یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا


روزنامه‌نگاران‌ مستقل‌، فقیرند


روزنامه‌نگاران‌ مستقل‌، فقیرند
آنچه‌ می‌خوانید گفت‌وگویی‌ است‌ با محمدباقر صمیمی‌، مسئول‌ بیمه‌ انجمن‌ صنفی‌ روزنامه‌نگاران‌ ایران‌. در این‌ گفت‌وگو او از شرایط‌ كنونی‌ روزنامه‌نگاری‌ در ایران‌، فعالیت‌ انجمن‌ صنفی‌، نقش‌ انجمن‌ها و تشكل‌های‌ صنفی‌ در بهبود وضعیت‌ روزنامه‌نگاران‌ و در آخر از شرایط‌ بیمه‌ خبرنگاران‌ و فعالیتی‌ كه‌ در این‌ زمینه‌ از سوی‌ انجمن‌ صنفی‌ صورت‌ گرفته‌ می‌گوید.
● خطرناك‌ترین‌ كار حاضر ایران‌ روزنامه‌نگاریست‌
روزنامه‌نگاری‌ در ایران‌ از ابتدای‌ شكل‌گیری‌ همواره‌ تاخر فرهنگی‌ داشته‌ است‌، شرایط‌ مناسبی‌ برای‌ رشد نداشته‌، مورد عتاب‌ و خطاب‌ بوده‌ و در نتیجه‌ ضایعات‌ و تلفات‌ جوانمردانه‌ و ناجوانمردانه‌ بسیار داده‌ است‌. یك‌ روزنامه‌نگار همیشه‌ ناچار بوده‌ بیش‌ از تمام‌ صنوف‌ دیگر، تمامی‌ جوانب‌ را در نظر بگیرد تا آسیب‌ كمتری‌ ببیند. در حقیقت‌ روزنامه‌نگاری‌ در ایران‌ از جمله‌ شغل‌هایی‌ بوده‌ كه‌ هیچ‌ موقع‌ بی‌آسیب‌ نبوده‌. به‌ همین‌ علت‌ هم‌ اصولا در قوانین‌ كار، روزنامه‌نگاری‌ را جزو مشاغل‌ سخت‌ و زیان‌آور در نظر می‌گیرند.
معمولا ما مشكلات‌ خاص‌ و ویژه‌یی‌ در خصوص‌ این‌ شغل‌ داریم‌ كه‌ چندان‌ با شرایط‌ جهانی‌ یكسان‌ نیست‌. در ایران‌ روزنامه‌نگاری‌ بخاطر تحمیل‌هایی‌ كه‌ در آن‌ وجود داشته‌ هیچ‌ هنگام‌ رشد نكرده‌ است‌. یك‌ مقطعی‌ در اوج‌ بوده‌ و یك‌ زمانی‌ در اثر شرایط‌ تحمیلی‌ و بیرونی‌ سقوط‌ كرده‌ و ناچار از زیر صفر شروع‌ كرده‌. چیزی‌ كه‌ در تمام‌ ادوار همواره‌ مشهود و عیان‌ بوده‌ این‌ است‌ كه‌ روزنامه‌نگاری‌ در ایران‌ بسیار خطرناك‌، بسیار بی‌امید، بسیار بی‌پشتوانه‌ مالی‌ و حقوقی‌ و بسیار ناامن‌ است‌. به‌ نظرم‌ خطرناك‌ترین‌ كار حاضر ایران‌ روزنامه‌نگاری‌ است‌.
● جای‌ روزنامه‌نگاران‌ پیشكسوت‌ در انجمن‌ صنفی‌ خالی‌ است‌
برای‌ بیان‌ سابقه‌ و چگونگی‌ شكل‌گیری‌ انجمن‌ صنفی‌ باید به‌ سابقه‌ تشكل‌ صنفی‌ روزنامه‌نگاری‌ در ایران‌ برگردیم‌. اصولا اگر بخواهیم‌ روزنامه‌نگاری‌ را با آن‌ روابط‌ بسته‌ و محدود قبل‌ از شهریور ۱۳۲۰ در نظر بگیریم‌، تشكل‌ صنف‌ مطبوعات‌ با تشكل‌ سندیكای‌ كارگران‌ چاپ‌ قبل‌ از این‌ تاریخ‌ شكل‌ گرفت‌.
