روش های خبرنویسی

می دانم روزنامه نگاری را نمی توان یاد داد و باید آن را زندگی كرد، اما می توانم بعضی از تجربه هایم را به شما منتقل كنم.(گابریل گارسیا ماركز)
آنچه از تاریخ برمی آید این است كه اولین روزنامه های خبری توسط ژولیوس سزار منتشر شده و از آن زمان تاكنون نیاز بشر به خبر و تلاش آدمی برای آگاهی از تازه ترین، مهمترین و جالب ترین رویدادهای جهانی ارزش روزافزونی به خبر و خبررسانان داده است.
تعاریف متعددی برای خبر بیان شده است كه در اینجا فقط به چهار مورد آن اشاره می شود:
الف) خبر اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل عقاید و افكار عمومی است.
ب) خبر گزارش ساده، خالص، مناسب، دقیق و خلاصه رویدادها، گفته ها و اندیشه هاست.
ج) خبر اطلاعی از یك رخداد است.
د) خبر اطلاع و یا پیامی است درباره یك موضوع كه بنابر نیاز مخاطب ارائه می شود.
عناصر شش گانه خبر: كه، كی، كجا، چه، چرا، چگونه . یك خبر درست باید دارای عنصرهای شش گانه فوق الذكر باشد و باید دقت كرد كه مخاطب بتواند پاسخ به این پرسشها را خود بیابد.
كه (چه كسی): نشان دهنده انسانها، جانوران، سازمانها و یا چیزهایی است كه در رویداد حضور و یا دخالت دارند و یا رویداد به گونه ای با آنان در ارتباط است.
كی (زمان): نشان دهنده زمان و هنگام رویداد است.
كجا (مكان): نشان دهنده مكان رویداد است كه علاوه بر موقعیت محل باید فاصله آن را با نقاط مهم دیگر (مركز استان، مركز كشور،...) بیان كند.
چه (چه چیزی): نشان دهنده موضوع آنچه كه رویداد را تشكیل می دهد است.
چرا: نشان دهنده انگیزه ای است كه پدیدآورنده رویداد می باشد.
چگونه (چطور): نشان دهنده چگونگی رویداد است و ترتیب و كیفیت آن را مشخص می كند.
نكته مهم این كه باید در متن خبر درباره عناصر خبری نهفته در خبر توضیح مناسب و شایسته را داد و در صورتی كه یكی از عنصرهای خبر مورد تردید یا ابهام باشد، این كمبود را در خبر بیان كرد.
● قواعد خبرنویسی عبارتند از:
۱. مفاهیم اساسی خبر نویسی عبارتند از: درستی، روشنی و جامعیت خبر.
۲. خبر باید درست، كامل، ساده، روان، به زبان مردم عامی و در جمله های كوتاه نوشته شود.
۳. خبر باید فاقد واژه ها و عبارتهای دشوار و دور از ذهن باشد.
۴. خبر باید بیشترین اطلاعات را در كوتاه ترین متن ارائه كند تا علاقه مندان در كمترین فرصت بیشترین بهره را از آن ببرند.
۵. خبر باید به گونه ای تنظیم شود كه بخشهای مختلف آن (تیتر و لید و متن) با یكدیگر هماهنگی و تطابق لازم را داشته باشند.
۶. خبر باید اطلاعات مورد نیاز خوانندگان را در بر داشته باشد.
۷. در خبر نباید پاراگراف ها را با یك عبارت تكراری آغاز كرد.
۸. به هنگام به كار بردن نام افراد در خبر آنچه مهم است آگاهی مخاطب از مقام و ملیت و جنسیت فرد است و دانستن نام و نام خانوادگی برای مخاطب ارجحیت ندارد و برای آن كه شناسایی به خوبی صورت گیرد، باید در بار اول، به ترتیب به نام و نام خانوادگی، مقام اجتماعی و نام كامل سازمان اشاره شود و در پاراگرافهای بعدی با توجه به متن خبر از مشخصات بعدی استفاده كرد.
۹. در خبر باید از كاربرد عنوانهای تحصیلی (دكتر، مهندس) عنوان های آداب منشانه (آقا، خانم، تیمسار، جناب) خودداری شود.
۱۰. برای تهیه و نگارش یك خبر خوب و كامل تكیه بر حافظه كافی نیست، بلكه از آغاز تا پایان تهیه گزارش باید یادداشت برداری شود و پس از دوباره خوانی، تكمیل و اصلاح متن، خبر به صورت دقیق تنظیم گردد. بنابراین قلم، كاغذ، ضبط صوت و دوربین عكاسی از لوازم ضروری تهیه خبر است.
۱۱. برای تهیه خبرهای كامل، جامع و تازه باید همواره با مردم در تماس بود و نیازهای جامعه را شناخت.
۱۲. همواره پس از تنظیم خبر باید دوباره خوانی خبر صورت گیرد، تا هرگونه ابهام احتمالی رفع شده و از جامع و كامل بودن و صحیح بودن خبر اطمینان حاصل شود.
۱۳. نویسنده خبر باید به دستور زبان و آیین نگارش فارسی مسلط و به فرهنگ غنی ایران و اسلام آشنایی كامل داشته باشد.
