روزنامه های مشکی پوش

كار خبر تعطیلی بردار نیست، حتی اگر خبرنگاری كه باید خبر می داده دیگر نباشد. این بار خبرنگارها خود خبر شدند. هواپیمایی كه ده ها خبرنگار را به نقطه ای در جنوب ایران می برد، اوج نگرفته سقوط كرد تا نیم صفحه اول روزنامه های فردا با خبر مرگ آنها بسته شود. چهارشنبه ۱۶ آذر ۱۳۸۴ در حالی كه ابرشهر تهران در محاصره دود و غبار آلوده به سختی نفس می كشید و در تعطیلی ای ناخواسته به سر می برد، تقریباً تمام روزنامه های ایران با حجمی از سیاه و تیتر یك مرگ بر پیشخوان روزنامه فروشی ها ظاهر شدند. مطلب حاضر، مروری است سریع و اجمالی بر نیم صفحه اول تعدادی از روزنامه های آن روز.
روزنامه «آفتاب یزد» تیتر «سه شنبه سیاه خبرنگاران» را با روتیتر «با سقوط هواپیمای سی-۱۳۰ رقم خورد» برای صفحه اول برگزیده و عكس نسبتاً بزرگی از جست وجوی نیروی های امدادی و آتش نشانی را در میان آوار و دود كار كرده بود. «آفرینش» اما بزرگ ترین تیتر صفحه اول را به جمله طولانی «جدول رشته های تكمیل ظرفیت آزمون ۱۳۸۴ دانشگاه آزاد اسلامی» اختصاص داده و از رنگ های سیاهی كه نشانه سوگواری باشد نیز در صفحه اول استفاده نكرده بود. عكس یك آفرینش اما نمایی از محل حادثه از بالا بود كه با تیتر «ماموریت ابدی برای خبرنگاران بی بازگشت رقم خورد» همراه شده بود. این تیتر را روتیتر «سقوط یك فروند هواپیمای نظامی در شهرك توحید تهران» تكمیل می كرد. اما در تیتر مورد اشاره، حضور همزمان دو كلمه «ابدی» و «بی بازگشت» بی مورد به نظر می رسد و در مجموع جز این كه جمله دشوار خوان شده، معنای آن نیز مبهم است. از آنجا كه این تیتر در دو سطر كار شده، بخش «ماموریت ابدی برای خبرنگاران» به تنهایی كافی بود و تیتر زیباتر و گویاتری را می ساخت. «ابرار» «تراژدی رسانه ای در تهران» را تیتر یك كرده و چهار عكس هم اندازه از محل حادثه را زیر آن قرار داده بود. زیر عكس ها نیز در نواری سیاه و سرتاسری، از طرف گروه نشریات ابرار این حادثه را تسلیت گفته بود. «اعتماد» لوگویش را سیاه كرده بود تا با «مرگ جانگداز مردان رسانه» همخوانی داشته باشد. زیرتیتر ادیبانه «هنگامه آتش و مرگ در فرودگاه مهرآباد» و جملات دیگری كه با حروف درشت اطلاعاتی را درباره جزئیات حادثه می دادند، همچنین تسلیتی از سوی روزنامه بر پیشانی آن، دیگر اطلاعات نوشتاری مربوط به حادثه در نیم صفحه اول اعتماد بودند. عكس هایی از پنج قربانی حادثه و عكس بزرگی از محل سانحه تصویرهایی بودند كه این نوشته ها را همراهی می كردند. «ایران» نیز لوگویش را به رنگ سیاه درآورده و عكس بزرگی از محل حادثه را كه دود ناشی از آتش سوزی و خودروهای آتش نشانی در آن هویدا بودند، در كنار تیتر «پرواز آخر» كار كرده بود. «۹۴ خبرنگار، عكاس و پرسنل ارتش در سقوط هواپیما جان باختند» روتیتری برای دادن اطلاعات بیشتر بود و خبر تسلیت رئیس جمهور نیز به عنوان زیرتیتر كار شده بود. روزنامه «توسعه» با تیتر «سه شنبه سیاه» این حادثه را توصیف كرده و در صدر روزنامه نیز پیام تسلیت خود را نوشته بود. كادری كه لوگوی روزنامه و تیتر و پیام تسلیت را دربرمی گرفت سیاه كار شده بود و عكس یك آن نیز (كه آینه عكس خبرگزاری فارس بود) تصویر محل حادثه بود با جمله ای در زیر آن كه خبر از كشته شدن بیش از ۱۱۰ نفر تا لحظه درج خبر می داد. در نیم صفحه اول «جام جم» رنگ سیاه غالب بود. عكسی از ساختمان سوخته و محوطه آن (در حالی كه هیچ كس در آن به چشم نمی خورد) در یك باكس سیاه كار شده بود و تیتر سفید «پرواز ناتمام خبرنگاران» و روتیتر قرمز «خبر یك