اما به‌ عنوان‌ تشكل‌ خاص‌ روزنامه‌نگاری‌، جمعی‌ از روزنامه‌نگاران‌ در سال‌ ۱۳۴۲ در پاركی‌ جمع‌ شدند و مجمعی‌ تشكیل‌ دادند كه‌ سندیكای‌ روزنامه‌نگاران‌ و خبرنگاران‌ ایران‌ را به‌ وجود آورند و در نهایت‌ دو سال‌ بعد به‌ این‌ هدف‌ رسیدند. با وجود فشارهای‌ زمان‌ شاه‌ این‌ انجمن‌ از نظر حرفه‌یی‌ بسیار قدرتمندانه‌ عمل‌ می‌كرده‌ و فعالیت‌ قابل‌ قبولی‌ داشته‌. متاسفانه‌ بعد از انقلاب‌ به‌ جای‌ تقویت‌، این‌ سندیكا دچار خلا شد. با نگاه‌هایی‌ كه‌ در این‌ زمان‌ به‌ این‌ سندیكا بود فعالیتش‌ دچار خلا شد. نگاه‌هایی‌ به‌ غلط‌ و بعضی‌ جاها به‌ درست‌ و تا تشكیل‌ انجمن‌ صنفی‌ روزنامه‌نگاران‌ كه‌ آن‌ هم‌ در بدو شكل‌گیری‌ دچار مشكل‌ تاسیس‌ از سوی‌ هیات‌ موسس‌های‌ دولتی‌ بود، این‌ خلا وجود داشت‌.
در حال‌ حاضر هم‌ پس‌ از تاسیس‌ انجمن‌ صنفی‌ روزنامه‌نگاران‌ برای‌ ترمیم‌ ضعف‌ها كوشش‌ فراوانی‌ صورت‌ گرفت‌ و از لحاظ‌ وضعیت‌ حال‌ باید گفت‌ كه‌ با اعضای‌ خود ارتباط‌ به‌ نسبت‌ خوبی‌ دارد.حالا دلایل‌ ضعف‌ و قوت‌ این‌ ارتباط‌ها را باید با بودن‌ موسسین‌ انجمن‌ بررسی‌ كرد.
در این‌ برهه‌ اعضای‌ سندیكای‌ قبلی‌ راجع‌ به‌، به‌ وجود آمدن‌ انجمن‌ صنفی‌ مایوس‌ شدند و نهایتا به‌ این‌ انجمن‌ نیامدند. یك‌ مقدار هم‌ انجمن‌ در جذب‌ اینها ناتوان‌ عمل‌ كرد. حضور نداشتن‌ پیشكسوتان‌ عرصه‌ روزنامه‌نگاری‌ در انجمن‌ كاملا حس‌ می‌شود و این‌ یكی‌ از ضعف‌های‌ بزرگ‌ انجمن‌ ماست‌ كه‌ بخوبی‌ نتوانسته‌ اعتماد این‌ روزنامه‌نگاران‌ را برای‌ عضویت‌ جلب‌ كند.
● اعتلای‌ انجمن‌ صنفی‌ با حضور فعال‌ روزنامه‌نگاران‌ به‌ وجود می‌آید
شخصا بودن‌ هر نوع‌ تشكلی‌ را حتی‌ متضاد، حتی‌ درگیر، مثبت‌ می‌دانم‌. طبیعتا وجود اینها بسیار تاثیرگذار خواهد بود.حال‌ درصد و درجه‌ موثر بودنش‌ چه‌ میزان‌ است‌ و آیا این‌ انجمن‌ها از تمام‌ ظرفیت‌ خود استفاده‌ می‌كنند یا نه‌، خود بحثی‌ است‌ وسیع‌ كه‌ باید به‌ آن‌ پرداخت‌.اما به‌ نظرم‌ مسائلی‌ باعث‌ می‌شود انجمن‌هایی‌ اینچنینی‌ قدرت‌ بگیرند و تاثیر بیشتری‌ بگذارند. در درجه‌ اول‌ اینكه‌ قانون‌ باید از تشكل‌ حمایت‌ كند. دوم‌ اینكه‌ مجریان‌ قانون‌ به‌ آن‌ توجه‌ كنند. ممكن‌ است‌ قانونی‌ وجود داشته‌ باشند ولی‌ مجری‌ توجهی‌ به‌ آن‌ نداشته‌ باشد. سوم‌ بینش‌ پذیرش‌ این‌ نوع‌ تشكل‌ها از سوی‌ مخاطبین‌ است‌. این‌ مخاطبین‌ ممكن‌ است‌ دولت‌، كارفرما، قانون‌، مجلس‌ و خود اعضا باشند. این‌ بینش‌ باید در مملكت‌ وجود داشته‌ باشد كه‌ اگر كسی‌ به‌ عنوان‌ مسئول‌ انجمن‌ یا تشكل‌ به‌ گفت‌وگو با مسئول‌ دولتی‌ نشست‌، آن‌ مسئول‌ دولتی‌ او را به‌ رسمیت‌ شناسد و به‌ انجمن‌ اعتقاد داشته‌ باشد و در نهایت‌ خود اعضا هم‌ به‌ عنوان‌ بدنه‌ یك‌ صنف‌ باید نیاز این‌ نوع‌ تشكل‌ها را حل‌ كنند.
