سیاست اعتمادسازی در دو مقطع

گزارش اخیر البرادعی که پنجمین گزارش وی پس از ارجاع موضوع هسته ای ایران به شورای امنیت است ، به عبارتی مهمترین گزارش وی طی پنج سالی است که از آغاز این ماجرا می گذرد.
جمهوری اسلامی ایران به دنبال فراز و فرودهایی که در جریان رسیدگی به موضوع هسته ای خود پشت سر گذراند، در دو مقطع سیاست «اعتمادسازی» را برجسته تر از محورهای دیگر در دستور کار خود قرار داد. این سیاست که با ابتکار عمل و صرفا به دلیل اعتماد به صلح آمیز بودن فعالیت های خود از سویی و کمک به رسیدگی سریع به موضوع و پرهیز از ایجاد تنش جدید در روابط بین الملل از سوی دیگر، در پیش گرفته شد، یکبار طی سالهای ۸۲ تا ۸۴ و بار دیگر از ۳۰ مرداد سال جاری مورد تاکید قرار گرفت.
سه توافقنامه سعدآباد، بروکسل و پاریس که منجر به تعلیق داوطلبانه همه فعالیت های هسته ای ایران و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی شد، محصول این دوره بود. سه کشور انگلیس ، فرانسه و آلمان بدون پایبندی به تعهدات خود، خصوصا تعهدات توافقنامه پاریس به طور یکجانبه انتظارات خود از ایران را دنبال می کردند. لذا این دوره در ۱۹ مرداد سال ۸۴ بدون دستاورد مهمی پایان یافت و با شروع به کار مجدد UCF اصفهان فعالیت های ایران در مسیر برنامه ریزی از پیش تعیین شده دوباره آغاز شد.
اما توافق بر سر مدالیته همکاری ایران و آژانس درخصوص مسائل باقی مانده و اجرای طرح معروف به «عمل و اقدام» و متعاقب آن پایان یافته اعلام شدن موضوع «پلوتونیوم» و همچنین عبور از مساله بسیار مهم کلیدی سانتریفیوژهای P۱ و P۲ دستاورد این مرحله جدید بوده است ، ضمن این که در این مرحله تمامی فعالیت های ایران در اصفهان ، اراک ، بندرعباس و نطنز بدون کوچکترین وقفه ادامه یافته و بر اساس تصریح البرادعی در گزارش اخیرش ، ۱۸ آبشار سانتریفیوژ در نطنز مشغول غنی سازی اورانیوم هستند. به منظور روشن شدن بیشتر اهمیت گزارش اخیر البرادعی که دستاورد دور جدید اعتمادسازی است مهمترین اطلاعات و نکات مثبت و منفی که از این گزارش استخراج شده است را به شرح ذیل مرور می کنیم:
۱) نصب ۱۸ آبشار ۱۶۴ سانتریفیوژی (۲۹۵۲ عدد) در مرکز غنی سازی سوخت نطنز (پاراگراف ۳۰ گزارش)
۲) تزریق ۱۲۴۰ کیلوگرم UF۶ به این ۱۸ آبشار (پاراگراف ۳۱)
۳) غنی سازی ۴ درصدی اورانیوم ۲۳۵ (پاراگراف ۳۱)
۴) تداوم زیرساخت های نصب ، تزریق و تولید محصول در نطنز (پاراگراف ۳۰)
۵) تداوم فعالیت مرکز آب سنگین اراک (پاراگراف ۳۵)
۶) تولید ۲۲۶ تن اورانیوم به صورت گاز UF۶ (پاراگراف ۳۶)
۷) تحت مراقبت بودن مواد تولید شده ایران از سوی آژانس (پاراگراف ۳۶)
۸) عدم انحراف در مواد هسته ای اعلام شده از سوی ایران (پاراگراف ۳۹)
۹) دسترسی آژانس به مواد هسته ای اعلام شده و امکان صورت برداری از آنها (پاراگراف ۳۹)
۱۰) موافقت ایران با ایجاد تسهیلات بیشتر در مرکز نطنز (پاراگراف ۳۹)
۱۱) ایجاد امکان دسترسی آسان به افراد مورد نظر آژانس (پاراگراف ۴۲)
۱۲) پاسخ به پرسش ها به ترتیب زمانی مشخص (پاراگراف ۴۲)
۱۳) انطباق پاسخ های ارائه شده درباره برنامه گذشته P۱ و P۲ با یافته های آژانس (مهم) (پاراگراف ۴۱)
۱۴) تمرکز آژانس در هفته های آینده بر بحث آلودگی و مطالعات مشکوک (مهم) (پاراگراف ۴۱)
جمع بندی محورهای فوق که البته بعضا در برخی گزارش های قبلی البرادعی هم آمده بود، ثابت می کند:
۱) ایران صاحب فناوری هسته ای است. (بندهای یک تا ۶)
۲) فناوری ایران صلح آمیز است. (بندهای ۳ ، ۷ و ۸)
۳) ایران همکاری شفاف ، سازنده و صادقانه ای با آژانس دارد. (بندهای ۹ تا ۱۲)
۴) موضوع سانتریفیوژهای P۱ و P۲ خاتمه یافته و محورهای بعدی مدالیته در دستور کار قرار گرفته است. (بندهای ۱۳و ۱۴)این نکته بسیار حائز اهمیت است ؛ چرا که بهانه اصلی رفتن موضوع ایران به شورای امنیت را درهم می ریزد.
در گزارش البرادعی همچنین به دو نکته که از نظر وی و چند کشور عضو شورای امنیت منفی ارزیابی می شود، نیز به شرح زیر اشاره شده است:
۱) عدم پیشرفت درباره تعلیق (پاراگراف ۳۷)
۲) عدم اجرای پروتکل الحاقی (پاراگراف ۳۹ و ۴۳)
درباره این دو نکته نیز ایران موضع خود را شفاف اعلام کرده است که اولا این دو درخواست غیرقانونی است و با توجه به ماهیت صلح آمیز بودن فعالیت های ایران که مورد تایید آژانس هم قرار گرفته و عدم تصویب پیوستن ایران به پروتکل الحاقی از سوی مجلس شورای اسلامی ، ایران را نمی توان به انجام این دو مجبور کرد.
ثانیا علاوه بر کشورهای متعددی که اساسا NPT را نپذیرفته اند و سلاح اتمی هم در اختیار دارند مانند رژیم صهیونیستی ، هند و پاکستان ، بسیاری از کشورهای عضو NPT از جمله امریکا پروتکل الحاقی را نپذیرفته اند، ثالثا ایران به صورت داوطلبانه برای مدتی هم تمامی فعالیت های خود را به حالت تعلیق درآورد و هم پروتکل الحاقی را به اجرا گذاشت و هیچ دستاوردی نداشت و لذا دلیلی برای تکرار این آزموده وجود ندارد.

مهدی فضائلی

منبع : روزنامه جام‌جم