حادثه تكراری: سقوط هواپیما و كشته شدن تمام سرنشینان آن» بر بالای آن و هر دو در همان زمینه سیاه، نشسته بود. تیترهای كوچك كنار لوگوی روزنامه هم همگی مربوط به حادثه بودند و در كل تمام نیم صفحه اول جام جم به سانحه سقوط هواپیما اختصاص یافته بود. یك نكته دیگر در مورد عكس جام جم این كه بر خلاف سایر روزنامه ها كه اغلب عكس های خبرگزاری ها (و بیشتر از همه فارس) را كار كرده بودند، این عكس را عكاس جام جم گرفته بود و شاید تفاوت نگاه آن [نبودن آدم ها در عكس حسی از تنهایی و ترس را القا می كرد] از همین جا ناشی می شد. «جمهوری اسلامی» ترجیح داده بود صفحه اولش را سیاه پوش نكند، اما با تیتر «رسانه ها داغدار شدند» و عكسی از محل حادثه، بخش اصلی نیم صفحه اول را به این سانحه و حواشی آن اختصاص داده بود. «جوان» سیاه شده بود و از «سه شنبه غم بار خبرنگاران» خبر می داد. فضای سفید قابل توجهی كه به تیتر یك و روتیتر اختصاص یافته بود، آنها را بسیار برجسته كرده بود. عكس یك این روزنامه نیز تصویری نزدیك از امدادرسانی در محل حادثه بود كه با شش عكس كوچك تر كه به صورت متقارن (سه به سه) در طرفین آن كار شده بودند، همراهی می شد. «خراسان» با همان لوگوی قرمز چاپ شده بود. تیتر یك آن «ماموریت ناتمام خبرنگاران» بود زیر دو عكس غیرهم اندازه از محل حادثه. «شرق» عكس تمام قد جست وجو در آوار و دود محل حادثه را در میان دو ستون باریك طرفین صفحه كار كرده بود، اما تیتر «پرنده مرگ» زیر نیم تا قرار گرفته بود. لوگوی شرق نیز با جمله «در سوگ خبرنگاران» همراهی شده و به رنگ سیاه درآمده بود. «صدای عدالت» تمام نیم صفحه اول را به عكسی از سانحه اختصاص داده بود كه با زاویه ای مورب لاشه یكی از موتورهای هواپیما را به تصویر كشیده بود. در حالی كه نیروهای انتظامی و مردم در سوی دیگر آن - در پس زمینه- بودند. تیتر یك صدای عدالت به كوتاهی آغاز تا پایان سانحه بود: «پرواز آخر» و زیر آن «آخرین خبر: ۱۱۶ كشته». تركیب نیم صفحه اول این روزنامه كه حتی لوگوی آن را هم داخل عكس برده بود، با چند ضربه كوتاه و سهمگین - درست مثل خود حادثه - خبر از آن می داد. «فرهنگ آشتی» نوار مورب سیاهی را كنار لوگوی خود گذاشته و درست در كنار آن پیام تسلیت خود را نوشته بود. نیم صفحه اول این روزنامه نیز با تمام تیترهای كوچك و بزرگ (جز یك آگهی فروش شترمرغ) كاملاً به اخبار حادثه سقوط تعلق داشت و در این خصوص «سقوط ساعت سیزده» را با روتیتر «نفس پایتخت بند آمد» به عنوان تیتر یك كار كرده بود. عنوان سرمقاله كنار آن [طالع این است و این خواهد بود] هماهنگ با این تیتر (و هر دو با اشاره غیرمستقیم به نحس پنداشتن عدد سیزده) نوشته شده و عكس یك آن نیز در تفاوتی آشكار با سایرین، تصویربرداری با چشمان گریان را به تصویر كشیده بود. روزنامه «قدس» جزء معدود روزنامه هایی بود كه در آن روز از واژه «شهادت» استفاده كرده و روتیتری با این مضمون را بالای تیتر یك «مرگبارترین پرواز خبر» نوشته بود.این روزنامه عكسی بزرگ را در وسط و دو عكس كوچك تر از حادثه را به صورت متقارن در طرفین آن كار كرده بود.