حریم‌ هر خانه‌یی‌ توسط‌ اعضای‌ آن‌ خانه‌ حفظ‌ خواهد شد. بنابراین‌ برای‌ حفظ‌، رشد و اعتلای‌ یك‌ صنف‌ باید ابتدا با پذیرش‌ فرهنگ‌ نیاز به‌ یك‌ تشكل‌ و سپس‌ با حضور فعال‌ و موثر در تشكل‌ موجبات‌ قدرت‌ و اثربخشی‌ انجمن‌ را تقویت‌ كرد.
همانطور كه‌ گفتم‌ عقیده‌ دارم‌ بودن‌ این‌ تشكل‌ها لازم‌ است‌. اگر انجمنی‌ و تشكلی‌ ضعیف‌ است‌ و بخوبی‌ برآورده‌ كننده‌ خواسته‌های‌ بدنه‌ صنف‌ نیست‌ به‌ نظر من‌ جدا از اینكه‌ ممكن‌ است‌ هیات‌ مدیره‌ مقصر باشند، بیش‌ از همه‌ تك‌ تك‌ اعضای‌ صنف‌ مقصرند. چرا كه‌ مسئولیت‌ خود را برای‌ رشد و ارتقای‌ انجمن‌ خود انجام‌ نداده‌اند و نقشی‌ برعهده‌ نداشتند.
متاسفانه‌ از دلایل‌ ضعف‌ انجمن‌ صنفی‌ روزنامه‌نگاران‌ ضعف‌ رابطه‌ بین‌ مسئولان‌ انجمن‌ با اعضا و اعضا با مسئولان‌ انجمن‌ است‌ و طرفین‌ دو سویه‌ به‌ هم‌ كم‌لطفی‌ می‌كنند.
فضای‌ عمومی‌ جامعه‌ علت‌ اصلی‌ استقبال‌ نكردن‌ روزنامه‌نگاران‌ از انجمن‌ است‌.
برای‌ آسیب‌شناسی‌ موضوع‌ عدم‌ استقبال‌ خبرنگاران‌ و روزنامه‌نگاران‌ از این‌ انجمن‌ها به‌ سادگی‌ نمی‌توان‌ حرفی‌ زد. آسیب‌شناسی‌ این‌ موضوع‌ باید واقعا علمی‌ باشد. تنها با چند فاكتور نمی‌توان‌ حق‌ مطلب‌ را بیان‌ كرد. اما اگر بخواهیم‌ خیلی‌ كوتاه‌ و مختصر به‌ آن‌ بپردازیم‌، باید گفت‌ فضای‌ عمومی‌ جامعه‌ شاید عاملی‌ مهم‌ باشد. یاس‌ و سرخوردگی‌ از بودن‌ در تشكل‌ها، ناتوانی‌ اقتصادی‌ این‌ تشكل‌ها، عدم‌ قدرت‌ قانون‌های‌ حمایتی‌ از تشكل‌ها هم‌ مطرح‌ است‌.
موضوع‌ دیگر مسائل‌ روحی‌ و روانی‌ است‌ كه‌ در افراد حس‌ دلزدگی‌ و خستگی‌ برای‌ حضور در این‌ انجمن‌ها وجود دارد. ضمن‌ اینكه‌ بخش‌ اقتصادی‌ هم‌ برای‌ عقب‌نشینی‌ آنها عامل‌ موثری‌ است‌.
چرا كه‌ امروزه‌، روزنامه‌نگاران‌ مستقل‌ ما فقیرند، چه‌ صاحب‌ امتیاز و چه‌ روزنامه‌نگار جزء. بنابراین‌ بشدت‌ مساله‌ اقتصادی‌ درگیرشان‌ می‌كند. همه‌ این‌ عوامل‌ دست‌ به‌ دست‌ هم‌ می‌دهند تا روزنامه‌نگاران‌ برای‌ فعالیت‌ در انجمن‌ رغبتی‌ نداشته‌ باشند.
