نقش پیچیده روسیه در بحران هسته ‌ای ایران

نیروگاه اتمی بوشهر که ظرفیت تولید هزار مگاوات برق (۵/۲ درصد برق مصرفی ایران) را دارد، شش ماه پس از ارسال سوخت از سوی روسیه آغاز به کار خواهد کرد.
طبق اعلام روس ‌ها، ارسال سوخت نیروگاه بوشهر در چند مرحله و در طول دو ماه صورت خواهد گرفت.
دولت روسیه تا کنون چندین بار تاریخ تکمیل نیروگاه بوشهر را به تاخیر انداخته است، اما آغاز ارسال سوخت به ایران نشان می ‌دهد که روس ‌ها بر اساس شرایط مشخصی آماده ‌اند به تعهدات خود در باره تکمیل نیروگاه بوشهر عمل کنند.
اعلام ناگهانی خبر ارسال مرحله نخست سوخت هسته ‌ای نیروگاه بوشهر، بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی را شگفت زده کرده است، اما از آنجا که این مساله تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت گرفته است، بنابراین به طور حتم کشورهای غربی از آن با اطلاع بوده ‌اند.
اطلاع کشورهای غربی از ارسال سوخت به نیروگاه اتمی بوشهر ممکن است به معنای عدم مخالفت آنها با این مساله باشد هر چند که در این مورد باید منتظر واکنش رسمی آنها بود.
در مجموع به نظر می ‌رسد که واکنش آمریکا و متحدانش نسبت به ارسال سوخت نیروگاه اتمی بوشهر محتاطانه باشد چرا که احتمالا آنها از سیاست به نسبت پیچیده ‌ای که روسیه در مقابل ایران در پیش گرفته است، چندان ناراضی نیستند.
روسیه طی ماههای اخیر و بخصوص پس از دیدار ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور از تهران، ابتکار عمل محرمانه‌ای را برای پایان دادن به بحران هسته‌ای ایران در پیش گرفته است.
آقای پوتین در جریان دیدارش از تهران با رهبر جمهوری اسلامی دیدار کرد و ظاهرا پیامی را در مورد برنامه هسته‌ای ایران به وی انتقال داد. هر چند که محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران منکر وجود چنین پیامی شد، اما خبر رسمی مربوط به این دیدار، از وعده آیت‌الله خامنه‌ای به پاسخ لازم به "پیام" آقای پوتین حکایت داشت.
علی لاریجانی دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ایران نیز پیام پوتین به رهبر ایران را تایید کرده است و گفته شده کناره گیری وی از مقامش به دلیل اختلاف با آقای احمدی نژاد بر سر همین موضوع بوده است.
با این حال، دیدار اخیر سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران از روسیه و مذاکراتش با مقام‌های بلندپایه کاخ کرملین در برخی از رسانه‌ها به پاسخ آیت‌الله خامنه‌ای به پیام آقای پوتین ارتباط داده شد.
آقای احمدی نژاد نیز در مصاحبه مطبوعاتی هفته گذشته خود در پاسخ به پرسش خبرنگاران در مورد رد و بدل پیام بین ایران و روسیه، تاکید کرد که حاضر به اظهار نظر در این زمینه نیست.
در حقیقت پاسخ آقای احمدی نژاد جای هیچ تردیدی باقی نگذاشت که بین ایران و روسیه مسائلی در جریان است که هر دو طرف می ‌کوشند آن را از دید رسانه‌ها دور نگه دارند.
بنابراین کشف اینکه روسیه و ایران در حال مذاکره بر سر چه فرمولی هستند، نیاز به زمان دارد، اما به نظر می ‌رسد که فرمول فوق به خلاف نظر بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی اقدامی ضد غربی از سوی روسیه نیست، بلکه با تایید تلویحی جهان غرب صورت می‌ گیرد.
در اینجا این پرسش پیش می‌آید که روسیه در پی دستیابی به چه توافقی با ایران است که هم رضایت جمهوری اسلامی را جلب کند و هم با مخالفت آمریکا و متحدانش روبرو نشود؟
آمریکا و متحدانش سیاست خود را در برابر برنامه هسته‌ ای ایران بر مبنای چماق و هویج استوار کرده ‌اند و از همین رو ضمن اعمال فشار علیه ایران بی میل نیستند که برای پایین آمدن جمهوری اسلامی از موضعش مبنی بر عدم تعلیق غنی سازی اورانیوم، نردبانی را در اختیارش بگذارند.
از آنجا که ایران و غرب اعتمادی به یکدیگر ندارند، به نظر می ‌رسد مسئولیت ساخت نردبان و یا ارائه هویج به ایران، به روسیه سپرده شده است.
یکی از دلایلی که ایران برای ادامه غنی سازی اورانیوم بر آن تاکید کرده است، تعلل روس‌ها در تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر و عدم ارسال سوخت هسته ‌ای به این نیروگاه بوده است.
آقای لاریجانی، پیش از این، در مقابل این پرسش که ایران به دلیل نداشتن نیروگاه اتمی چه نیازی به تولید سوخت هسته‌ ای دارد، بارها تاکید کرده بود که عدم انجام تعهدات روسیه خود مهمترین توجیه برای تولید سوخت هسته‌ای در داخل ایران است.
به نظر می‌رسد که روسیه با ارسال سوخت نیروگاه بوشهر، ضمن ارائه امتیازی به ایران در صدد بی اعتبار کردن استدلال جمهوری اسلامی برای ادامه غنی سازی اورانیوم نیز بوده است، موضوعی که در بیانیه وزارت خارجه روسیه نیر به آن اشاره شده و احتمالا از سوی کشورهای غربی نیز بر آن تاکید ویژه خواهد شد.
در حقیقت با ارسال سوخت نیروگاه اتمی بوشهر، استدلال‌های ایران برای ادامه غنی سازی اورانیوم سست خواهد شد، زیرا به جز نیروگاه اتمی بوشهر که روسیه متعهد به تامین سوخت آن برای ده سال است، ایران در حال حاضر نیروگاه دیگری ندارد که بخواهد برای آن سوخت تولید کند.
از این رو، مقام‌های ایرانی اگر چه از ارسال سوخت به نیروگاه بوشهر استقبال خواهند کرد و آن را به حساب پیروزی خود در مناقشه هسته‌ای خواهند گذاشت، اما از تاثیر این مساله بر ادامه غنی سازی خشنود نخواهند شد.
به هر حال، هنوز مشخص نیست که آیا روسیه بر مبنای توافق مشخصی با ایران بر سر مساله غنی سازی اورانیوم، اقدام به ارسال سوخت هسته‌ای نیروگاه بوشهر کرده است و یا اینکه با اقدام خود خواسته است بهانه لازم برای ادامه غنی سازی اورانیوم را از ایران بگیرد و رای مثبت خود به قطعنامه احتمالی شورای امنیت سازمان ملل برای تشدید تحریم‌های اقتصادی ایران را توجیه کند.
بنابراین اگر ارسال سوخت هسته‌ای بر مبنای توافقی کلان تر صورت گرفته باشد، حل بحران هسته‌ ای ایران نزدیک خواهد بود، اما اگر بدون توافق در باره توقف غنی سازی صورت گرفته باشد، بحران هسته‌ای ایران وارد دوره‌ای دشوارتر خواهد شد.