راهکارهای ۵۰ کارشناس هسته‌ای برای حل مسئله هسته‌ای ایران

این بیانیه كه طی ماه جاری میلادی (دسامبر) با هماهنگی مركز مطالعاتی "شورای اطلاع رسانی امنیتی انگلیس آمریكا" و از سوی ۵۰ كارشناس در امور امنیت هسته‌ای، جلوگیری از مناقشات و امور خاورمیانه صادر شده از تمامی طرفهای درگیر در مناقشه خواستار اتخاذ رویكرد سازنده‌تر و انعطاف پذیر‌تر شده است.
بر اساس این بیانیه، آمریكا و اتحادیه اروپا مجبور به شناسایی حدود نفوذ و تهدید‌هایشان، دیپلماسی و مصالحه خلاق از سوی تمامی طرفها و صرفا یك گزینه قابل قبول هستند.
در میان كسانیكه از این ابتكار عمل مشترك از سوی آمریكا و اروپا حمایت می‌كنند، اسامی این افراد بهچشم می‌خورند: پرفسور "رابرت هایند"، رئیس مركز "بریتیش پوگ واش" و یكی از نویسندگان كتاب "جنگ دیگر نه: جلوگیری از مناقشه در عصر هسته‌ای" به همراه "سر ژوزف روتبالت"، "هانس فون اشپونك"، هماهنگ كننده پیشین امور بشر دوستانه سازمان ملل در عراق؛ "جك مندلسون" پرفسور دانشكده امور بین الملل الیوت در دانشگاه جرج واشنگتن؛ ‌"پگی میسون"، رئیس پیشین گروه مطالعات كارشناسی سازمان ملل در امور راستی آزمایی و نماینده پیشین كانادا در امور خلع سلاح سازمان ملل؛ دكتر "ولادیمیر اورلوف"، مدیر مركز "مطالعات سیاسی مسكو" و شخصیت برجسته روس در امور عدم گسترش هسته‌ای؛ دكتر "علی انصاری"، استاد علوم سیاسی ایران و كارشناس مركز مطالعات چتام هاوس، لرد "گاردن" ژنرال نیروی هوایی و معاون پیشین رئیس ستاد دفاعی، "برایان انو"، موسیقیدان و نویسنده، "سر دیوید هیر"، نمایشنامه نویس انگلیسی. براساس این بیانیه، قطعی نیست كه آیا تهران به دنبال دستیابی به آستانه توانایی تسلیحات هسته‌ای است یا خیر. ایران همواره تاكید كرده است برنامه هسته‌ای آن صرفا صلح آمیز است و بازرسی‌های بی سابقه آژانس بین المللی انرژی اتمی هیچگاه انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سوی تسلیحات هسته‌ای را اثبات نكرده است.
این بیانیه در ادامه می‌افزاید: راهبرد كنونی آمریكا و اتحادیه اروپا درخواستهای بدون انعطافی را برای ایران مطرح می‌كند بدون آنكه از موضوعیت لازم برخوردار باشند و این درخواست‌ها تبعیض آمیز به نظر می‌‌رسند و احتمالا عزم دولت ایران را برای دستیابی به فناوری هسته‌ای و توانایی تسلیحاتی تقویت می‌كند.
*كل بیانیه ۵۰ كارشناس هسته‌ای
رویكرد سازنده اتحادیه اروپا - آمریكا در قبال مناقشه هسته‌ای ایران
این هراس وجود دارد كه شكست مذاكرات میان ایران و سه كشور اروپایی/ اتحادیه اروپا به یك بحران تمام عیار تبدیل شود مگر آنكه تمامی طرفها رویكردی سازنده‌تر و انعطاف پذیرتر،‌ اتخاذ كنند.
ایران می‌گوید توسعه توان هسته‌ای آن خطری ندارد اما ما مانند آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای هنوز در قبال این امر متقاعد نشده‌ایم. همكاری ایران با بازرسی‌های بین المللی به اعتماد سازی‌ هایی كمك كرده است اما روشن نیست كه آیا ایران به دنبال دستیابی به آستانه توانایی تسلیحات هسته‌ای است یا خیر.
ما قاطعانه با این امر موافقیم كه دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای یا دیگر دولتهای غیر هسته‌ای، بی‌ثبات كننده و خطرناك خواهد بود و باید از این امر جلوگیری شود. با این حال، بعید است كه راهبرد كنونی اتحادیه اروپا و آمریكا به چنین هدف مهمی دست یابد.