لوگوی قدس و رنگ بندی صفحه اول آن اما نشانی از سیاه نداشت. «كار و كارگر» نیز «شهادت جمعی از همكاران و هموطنان عزیز» را تسلیت گفته و تیتر یك «سه شنبه سیاه برای رسانه ها» را برگزیده بود. «كیهان» روزنامه ای بود كه عكاسش در جریان این حادثه جان باخته بود. «رسول ما هم پر كشید...» عنوان یادداشتی سوگوارانه بود در نیم صفحه اول كیهان با عكسی از «رسول كاظم نژاد» كه دوربین در دست داشت و امتداد نگاهش گویی به ناكجا بود. «جامعه خبری در ماتم» تیتر یك این روزنامه بود، ضمن آن كه نواری سیاه در كنار لوگوی آن چاپ شده بود. زمینه لوگوی «مردم سالاری» سیاه بود و تم سیاه در تمام نیم صفحه اول این روزنامه به چشم می خورد. «۱۳۰ كشته در سقوط سی-۱۳۰» گرچه تیتری متقارن و آهنگین بود، اما اطلاعات غلط به خواننده می داد. اصل در كار خبررسانی دادن اطلاعات درست و دقیق است و این امر نباید فدای چیزی دیگر - حتی آهنگین یا زیبا بودن تیتر - شود. تصویری نزدیك از امدادرسانی در پاركینگ ساختمان سوخته، عكسی بود كه تیتر یك این روزنامه را همراهی می كرد. «همبستگی» هم لوگویش را سیاه كرده و با تیتر «سقوط مرگبار هواپیمای خبرنگاران و عكاسان» از این حادثه خبر داده بود.عكس یك آن نیز ساختمان سوخته و در محاصره دود را در یك نمای پایین به بالا نشان می داد. «همشهری» نه لوگویش را به رنگ سیاه درآورده و نه از چاپ تصویر گل های قرمز در باكس سمت راست آن صرف نظر كرده بود. «جامعه خبری عزادار شد» تیتر یك آن بود با روتیتر خشك «سقوط هواپیما».[ضمن آن كه برای روتیتر از همان فونت تیتر (هر دو «تیتر»)] استفاده شده بود. عكس یك همشهری یك عضو نیروی هوایی را با لباس كادر و بدون كلاه از پشت نشان می داد كه به ساختمان سوخته و تخریب شده چشم دوخته بود. یادداشتی درباره قربانیان حادثه سقوط، از جمله «محمد كربلایی احمد» عكاس این روزنامه دیگر مطلبی بود كه در نیم صفحه اول همشهری به چشم می خورد. «اطلاعات» تنها روزنامه ای بود كه عصر چهارشنبه منتشر شد. این روزنامه كه لوگوی خود را به رنگ سیاه درآورده و یك نوار مورب مشكی را نیز كنار آن چاپ كرده بود، به همین خاطر توانست خبرهای جدیدتری را منتشر كند. روزنامه اطلاعات جمله مقام معظم رهبری در دیدار كارگزاران حج [حادثه غم بار دیروز، كام همه را تلخ كرد] را تیتر یك كرده و دیگر اخبار مربوط به حادثه از جمله زمان تشییع پیكر شهدا را در دل آن كار كرده بود. اما بپردازیم به روزنامه های خارجی زبان چاپ تهران. روزنامه انگلیسی «ایران دیلی» پیام تسلیتی را در كادری كه نوار مورب سیاه داشت، زیر لوگوی روزنامه كار كرده و تیتر «۱۲۰ كشته در سقوط هواپیما در تهران» را برگزیده بود. «ایران نیوز» از رنگ سیاه بیشتر استفاده كرده و عكس و تیتر یك خود به همراه سایر تیترهای مربوط به این خبر را در زمینه ای سیاه رنگ كار كرده بود. «سقوط هواپیمای نظامی ۱۱۶ نفر را كشت» تیتر یك این روزنامه بود. «كیهان اینترنشنال» كه سیاه و سفید چاپ می شود، با چاپ عكس حادثه و عكسی پرسنلی از «رسول كاظم نژاد»، تیتر «۱۰۶ كشته در سقوط هواپیما در ایران» را با روتیتر «از جمله عكاس كیهان...» كار كرده بود. بهترین تیتر یك روزنامه های انگلیسی زبان از آن «تهران تایمز» بود كه «Tragedy strikes Tehran» را برگزیده بود. قشنگی این تیتر نشاندن واژه های Tragedy و Strike در كنار هم است كه اولی معنای غم و اندوه می دهد و دومی معنای ضربه زدن / اصابت كردن كه در مجموع هم به طور ضمنی به حادثه سقوط اشاره دارد و هم به تراژدی ای كه در شهر گسترانده است. این تیتر از قابلیت های زبان انگلیسی استفاده كرده و برای همین نمی توان آن را عیناً به فارسی برگرداند. سرانجام می رسیم به روزنامه عربی زبان «الوفاق»، كه پیام تسلیتی را كه با آیه شریفه «انالله و انا الیه راجعون» آغاز می شد در باكسی در سمت چپ لوگوی خود نوشته و در تیتر یك و روتیتر طولانی خود، خبر این حادثه را (با اشاره به تعداد كشته ها و حضور خبرنگاران و عكاسان در میان آنها) برجسته كرده بود.

منبع : روزنامه شرق