌ی طبقاتی روشنفکران برای نوکری طبقه‌ی حاکم تربیت می‌شوند. البته این به این معنا نیست که تمام کسانی که متعلق به طبقات حاکم هستند مرتجع و خائن و تمام طبقات محروم پاک و منزه هستند، زیرا همه چیز بستگی به پایگاه فکری یا سمت‌گیری طبقاتی افراد دارد نه خاستگاه طبقاتی آن‌ها- مثلا خاستگاه طبقاتی «تولستوی» کاسترو، لنین، تروتسکی و دیگران، طبقه‌ی کارگر نیست اما پایگاه فکری یا سمت‌گیری طبقاتی آن‌ها طبقه‌ی کارگر است، لذا آن‌ها روشنفکران طبقه‌ی کارگر محسوب می‌شوند.
چه بسا کارگرانی که به علت نداشتن هویت طبقاتی، فقر فرهنگی یا طمع و فرصت‌طلبی، نوکری طبقات حاکم را قبول کرده و به طبقه‌ی خود خیانت می‌کنند.
در غیاب سازمان‌ها، احزاب و سندیکاهای کارگری صحبت از طبقه‌ی کارگر و متحدان او مشکل است. طبق بیانیه‌ی کمونیست‌ها، جنبش کارگری یک جنبش بین‌المللی است نه منطقه‌ای و محلی. «رومن رولان» نویسنده مشهور فرانسوی خوب گفته است که: بگذار قلب بشریت چون تن واحدی به طپش درآید.

منوچهر بصیر

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ توسعه