ما راهنمایی‌های ذیل را برای دستیابی به این نتیجه مطلوب پیشنهاد می‌كنیم:
*كوتاهی‌هایی كه تاكنون صورت گرفته‌اند
اتحادیه اروپا در ابتدا وارد آنچه شد كه به نظر می‌رسید مذاكرات سازنده با ایران باشد. با این حال، مواضع غیر قابل انعطاف دو طرف میز مذاكرات، به چشم انداز یك راه حل قابل مذاكره صدمه زده است بویژه تحقق درخواستهای بدون انعطاف اتحادیه اروپا دشوار است.
به رغم فقدان حمایت آشكار توافقی میان دو طرف، مذاكره كنندگان اتحادیه اروپا، تاكید می‌كند دولت ایران تمامی تلاش‌های را خود برای تولید سوخت هسته‌ای كنار بگذارد و اما این امر مشهود است كه امتیازهای پیشنهادی از سوی اتحادیه اروپا برای متقاعد كردن ایران به انجام داوطلبانه حقوق توافق میان دو طرف، ناكافی است. به علاوه تهدیدات ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل بدون حمایت گسترده بین المللی فاقد اعتبار است. اتحادیه اروپا و آمریكا از قدرت سیاسی خود برای صدور قطعنامه‌ای در شورای حكام آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه سپتامبر بشدت استفاده كردند كه ایران را به عدم پایبندی به پیمان منع گسترش تسیلحات هسته‌‌ای متهم كرد اما ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت به زمان دیگر موكول شد. با این وجود، آنگونه كه با توجه به اوضاع كنونی مشهود است، دستیابی به توافقی در قبال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و پس از آن اعمال شكل مناسب تحریم علیه ایران در شورای امنیت حتی بسیار دشوارتر و تعیین كننده است.
گرچه این ضعفها در دیپلماسی اتحادیه اروپا جدی است، در عین حال رفتار دولت ایران به مخاطره افكندن چشم‌اندازهای حل این مناقشه ادامه می‌دهد.
در عین حال، اهمال دولت آمریكا برای بكارگیری دیپلماسی معقولی در قبال ایران یا منتفی دانستن اقدام نظامی علیه این كشور، به این مسائل لطمه زده است. به نظر می‌رسد سیاست آمریكا بر این امر استوار است كه انزوای هر چه بیشتر ایران تغییر رژیم این كشور را میسر خواهد كرد. چنین سیاستی مبتنی بر توهم است و قریب به یقین نتیجه‌ای عكس در بر خواهد داشت و هیچ جایگزینی مناسب‌تر از تعاملی كه اكنون به آن بشدت نیاز است، وجود ندارد.
به تصویر كشیدن ایران و فرهنگ اسلامی آنگونه كه رسانه‌های غربی اقدام می‌كنند به اینگونه كه از بمبگذاران انتحاری و افراد مسلحی كه نقاب به چهره دارند، حمایت می‌كند و افراد متعصب و دارای ریش در آن در قدرت هستند، نیز از پیشرفت در حل مسئله هسته‌ای ایران جلوگیری می‌كند. ارائه تصویر واقعی‌تر و فراگیرتر از زندگی در ایران مهم است. در غیر این صورت، مسائل نه چندان درست و هراس ‌های ساختگی كه برای جلب حمایت‌های علیه عراق بكار گرفته شد، ممكن است برای ارائه تصویری هولناك از ایران بكار رود.
*راهی برای پیشرفت
اظهارات علنی سیاستگذاران و تصمیم سازان اتحادیه اروپا و آمریكا هم غالبا در منعكس ساختن این امر كه ایران كشوری پیچیده است، اهمال كرده است. این كشور فرهنگ و تاریخی غنی دارد و از مردمی دارای توانایی‌های تكنولوژی، اقتصادی و سیاسی برخوردار است و هراس مردم آن از حمله خارجی قابل درك است. نگرش محدود صرفا باعث تشدید تنش میان ایران و غرب می‌شود. مناقشه هسته‌ای كنونی، نه علت بلكه نشانه كوتاهی در رهبری است. این رهبری در صورتی كه جلوگیری از بحران‌های سیاسی بیشتری مانند بحران كنونی، مد نظر باشد باید در طولانی مدت بهبود یابد.
ما به این باوریم كه بهترین راهبرد در كوتاه مدت حصول اطمینان در قبال این امر است كه كنترل‌های اعمالی بر چرخه سوخت هسته‌ای ایران منصفانه و برابر باشد و تهران برای رفع نگرانی‌های بین‌المللی باید رژیم بازرسی‌های سر زده را فراتر از آنچه در توافقاتش با آژانس تصریح شده است، بپذیرد.
