سلامت به زبان اعداد

تعیین میزان اثربخشی فعالیت‌ها و میزان دستیابی به اهداف هر سازمان و مجموعه، بدون اطلاع از اندازه و مقدار آن‌ها که در قالب شاخص خود را نشان می‌دهد، میسر نیست. در حقیقت مدیریت اثربخش تنها بر اساس اندازه‌‌گیری مرتب شاخص‌ها و اطلاع از آن‌ها قابل دسترسی است.
سلامت دارای ابعاد مختلفی است، در عین تنوع ابعاد، از جامعیت درونی نیز برخوردار است و علاوه بر این، عوامل متعددی بر آن تأثیر می‌گذارند. به همین علت برای ارزیابی دقیق آن، نیاز به شاخص‌های متعدد و پیچیده‌ای است.
اما نکته ظریفی که در این میان وجود دارد، اعداد و آمار متفاوت و متنوعی است که از سوی افراد و دستگاه‌های مختلف ارایه می‌شود و عموماً با اختلافات فاحشی که دارند، مخاطبان را در تشخیص سره از ناسره دچار سردرگمی می‌کنند. آن‌چه در ادامه ارایه می‌گردد، تنها برخی از این شاخص‌ها است که از گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۷ برگرفته شده و در برخی از موارد، متفاوت با آمار‌هایی است که توسط دستگاه‌های داخلی و به طور رسمی منتشر شده است.
● امکانات بهداشتی و درمانی
▪ آزمایشگاه‌ها
آزمایشـــگاه‌ها از لحـــاظ نوع وابستـــگی عبارتند از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ۱۹۶۹ واحد (۷۵/۴۶ درصد)، بخش خصوصی ۱۶۷۸ واحد (۸۴/۳۹ درصد)، سازمان تأمین اجتماعی ۲۴۲ واحد (۷۵/۵ درصد)، بخش خیریه ۱۱۹ واحد (۸۳/۲درصد) و سایر نهادها از قبیل شرکت نفت، سازمان بهزیستی و ... ۲۰۴ واحد (۸۴/۴ درصد).
▪ پرتونگاری
هر واحد پرتونگاری اعم از دولتی و غیر دولتی در سطح کشور به طور متوسط جمعیتی برابر ۳۲.۳۱۱ نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد که حداقل این میزان مربوط به استان سمنان (۱۸۴۲۲ نفر) و حداکثر به استان سیستان‌و‌بلوچستان (۶۷۳۵۵ نفر) اختصاص دارد.
تعداد کل مراکز پرتونگاری به تفکیک، دانشگاه‌های علوم پزشکی ۷۲۰ واحد (۹۸/۳۳ درصد)، بخش خصوصی ۱۰۲۶ واحد (۴۲/۴۸ درصد)، خیریه ۹۴ واحد (۴۴/۴ درصد)، سازمان تأمین اجتماعی ۱۵۰ واحد (۰۸/۷ درصد) و سایر نهادها از قبیل کمیته امداد، بهزیستی، بنیادها و ... ۱۲۹واحد (۰۸/۶ درصد) است.
▪ داروخانه
بر اساس برآورد جمعیت در سال ۱۳۸۴ نسبت جمعیت به یک واحد داروخانه در کل کشور ۱۰.۲۵۱ نفر بوده است. همچنین لازم به ذکر است که تعــــداد ۶۱۹۴ داروخــــانه مســــتقل (۷۴/۹۲ درصـــد) و تعـــداد ۴۸۵ داروخانه غیــــر مستقل (۲۶/۷ درصد) هستند.
▪ توانبخشی
تعداد کل مراکز توانبخشی کشور در سال ۱۳۸۴ برابر ۲۳۱۲ واحد بوده است و برآورد جمعیت در سال یاد‌شده ۶۸.۴۶۷.۴۳۶ نفر می‌باشد؛ بنابراین نسبت جمعیت به یک واحد توانبخشی ۲۹.۶۱۴ نفراست، یعنی به ازای هر ۲۹.۶۱۴ نفر یک واحد توانبخشی موجود است.
▪ واحدهای بهداشتی درمانی
در سال ۱۳۸۴ در سطح کشور تعداد ۷۸۹۴ واحد بهداشتی درمانی فعال وجود دارد که هر واحد بهداشتی و درمانی اعم از دولتی و غیر دولتی در سطح کشور به طور متوسط جمعیتی برابر ۸۶۷۳ نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد که حداقل این میزان مربوط به استان چهارمحال‌وبختیاری (۶۳۳۱ نفر) و حداکثر آن به استان تهران (۱۰۷۲۴ نفر) اختصاص دارد.
واحدهای بهداشتی و درمانی از نظر نوع مرکز به ۷ صورت تقسیم می‌شود که در کل کشور ۱۰۶۷ واحد (۵/۱۳ درصد) پایگاه بهداشت، ۳۰۹ (۴ درصد) پلی‌کلینیک، ۱۴۸۱ واحد (۱۹ درصد) درمانگاه، ۲۵۵ واحد (۲/۲ درصد) کلینیک، ۲۴۲۴ واحد (۳۱ درصد) مرکز بهداشتی درمانی روستایی، ۲۲۵۶ واحد (۲۹ درصد) مرکز بهداشتی درمانی شهری و ۱۰۲ واحد (۳/۱ درصد) مرکز جراحی محدود و سرپایی فعالیت می‌کند.
تعداد کل واحدهای بهداشتی و درمانی به تفکیک، دانشگاه‌های علوم پزشکی ۶۰۸۹ واحد (۱/۷۷ درصد) بخش خصوصی ۷۶۷ واحد (۷/۹ درصد)، سایر نهادها و ارگان‌ها ۴۵۰ واحد (۷/۵ درصد)، تأمین اجتماعی ۳۱۲ واحد (۴ درصد) و خیریه ۲۶۷ واحد (۵/۳ درصد) است.
▪ بیمارستان‌ها
تعداد مؤسسات درمانی فعال (بیمارستان، بیمارستان و زایشگاه، زایشگاه) کشور در سال ۱۳۸۴ برابر ۷۵۰ واحد اعلام شده است. تعداد تخت ثابت مؤسسات درمانی کشور ۱۱۳.۲۴۴ تخت گزارش شده است. تعداد کل تخت‌های فعال کشور در این سال ۹۳۰۰۲ تخت اعلام شده است.
با توجه به جمعیت کشور در سال ۱۳۸۴ که رقمی معادل ۶۸.۴۶۷.۴۳۶ نفر برآورد شده است، نسبت جمعیت به تخت ثابت در سطح کشور معادل ۶۰۵ نفر بوده است و نسبت جمعیت به تخت فعال در سطح کشور رقمی معادل ۷۳۶ نفر را شامل می‌شود.
تعداد و درصد بیمارستانهای کشور بر حسب سازمان اداره‌کننده به شرح ذیل است:
- بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی در سطح کشور به تعداد ۴۹۵ مؤسسه با ۶۶ درصد
- بیمارستان‌های تحت پوشش بخش خصوصی در سطح کشور به تعداد ۱۲۸ مؤسسه با ۱۷ درصد
- بیمارستان‌های تحت پوشش بخش خیریه در سطح کشور به تعداد ۲۵ مؤسسه با ۳ درصد
- بیمارستان‌های تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی در سطح کشور به تعداد ۶۵ مؤسسه با ۹ درصد
- بیمارستان‌های تحت پوشش سایر نهادها و سازمان‌ها در سطح کشور به تعداد ۳۷ مؤسسه با ۵ درصد

منبع : مجله نظام پزشکی