● تامین‌ اجتماعی‌ برای‌ روزنامه‌نگاران‌ بسیار ضعیف‌ است‌
قبل‌ از اینكه‌ به‌ بحث‌ بیمه‌ انجمن‌ صنفی‌ روزنامه‌نگاران‌ بپردازیم‌ یك‌ موضوع‌ را خاطرنشان‌ می‌كنم‌. متاسفانه‌ در جامعه‌ ما به‌ علت‌ ضعف‌ اقتصادی‌ نهادهای‌ روزنامه‌نگاری‌ كه‌ صاحبان‌ جراید هستند و هم‌ بحث‌ عدم‌ امنیت‌ و تداوم‌ كاری‌، آنها نمی‌توانند برنامه‌ریزی‌ مناسب‌ و دقیقی‌ برای‌ روزنامه‌نگاران‌ مجموعه‌ خود، اعم‌ از بیمه‌ و ارتقای‌ تخصصی‌ در نظر بگیرند. این‌ واقعیت‌ ضربه‌ بزرگی‌ به‌ بیمه‌ روزنامه‌نگاران‌ می‌زند.
طبق‌ قانون‌ كار هر روزنامه‌ نگاری‌ كه‌ سه‌ ماه‌ در یك‌ جا كار می‌كند، كارفرما موظف‌ است‌ او را بیمه‌ كند و حال‌ یا توانایی‌ بیمه‌ كردن‌ وجود ندارد یا نمی‌خواهند این‌ كار را انجام‌ دهند. روزنامه‌نگار هم‌ باید آتیه‌اش‌ تامین‌ شود. وقتی‌ توان‌ و انرژی‌ مصرف‌ می‌كند، باید به‌ این‌ امید باشد كه‌ در روزگار از كارافتادگی‌ و ناتوانی‌ حداقل‌ حمایت‌ها از او وجود داشته‌ باشد.
اصولا تامین‌ اجتماعی‌ در كشور ما ضعیف‌ و مخصوصاص برای‌ روزنامه‌نگاران‌ بسیار ضعیف‌ است‌. اما بیمه‌ روزنامه‌نگاران‌ و خبرنگاران‌ بر اساس‌ برنامه‌ سوم‌ توسعه‌ در دولت‌ قبل‌ شكل‌ گرفت‌. به‌ موجب‌ طرحی‌ كه‌ در مجلس‌ تصویب‌ شد قرار بر این‌ شد هنرمندان‌ و روزنامه‌نگاران‌ بیمه‌ شوند. از سال‌ ۸۱ این‌ طرح‌ تصویب‌ و تا سال‌ ۸۳ برای‌ روزنامه‌نگاران‌ به‌ مرحله‌ اجرا گذاشته‌ شد.
بالاخره‌ در سال‌ ۸۳ با ستادی‌ كه‌ در اینجا تشكیل‌ دادیم‌، این‌ بیمه‌ راه‌ افتاد.
● بیمه‌ روزنامه‌نگاران‌ بیمه‌ حداقلی‌ است‌
این‌ بیمه‌ حداقلی‌ است‌ و قدرت‌ بیمه‌ اجباری‌ را ندارد. گرچه‌ بازنشستگی‌، از كارافتادگی‌، افراد تحت‌ تكفل‌ در آن‌ منظور شده‌، اما نه‌ از نظر درمانی‌ و نه‌ از منظر حقوقی‌ مناسب‌ است‌. چرا كه‌ پایه‌ حداقل‌ حقوق‌ در جامعه‌ مبنای‌ بیمه‌ روزنامه‌نگاران‌ قرار می‌گیرد.
با تمام‌ این‌ حرف‌ها خیلی‌ بهتر از هیچ‌ چیز است‌. به‌ هر حال‌ روزنامه‌نگاران‌ امروز ما كه‌ به‌ تعبیر من‌ نسل‌ روزنامه‌نگاران‌ سرگردانند، نمی‌دانند باید چه‌ كنند و بیمه‌ روزنامه‌نگاران‌ با تمام‌ ضعف‌هایی‌ كه‌ دارد از هیچ‌چیز خیلی‌ بهتر است‌.