در ادامه بیانیه این كارشناسان آمده است، گرچه برای ایران و دیگر كشورها در طولانی مدت مطلوب خواهد بود كه به دیگر منابع انرژی ایمن‌تری متكی باشند، دولتهای آمریكا و اتحادیه اروپا باید این مسئله را به رسمیت بشناسند كه بدون شواهد و مدارك نشان دهنده توسعه تسلیحات هسته‌ای از سوی ایران، به حق بودن و توانایی آنها برای اعمال محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران محدود خواهد بود.
در این بافت و در سایه همكاری هسته‌ای پیشنهادی آمریكا با هند (كشوری كه عضو NPT نیست) اصرار اتحادیه اروپا و آمریكا مبنی بر اینكه ایران به طور دائم فعالیت‌های سوخت هسته‌ای خود را كنار بگذارد، از سوی پیمان منع گسترش تعلیمات هسته‌ای حمایت نمی‌شود و تبعیض آمیز است. این امر ممكن است در عین حال این برداشت‌ها را در میان كشورهای اسلامی تقویت كند كه آمریكا و اتحادیه اروپا به تنزل جایگاه آنها به مقام درجه دو علاقه دارند. قصد آمریكا و انگلیس برای به روز كردن زرادخانه‌های هسته‌ای خود در عین حال، آنها را با این اتهامات مواجه می‌كند كه دورویی می‌كنند. سرانجام كشورهای عضو جنبش عدم تعهد بویژه به ایران به اینگونه می‌نگرنند كه «مرغ همسایه برای آن، غاز است» و می‌هراسند كه محور آمریكا و اتحادیه اروپا هم برای محدود كردن دسترسی آنها به فناوری قدرت هسته‌ای تلاش كنند.بدون انعطاف‌پذیری در قبال موضوع اصلی تولید سوخت هسته‌ای ایران، چشم‌انداز محدودی درباره دستیابی به توافق با ایران یا ایجاد اجماع قوی بین‌المللی برای رویارویی با «پرونده هسته‌ای» ایران، وجود دارد.
بنابراین بهترین ارزیابی‌ها از این امر حكایت دارند كه ایران چندین سال و احتمالاً یك دهه تا دستیابی به هرگونه سلاح هسته‌ای بالقوه فاصله دارد و ما تجدید تلاش اتحادیه اروپا و آمریكا به منظور مذاكره سازنده بر سر یك توافق منصفانه‌تر با دولت ایران را توصیه می‌كنیم.
چنین توافقی ممكن است مورد پذیرش ایران به این گونه باشد كه:
* یك رژیم بازرسی‌های مداوم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این كشور، دارای قدرت بازدید از هر مكانی با در نظر گرفتن حاكمیت و امنیت ایران ایجاد كند؛
* ساخت راكتور هسته‌ای آب سنگین در اراك را كه منبع خطرناك بالقوه تولید پلوتونیوم برای سلاح‌های هسته‌ای است، برای همیشه متوقف كند؛
* اهداف خود برای بازفراوری سوخت هسته‌ای مصرف شده را كه به آسانی می‌توان آن را برای تولید سلاح هسته‌ای منحرف كرده كنار بگذارد؛
* برای همیشه از حق خود به موجب ماده ۱۰ NPT برای خروج از رژیم پادمانهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چشم‌پوشی كند یا در صورت كوتاهی در این خصوص، قانونی داخلی را تنظیم كند كه دولت ایران را برای همیشه به سیاست عدم دستیابی به سلاح هسته‌ای ملزم می‌كند.
این اقدامات ایران می‌تواند در ازای امتیازهای ذیل صورت گیرد:
*‌پذیرش بین‌المللی توانایی ایران برای تولید محدود سوخت هسته‌ای، احتمالاً شامل تولید اورانیوم با غنای پایین تحت پادمانهای گسترده تجویزی مطروحه در بالا و؛
*یك طرح دقیق و مشروح اقداماتی كه به نگرانی‌های اقتصادی و امنیتی ایران توجه می‌كند.
تنها یك فرمول بالقوه وجود دارد. دولت ایران گفته است كه برای پذیرش بازرسی‌های جدی و شفافیت كامل فعالیت‌های چرخه سوخت هسته‌ای آمادگی دارد. رئیس جمهور ایران در عین حال اظهار داشته است كه توسعه تسلیحات هسته‌ای در تضاد با قانون اسلام است و رهبری عالی ایران نیز چنین بیان كرده است. بنابراین دولت ایران نباید هیچ مخالفتی برای چشم‌پوشی از حقش برای خروج از NPT داشته باشد.
*راهی به سوی جلو: كنترل جهانی مواد هسته‌ای خطرناك
به موجب ماده چهار پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای توسعه یك برنامه انرژی هسته‌ای تحت پادمانهای آژانس بین المللی انرژی اتمی حتی اگر این برنامه به توانایی آستانه ساخت سلاح هسته‌ای برسد، برای ایران قانونی است. بسیاری دیگر از كشورها هم اكنون به این آستانه رسیده‌اند. ماهیت استفاده دوگانه انرژی هسته‌ای "پاشنه آشیل" NPT است كه جامعه بین‌الملل باید هر چه سریعتر این معضل را حل كند. در حالی كه اكثر كشورهایی كه سلاح هسته‌ای در اختیار ندارند به موجب ماده چهار NPT ، تمایلی برای چشم‌پوشی از حق خود ندارند، آنها ممكن است برای پذیرش یك رویكرد سازمان یافته جدید در قبال چرخه سوخت هسته‌ای آمادگی داشته باشند، مشروط بر اینكه:
_‌توسط اصول جهانی تحقق یابد كه به تمامی كشورها اعمال می‌شود؛
_ كشورهای دارای سلاح هسته‌ای گام‌های اضافی و معقولی در قبال خلع سلاح هسته‌ای بردارند و محدودیت‌های مشابه نیز به آنها اعمال شوند.
تعهد كامل دولت آمریكا به این رویكرد چند جانبه در صورتیكه ظهور یك نظام كنترل هسته‌ای جهانی جدید و قوی‌تر مدنظر است، ضروری است. به علاوه با توجه به اینكه انرژی هسته‌ای یك گزینه انرژی بسیار بحث برانگیز به دلایل، اقتصادی، زیست محیطی و امنیتی است، كشورهای عضو گروه هشت باید صندوقی به نام "صندوق بین‌المللی انرژی ماندگار (International Sustainable Energy Fund) جهت ارائه جایگزینی واقعگرایانه برای "اتم‌هایی برای صلح" ارائه دهند.
*نتیجه‌گیری
ایرانیها مردمی مغرور و وطن‌پرست هستند. سیاست‌های تبعیض‌آمیز آمریكا و اتحادیه اروپا علیه ایران احتمالاً به تقویت حمایت داخلی از دولت كنونی و تلاش‌های آن برای دستیابی به فناوری هسته‌ای خواهد شد و فشار بین‌المللی بر ایران را كاهش خواهد داد. راهبرد كنونی اتحادیه اروپا و آمریكا، احتمالاً‌ صرفا تهران را به سوی شرق و ایجاد روابط اقتصادی و سیاسی بیشتر با روسیه، چین و هند سوق خواهد داد. روسیه مشتاق است كه عرضه كننده اصلی و كنترل كننده فناوری هسته‌ای ایران باشد. چین و هند به حد فزاینده‌ای به قراردادهای نفتی و گازی با ایران برای رشد اقتصادی آتی، متكی هستند. آمریكا و اتحادیه اروپا باید حدود نفوذ و تهدیدات خود را شناسایی كند. روسیه، چین و هند در صورتی كه فرصتی به آنها داده شود می‌توانند نقشی قطعی و مثبت ایفا كنند. آنها احتمالاً از تلاش‌ها برای جلوگیری از مناقشه در قبال ایران حمایت می‌كنند اما در عین حال از ظهور یك رژیم مسلح به سلاح هسته‌ای در تهران جلوگیری می‌كنند. اگر مذاكرات از سر گرفته نشود، این مناقشه ممكن است به بن بستی در شورای امنیت سازمان ملل منجر شود. این امر به ایران فضای لازم برای توسعه شفاف توانایی هسته‌ای خود به موجب پادمانهای موجود را می‌دهد. در عین حال اشاره‌های مستمر مقام‌های آمریكایی به چشم‌انداز اقدام نظامی علیه ایران به دولت ایران انگیزه قوی را برای افزایش تلاشهای خود در این مسیر خواهد داد. در صورتیكه كه چنین اتفاقاتی روی دهد، نباید چشم‌انداز اقدام نظامی آمریكا یا اسرائیل را مدنظر قرار نداد. حمله نظامی علیه ایران، فاجعه‌ای برای امنیت جهانی و منطقه‌ای خواهد بود و باید از آن اجتناب كرد. دیپلماسی و مصالحه‌های خلاق از سوی تمامی طرفها تنها گزینه قابل قبول است.

منبع : خبرگزاری فارس