۱۴. برای موفقیت در عرصه خبرنویسی، نویسنده خبر باید آگاهی های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دینی خود را افزایش دهد.
۱۵. توجه به تازگی و اهمیت سرعت در تهیه خبر، از ضروریات حرفه خبرنگاری است.
۱۶. مشاهده غلط املایی و انشایی در خبرنویسی به هیچوجه پذیرفتنی نیست.
۱۷. نامهای خارجی، نامهای خاص، عبارات علمی و نقل قول از دیگران را در متن خبر باید داخل گیومه نوشت.
۱۸. در نگارش نامهای خاص و عام به ویژه اسامی خارجی دقت در نگارش شرط لازم و یكسان نویسی نامها شرط كافی است.
۱۹. خبرهای جالب از رویدادهایی كه به نظر دیگران عادی و كم ارزش می آیند، به وجود می آید.
۲۰. هر چه اهمیت موضوع خبر بیشتر و هراندازه علاقه متقاضیان برای آگاهی از خبر بیشتر باشد، باید خبر را مشروح تر نوشت.
۲۱. خبر نادرست به جای پاسخگویی به نیاز متقاضیان چند پرسش جدید را مطرح كرده و آنها را نیز بی پاسخ می گذارد.
۲۲. رفتار شایسته و منطقی و آراستگی ظاهری هنگام تهیه خبر تاثیر بسیاری بر روی منبع خبر دارد.
۲۳. فرد حقیقی و یا حقوقی كه خبر از او سرچشمه می گیرد را منبع خبر می گویند.
۲۴. تا حد امكان در خبر باید به نقل قول مستقیم پرداخت و باید تلاش كرد تا انتقال مفهوم پیام و مطلب بر منبع خبر استوار شود.
۲۵. سابقه خبر یعنی توضیح دادن درخصوص گذشته و پیشینه خبر كه معمولاً در پاراگراف آخر و پس از ارائه مطالب جدید می آید، ذكر این سابقه كمك شایانی در درك بهتر خبر برای مخاطب خواهد داشت و برای اتصال سابقه به متن خبر از واژه های كلیشه ای نظیر گفتنی است، شایان ذكر است و... استفاده می شود.
۲۶. در نگارش خبر باید مقیاسهای متری، میزان و بهای كالاها، درجه ها و درصدها، آمارها، رتبه ها، ساعت و تاریخ، روزها و صفحه كتابها و مانند آن را با عدد نوشت.
۲۷. شماره یك و كسر كمتر از یك را باید با حروف نوشت. (شماره های ۲ و ۱۰ را می توان هم با حرف و هم با عدد نوشت.)
۲۸. رعایت نشانه گذاری فارسی در تنظیم و نگارش خبر الزامی است.
۲۹. تیتر جوهره و روح خبر و ماندگارترین قسمت خبر در ذهن مخاطب است و باید خلاصه مهمترین مطلب خبر باشد.
۳۰. تیترنویسی یكی از فنی ترین، حرفه ای ترین و در عین حال شیرین ترین كارهای تهیه خبر است. تیتر اگر اصولی و با علم به ویژگیهای مخاطب و متناسب با موضوع انتخاب شود می تواند بسیاری از مخاطبین بی تفاوت نشریات را نیز جذب كند.
۳۱. تیتر جمله ای است كه در خلاصه ترین شكل ممكن، قصد دارد پیامی مرتبط با متن خبر را به مخاطب منتقل كند. تیتر باید با نگاه كردن فهمیده شود.
۳۲. از تكرار كلمات در تیتر باید خودداری شود. همچنین باید در تیتر از كاربرد واژه های اضافی و توضیحی خودداری كرد. تیتر ترجیحاً نباید از ۷ كلمه بیشتر باشد.
۳۳. تیتر باید به گونه ای باشد كه در آن به اندازه نیاز و فقط به مهمترین عناصر شش گانه خبری اشاره شود.
۳۴. در نگارش تیتر باید از واژه های آشنا و رسا استفاده كرد.
۳۵. تیتر باید حتی الامكان با فعل به پایان برسد و دارای مفهوم باشد.
۳۶. در تیتر نیاز به نقطه گذاری در پایان جمله نیست، ولی به كاربردن علائم سجاوندی در داخل تیتر اشكالی ندارد.
۳۷. تیتر باید كوتاه، جامع و مانع، مختصر و مفید، منطبق و هماهنگ با خبر، جاذب و جالب، روشن و دقیق، روان و سلیس و بدون ابهام باشد.
۳۸. تیتر نباید مبهم و شعاری باشد، همچنین از نگارش تیتر سؤالی و منفی باید پرهیز كرد.
۳۹. در تیتر باید با كمترین واژه ها بیشترین معنی، مفهوم و پیام را بیان كرد.
۴۰. تیتر باید به گونه ای باشد كه نوع، موضوع و ارزشهای خبری را بیان كند.
* منابع مقاله در روزنامه موجود است.
گردآوری: مهندس شبیر دائمی

منبع : روزنامه همشهری