در این‌ مدت‌ بارها استقبال‌ از بیمه‌ دچار فراز و نشیب‌ شده‌ اما ما تمام‌ تلاش‌ خود را داشته‌ایم‌ كه‌ روزنامه‌نگاران‌ را برای‌ بیمه‌ شدن‌ ترغیب‌ كنیم‌. همیشه‌ توصیه‌ می‌كنیم‌ حتما روزنامه‌نگاران‌ هر چه‌ زودتر برای‌ بیمه‌ اقدام‌ كنند. چون‌ به‌ هر حال‌ در بیمه‌ بحث‌ تكفل‌ هم‌ وجود دارد و اگر دوستان‌ می‌خواهند از حق‌ خود بگذرند، حق‌ ندارند از حق‌ افراد تحت‌ تكفلشان‌ بگذرند.
● بیمه‌ تكمیلی‌ در دستور كار ما است‌
شخصا دو سه‌ مذاكره‌ با معاون‌ مطبوعاتی‌ وزارت‌ ارشاد و مدیركل‌ مطبوعات‌ داخلی‌ داشته‌ام‌ و به‌ صورت‌ مكتوب‌ هم‌ از آنها خواهش‌ كردم‌ تا این‌ بیمه‌ را ارتقا دهیم‌ و بیمه‌ خبرنگارها را در بیمه‌ های‌ اجباری‌ قرار دهیم‌. بشدت‌ دنبال‌ مطالعه‌ موضوع‌ هستیم‌ تا ارتقا بخشیدن‌ بیمه‌ هم‌ به‌ سرانجام‌ مثبتی‌ برسد.
در حال‌ حاضر بحث‌ بیمه‌ تكمیلی‌ همین‌ بیمه‌ در دستور كارمان‌ قرار دارد. مذاكراتی‌ كرده‌ام‌ با چند سازمان‌ بیمه‌گر كه‌ بیمه‌ تكمیلی‌ ارایه‌ می‌دهند تا از میان‌ آنها بهترین‌ را انتخاب‌ كنیم‌.
از معاون‌ مطبوعاتی‌ وزارت‌ ارشاد هم‌ خواسته‌ام‌ این‌ كار را انجام‌ دهند و ما هم‌ در اولویت‌ كارمان‌ قرار دارد. به‌ هر حال‌ همه‌ این‌ تلاش‌ها آنجایی‌ مثمرثمر خواهد شد كه‌ روزنامه‌نگاران‌ همكاری‌ بیشتری‌ با انجمن‌ صنفی‌ داشته‌ باشند.
هم‌ اكنون‌ هم‌ ۶۰۰ ۵۰۰ نفر از روزنامه‌نگاران‌ برای‌ بیمه‌ اقدام‌ كرده‌اند كه‌ همگی‌ بیمه‌ شده‌اند.
● روزنامه‌نگار یا كارگران‌ فصلی‌ غیرمتخصص
یكی‌ دو نكته‌ می‌ماند كه‌ بشدت‌ دوست‌ دارم‌ مطرح‌ شود. یكی‌ اینكه‌، با وجود همكاری‌ خوب‌ ارشاد و تقبل‌ حق‌ بیمه‌ ده‌ درصدی‌ توسط‌ وزارت‌ باید گفت‌ این‌ بیمه‌، بیمه‌ كارگران‌ فصلی‌ غیرمتخصص است‌ اما باید توجه‌ داشت‌ كه‌ روزنامه‌نگاران‌ متخصصند و كارگر فصلی‌ نیستند.
نكته‌ دیگر هم‌ اینكه‌ افرادی‌ نمی‌توانند تحت‌ پوشش‌ این‌ بیمه‌ قرار گیرند. آقایان‌ ۵۰ سال‌ سن‌ به‌ بالا و خانم‌های‌ ۴۵ سال‌ بالاتر. بنابراین‌ سوالی‌ كه‌ پیش‌ می‌آید اینكه‌ پیشكسوتان‌ روزنامه‌نگاری‌ ما كه‌ عمدتا همین‌ سن‌ و سال‌ را دارند چه‌ باید كنند؟!
اصولا قدر و جایگاه‌ روزنامه‌ نگاران‌ پیشكسوت‌ باید طوری‌ باشد كه‌ بیمه‌ حداقلی‌ هم‌ نشوند حال‌ ما همین‌ بیمه‌ حداقلی‌ را هم‌ از آنها دریغ‌ می‌كنیم‌. با این‌ خلاها و توجه‌ نكردن‌ها، به‌ این‌ آدم‌های‌ موسپید كرده‌ احترامی‌ گذاشته‌ نمی‌شود. امیدوارم‌ راجع‌ به‌ این‌ دو موضوع‌ فكری‌ شود...
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید