رتبه‌های عجیب برای صنعت خودرو

از چندی پیش برخی مسئولان اعلام کردند که صنعت خودروی ایران در آینده نزدیک می‌تواند در رتبه اول صنعت خودرو‌سازی جهان قرارگیرد.
از سوی دیگر اخیرا اخباری که صنعت خودروسازی ایران را در رتبه‌ای بالاتر از سوئد و ایتالیا و به‌عنوان دهمین خودرو‌ساز بزرگ جهان قلمداد کرده مطرح شده است. شاید بر این اساس است که مدیرعامل یکی از شرکت‌های خودرو‌سازی نیز با بیان اینکه در جهان بیش از ۱۸۰ کشور وجود دارد، ایران را جزو ۱۰ کشور خودرو‌ساز برتر دنیا دانسته و اعلام کرده که تلاش می‌کنیم تا جزو ۵ کشور نخست خودرو‌ساز دنیا باشیم.
با وجود پیشرفت‌های سال‌های اخیر صنایع خودروسازی کشور، نکته قابل توجه آن است که آیا مطرح شدن چنین دیدگاه‌هایی با توجه به توانمندی‌های شرکت‌های خودروسازی داخلی و مقایسه آن با صنعت خودرو در جهان واقعی و دست‌یافتنی یا آرمانی و ایده‌آل است. واقعیت آن است که آمار و ارقام معتبر جهانی از میزان تولید و رتبه‌بندی کشورها صحت چنین ادعاهایی را تایید نمی‌کند.
آمار انجمن جهانی خودرو‌سازان از میزان تولید خودرو در کشورهای مختلف جهان طی سال ۲۰۰۷ میلادی حاکی است که ایران با تولید ۹۹۷ هزار خودروی سواری رتبه هفدهم را بین کشورهای خودرو‌ساز دنیا داراست و دهمین خودرو‌ساز جهان، کشور هندوستان، با تولید ۲میلیون و ۳۰۰ هزار خودرو است.
براساس این آمار جایگاه نخست در صنعت‌ خودروسازی به کشور ژاپن با تولید سالانه ۵/۱۱ میلیون خودرو اختصاص داشته و پس از آن آمریکا با تولید سالانه ۱۱ میلیون، چین با تولید ۸/۸ میلیون و آلمان با تولید ۲/۶ میلیون دستگاه خودرو رده‌های دوم تا چهارم را به‌خود اختصاص داده‌اند.
همچنین کشور کره جنوبی نیز که همزمان با کشورمان پای به عرصه صنعت خودرو گذاشته با تولید سالانه۴ میلیون دستگاه در مکان پنجم این رتبه‌بندی قرار گرفته است. با توجه به آمار مذکور برای تحقق برخی ادعاها و اهداف مطرح شده برای صنعت خودروی کشورمان و دستیابی به جایگاه نخست صنعت خودرو در جهان باید سالانه بیش از ۱۱ برابر میزان تولید کنونی و برای کسب رتبه پنجم جهانی، باید بیش از ۴ برابر تولید کنونی، تولید شرکت‌های خودروسازی کشورمان افزایش یابد.
با این روند، موضوعی که اکنون واقعی و ملموس به‌نظر می‌رسد آن است که ایران با تولید سالانه یک میلیون دستگاه خودرو- که فناوری بیش از ۸۰درصد آن نیز حداقل به ۲۰ سال قبل باز می‌گردد- هفدهمین کشور تولیدکننده خودرو در جهان بوده و در واقع رتبه دهم ادعا شده برای صنعت خودرو‌ی کشورمان به کشور هند با تولید سالانه بیش از ۲ میلیون خودرو اختصاص دارد.
● اهداف و چشم‌انداز
طبق برنامه‌ریزی‌هایی که توسط وزارت صنایع و سازمان گسترش از چند سال پیش انجام شده است، ایران با بازاریابی در خاورمیانه، شمال آفریقا، آسیای میانه و شرق اروپا در خوشبینانه‌ترین حالت می‌تواند ۲میلیون خودرو تولید و یک میلیون آن را صادر کرده و یک میلیون آن را در بازار داخل ایران به فروش برساند. تحقق این هدف نیز در شرایطی ممکن است که همکاری ایران در فضای آرام سیاسی با شرکت‌های بزرگ خودرو‌سازی، جهت تولید مشترک افزایش یابد و هر سال حداقل ۱۰درصد رشد تولید داشته باشیم.
اما رشد تولید صنعت خودرو در ۲ سال گذشته حدود ۴درصد گزارش می‌شود. جالب‌تر آنکه هر سال نیز وضعیت ایران از نظر رشد تولید روند نزولی داشته که علت اصلی آن نیز محدود بودن ظرفیت بازار ایران به یک میلیون دستگاه است.
بر این اساس خودرو‌سازان برای افزایش تولیدات خود باید به فکر یافتن بازارهای جدید باشند و برای حضور در بازار‌های جهانی احتیاج به کیفیت و فناوری مناسب است حال آنکه اصلی‌ترین محصول بازار خودروی ایران که پراید است با فناوری ۲۰ سال قبل و با عدد منفی بیش از ۳۰۰ در بخش کیفیت، توان رقابت با محصولات هم‌کلاس خود را که توسط تولید‌کنندگان بزرگ عرضه می‌شود ندارد چرا که محصولات مشابه این خودرو با فناوری روز، ۵۰درصد مصرف سوخت کمتر و با عدد منفی حداکثر ۴۰ در بخش کیفیت و با قیمتی مشابه پراید در بازارهای جهانی عرضه می‌شود. یا به‌عنوان نمونه سمند که خودروی اصلی ایران خودرو برای صادرات محسوب می‌شود، وضعیت مشابه پراید را با محصولات هم‌کلاس خود در جهان دارد.
● شرکت‌های خودروسازی و رتبه‌بندی
خودرو‌سازان ایرانی تنها در حالی می‌توانند به صادرات یک میلیون خودرو امیدوار باشند که با خودرو‌سازان بزرگ همکاری کرده و پایگاه منطقه‌ای آنان باشند؛ درست همان کاری که ترکیه انجام داده و مرز صادرات صنعت خودروی خود را به ۵۰۰ هزار دستگاه در سال رسانده است، به نحوی که هم اکنون با تولید یک میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو رتبه ۱۶ را در صنعت خودروی جهان در اختیار دارد. اما صنعت خودرو ایران با وجود سرمایه‌گذاری‌های بعضا زیان‌ده برای ساخت کارخانه‌های خودرو‌سازی در کشورهای دیگر، تنها توانسته صادرات محصولاتی مانند سمند و پراید را به عددی کمتر از ۵۰ هزار دستگاه برساند؛ رقمی که تنها ۵‌‌درصد مجموع تولید صنعت خودرو ایران را شامل می‌شود.
گذشته از بحث کیفیت، فناوری و صادرات، در ۳ سال اخیر کاهش رشد تولید به گونه‌ای بوده که این شاخص از حدود ۲۰درصد در سال ۸۳ به ۵درصد رسیده است و ایران‌خودرو که زمانی جزو ۲۰ خودرو‌ساز برتر جهان بود با تولید ۵۵۰ هزار خودروی سبک و سنگین در سال ۲۰۰۷ به رتبه ۲۳ شرکت‌های خودرو‌ساز جهان رسیده است. با این روند طبق آمار انجمن جهانی خودرو‌سازان همچنان شرکت جنرال موتورز با ۹ میلیون دستگاه، تویوتا با تولید ۵/‌۸میلیون دستگاه و فولکس واگن با تولید ۶ میلیون دستگاه خودرو در مکان‌های اول تا سوم قرار دارند؛ اعدادی که به خوبی فاصله زیاد کارخانه‌های بزرگ خودروسازی جهان با شرکت‌های داخلی نشان را می‌دهند.
● قیاسی نادرست
در اینکه صنعت خودروی کشورمان در مقایسه با شرکت‌های بزرگ خودرو‌ساز جهانی چه حرفی برای گفتن دارد بحثی نیست چرا که حتی در قیاس با خودرو‌سازان شرقی مانند کره و چین نیز در شرایطی که این کشورها هر روز در حال افزایش و تنوع تولید و ارتقای فناوری و کیفیت هستند، آمارهای سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران که انتشار آن نیز از مدتی پیش متوقف شده، نشانگر روند نزولی کیفیت خودرو‌های داخلی در ۲ سال گذشته است. همچنین در بخش فناوری هم به غیر از موتور ملی، سمند، تندر۹۰ و خودروی بومی سایپا که همگی طرح‌های سال‌های ۸۰ تا ۸۴ هستند، در ۳سال اخیر هیچ طرح جدیدی در صنعت خودروی ایران شکل نگرفته است.
این در حالی است که ۵‌خودرو‌ساز اول جهان هر کدام سالانه بیش از مجموع درآمد صنعت خودرو ایران که ۱۱ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود برای طرح‌های تحقیقاتی هزینه کرده و هرکدام از آنها سالانه بیش از ۱۰ مدل جدید خودرو را به بازار معرفی می‌کنند. اما در عمر ۴۰ ساله صنعت خودروی ایران همه محصولات جدید خودرو‌سازان داخلی که بتوان آن را محصول و نشان یک شرکت دانست، تنها درسمند خلاصه می‌شود. با این وجود حتی ادعای کسب رتبه یک رقمی صنایع خودروسازی کشورمان در سطح جهانی نیز بیشتر شبیه رؤیایی کودکانه بوده و کسب رتبه دهم نیز آرزویی است که برآورده‌شدن آن حداقل تا ۱۰ سال آینده چندان عملی به‌نظر نمی‌رسد.

منبع : خودرو نیوز